Félagsbréf - 01.01.1958, Side 23

FELAGSBREF
13
að mörgum þótti maðurinn gustmikill og sjást lítt fyrir. Hann
hafði gefið afurhaldsprestum sem hann kallaði svo sitt undir
hvorn í Búkollu og Skák og nú leyfði hann sér að tala um hor-
tittina hjá Matthíasi Jochumssyni. Reyndar endaði greinin um
Grettisljóð á mesta lofi og vafalaust hefur séra Matthías haft
gaman af greininni, erfði hana áreiðanlega ekki. En nú var
röðin komin að Guðmundi sjálfum. Hann hafði gefið út sögu-
safn og lagt þar með skáldskap sinn í dóm. Og það stóð ekki
á ritdómurunum. Þetta var á þeirri öld, þegar talið var til stór-
tíðinda, ef lítið sagnakver sá ljós dagsins. Ég geri ráð fyrir,
að ritstjórar þessa tíma hafi líka talið það skyldu sína og köllun
að finna að við ungan rithöfund, honum til lærdóms og eftir-
breytni, og víst var þetta frumverk Guðmundar Friðjónssonar
engan veginn gallalaust. Slíkum manni veitti ekki af tilsögninni!
Viðtökurnar urðu líka eftir því. Séra Friðrik Bergmann komst
svo að orði í Aldamótum: „Það er annars mjög einkennilegur
maður, þessi Guðmundur Friðjónsson. Hann hefur óneitanlega
dálitla rithöfundarhæfileika, en fremur eru þeir á veikum fæti,
því sá andlegi hæfileiki, sem langmest ber á hjá honum, er sér-
vizka“. Því næst eru nokkur dæmi tekin úr bókinni, en síðan
bætir séra Friðrik við: „Eru þetta nóg dæmi til að sýna, hve
fráleitur og fáránlegur stíll höfundarins er. Það er verið að hæla
þessu sem rammíslenzku orðalagi. En það er ljóta vitleysan.
Þetta orðfæri er samtvinnað af sérvizku, tilgerð og fordild, og
er hvort um sig jafn óhafandi". Þess má geta, að séra Friðrik
mun á þessum árum hafa verið talinn í röð „afturhaldspresta“,
sem Guðmundur hafði „skákað“ óvægilega fyrir skemmstu. —
Síðar ætla ég, að þeir hafi báðir lært nokkru betur að meta hvor
annan. Valtýr Guðmundsson, Eimreiðarritstjóri, var heldur ekki
myrkur í máli í ritdómi í helzta bókmenntatímariti landsins í
þá daga, Eimreiðinni. Einkum fann hann, sem rétt var, margt
að gerð sagnanna í Eini. Fyrsta sagan, Skókreppa, er að hans
dómi: „Mjög lauslega samansett og í henni miðri útúrdúr, sem
ekkert kemur sjálfri sögunni við“. Önnur sagan ,,Úr heima-
högum“ fær sízt betri dóm, og um 3. söguna, Sjóskrímslið, segir
hann: „I henni er ekkert nýtilegt, nema hin venjulegu tilþrif