Félagsbréf - 01.01.1958, Side 25

FÉLAGSBRÉP
15
á Sandi af litlum efnum. Framundan blasti við einyrkjabúskap-
ur með öllu sem honum fylgdi: miklu og þrotlausu erfiði, fátækt
og áhyggjum, enda hafði heilsan lengi verið í tæpara lagi. Hver
myndi ætla, að slíkur maður ætti eftir að vinna stórvirki sem
skáld og það eftir þá útreið sem hann hafði fyrir skemmstu
fengið? En Guðmundur Friðjónsson gat ekki lagt árar í bát.
Væri hann ekki sagnaskáld, þá var hann samt ljóðskáld. Það
fann hann sjálfur og margir fleiri, þar á meðal Valtýr Guðmunds-
son. Og svo kom fyrsta ljóðabókin hans út 1902: Úr heimahögum.
Ég ætla ekki að lýsa hér viðtökum, sem þessi bók fékk. Lík-
lega hefur enginn íslenzkur rithöfundur verið beittur verri
fantatökum en hann varð nú að þola. Dómar um Eini voru
mesta lof hjá því. Sú var eina bótin, að árás Kolskeggs í Þjóð-
ólfi var svo ósvífin, svo bersýnilega ranglát og af svo hóflausri
óvild gerð, að hún missti marks. Hún var augljóslega gerð til
þess að brjóta Guðmund gjörsamlega á bak aftur, svo að hann
ætti sér engrar viðreisnar von. Að sjálfsögðu voru kvæðin í
Úr heimahögum misjöfn að gæðum. En hér var líka að finna
kvæði eins og Ekkjan við ána, Bréf til vinar míns og nokkur
erfiljóð, allt ágætlega gerð kvæði og sérkennileg mjög, svo eitt-
hvað sé nefnt, sem margir kannast við. Hér var sannarlega skáld
á ferðinni, sérkennilegt skáld bæði um orðfæri og yrkisefni.
Þetta fundu líka margir, enda urðu fleiri til að rita um bókina
en Kolskeggur og mjög á aðra lund, eins og t. d. Einar Hjör-
leifsson. Hitt er svo annað mál, hvernig þessar viðtökur orkuðu
á skáldið sjálft. Víst er að því fór fjarri, að Guðmundur legði
kveðskapinn á hilluna, en það er sjálfsagt rétt, sem Bjartmar
sonur hans segir í formála fyrir kvæðum hans, að hin næstu
árin fram undir 1909 orti hann minna en áður. Djöfull efans,
sem hann kallaði svo, hélt áfram að pína hann og kvelja, vildi
ekki yfirgefa hann. Þess var langt að bíða, að út kæmi að nýju
kvæðasafn eftir hann, eða rúm 20 ár (Kvæði 1925). Sá drátt-
ur stafaði þó efalaust ekki af því, að Guðmundur væri þá ekki
fyrir löngu viðurkenndur sem mikilhæft ljóðskáld, heldur hinu,
að bókaútgefendur skorti hug og dug til þess að hætta fé sínu
í útgerð ljóðabókar. Fyrir skáldið Guðmund Friðjónsson var