Sveitarstjórnarmál - 01.03.1997, Side 50

STJORNSYSLA
þannig að ef telja verður að upplýsingar eigi ekki erindi
við allan þorra manna ber að undanþiggja þær aðgangi.
Þegar mál snertir aftur á móti fjárhags- eða viðskipta-
málefni fyrirtækja og annarra lögaðila ber að leysa úr
málinu á grundvelli mats á því hvort þar sé um að ræða
svo mikilvæga fjárhags- eða viðskiptahagsmuni að ætla
megi, með tilliti til aðstæðna, að það sé til þess fallið að
valda hlutaðeigandi fyrirtæki tjóni, ef aðgangur er veitt-
ur að upplýsingunum. Af þessum mun á úrlausnar-
grundvellinum leiðir að upplýsingalögin takmarka í raun
í meira mæli aðgang að upplýsingum er snerta einka-
málefni einstaklinga en fjárhagsmálefni fyrirtækja.
Þegar vafi leikur á hvort upplýsingar falli undir 5. gr.
kann að skipta máli hvort þær eru almennt þekktar og
hvort sá, sem upplýsingamar snerta, hefur sjálfur fjallað
unt þær á opinberum vettvangi. Þegar mikill vafi leikur
á hvort heimilt sé að veita aðgang að gögnum vegna
ákvæða 5. gr. getur stjórnvaldi jafnframt verið rétt að
leita álits þess sem hinar viðkvæmu upplýsingar varðar.
Falli upplýsingar undir 5. gr. er heimilt að veita að-
gang að þeim ef sá er upplýsingamar varðar veitir sam-
þykki sitt til þess. I þessu sambandi er þó rétt að taka
vara á að rétt er að gera nokkuð ríkar kröfur til að sam-
þykki sé skýrt og ótvírætt enda hvílir þagnarskylda á op-
inberum starfsmönnum um þessar upplýsingar.
Nokkuð er örðugt við að eiga að tilgreina nákvæm-
lega þau sjónarmið sem stjórnvaldi er rétt að leggja til
grundvallar við mat á því hvaða einkamálefni einstakl-
inga em þannig vaxin að óheimilt sé að veita almenn-
ingi aðgang að þeint. Oft verður einnig að líta til sér-
stakra reglna um þagnarskyldu sent koma þá í veg fyrir
að aðgang megi veita að þeim upplýsingum sem þær
taka til. Dæmi unt það er 2. mgr. 45. gr. laga nr.
66/1995, um grunnskóla, þar sem mælt er svo fyrir að
óheimilt sé að veita upplýsingar urn vitnisburði ein-
stakra nemenda öðrunt en þeirn sjálfunt og forráða-
mönnum þeirra, nenta nauðsyn beri til vegna flutnings
nemenda rnilli skóla. Þó er heimilt að veita fræðsluyfir-
völdum þessar upplýsingar og öðrum vegna fræðilegra
rannsókna enda sé krafist fullrar þagnarskyldu. Þetta
ákvæði verður að telja dæmigert sérákvæði um þagnar-
skyldu sent geymir svo fastmótaðar og nákvæmar reglur
að þær taka frant gildissviði upplýsingalaga, sbr. síðari
málslið 3. mgr. 2. gr. uppl. Þegar upplýsingar sem þess-
ar eru hins vegar komnar í tölfræðilegt form þar sem
nafnleyndar er gætt ntyndu hvorki þagnarskylduákvæði
né 5. gr. uppl. standa því í vegi að veittur verði aðgang-
ur að slíkum upplýsingum enda séu þær settar fram á
þann hátt og úrtakið það stórt að ekki sé unnt að greina
urn hvaða einstaklinga er að ræða.
Úrskurður úrskurðarnefndar um upplvsingamál frá 27.
ianúar 1997 í málinu nr. A-2/1997: Rannsóknastofnun
uppeldis- og menntamála hélt því fram með vísan til 2.
mgr. 45. gr. laga nr. 66/1995, um grunnskóla, að ekki væri
aðeins óheimilt að veita aðgang að einkunnum einstakra
nemenda, heldur yrði að gæta þess, ef útreikningar á ein-
kunnum yrðu gerðir opinberir, að ekki yrði unnt að komast
að einkunnum einstakra nemenda. Með vísan til 5. gr. uppl.
féUst úrskurðarnefndin á þetta sjónarmið og lagði fyrir
stofnunina, að fengnu áliti sérfræðings í tölfræði, að veita
aðgang að útreikningunum að brott felldum upplýsingum
um meðaltal einkunna í þeim skólum þar sem 10 nemendur
eða færri hefðu þreytt hin samræmdu próf. í áliti sérfræð-
ingsins sagði m.a.: „Miðað við eðlilegt próf eru 10 nem-
endur óþarflega há tala til að koma í veg fyrir að þeir sem
þekkja aðeins meðaleinkunn í skóla geti dregið miklar
ályktanir um einkunnir einstakra nemenda. En sumir vita
talsvert meira. Nemandi og foreldrarnir þekkja einkunn
hans og oft líka einkunn besta vinarins. Hæstu einkunnir
eru sjaldan feimnismál svo að hver sem vill getur fengið
vitneskju um þær. Meðaleinkunn í viðbót við svona vitn-
eskju getur veitt talsverðar upplýsingar um einkunnir ann-
arra nemenda í fámennum hópi. Með hliðsjón af þessu sýn-
ist mér að talan 10 ... sé nokkuð góð málamiðlun við laga-
skyldu að veita upplýsingar um meðaleinkunn og vemda
upplýsingar um einkunnir einstakra nemenda.“
Þegar sérstökum þagnarskyldureglutn sleppir er vís-
bendingar um utnfang 5. gr. uppl. helst að finna í ýmsum
lagaákvæðum sem sett hafa verið í sama skyni, sbr. t.d.
4. gr. tölvulaga, og í málaflokkum þar sem almennt rná
búast við að slíkar upplýsingar sé að finna. I dæmaskyni
má nefna upplýsingar um heilsuhagi tiltekinna einstakl-
inga, svo sem grun eða vitneskju um sjúkdóma manna
og lyfja-, áfengis- eða vímuefnanotkun, upplýsingar um
félagsleg vandamál einstaklinga, s.s. upplýsingar um
ósamlyndi milli hjóna eða milli foreldra og barna, og
upplýsingar urn hvort maður hafi verið grunaður, ákærð-
ur eða dæmdur fyrir refsiverðan verknað.
Úrskurður úrskurðamefndar um upplvsingamál frá 22. ian-
úar 1997 í málinu nr. A-l/1997: Vísað var til 4. gr. tölvu-
laga við skýringu 5. gr. uppl. og á þeim grundvelli talið að
upplýsingar um sakaferil einstaklings væru upplýsingar um
einkamálefni sem sanngjamt væri og eðlilegt að leynt fæm.
Þar eð samþykki viðkomandi lá ekki fyrir var stjómvaldinu
rétt að neita kæranda um aðgang að upplýsingum um saka-
feril hans, að svo miklu leyti sem þær væri að finna í þeim
gögnum sem beiðni kæranda tók til.
Ákvæði 5. gr. taka jafnframt til hvers konar fyrirtækja
sem rekin eru á einkaréttarlegum grundvelli, t.d. sam-
eignarfélaga, samvinnufélaga og hlutafélaga. Aftur á
móti taka ákvæði 3. tölul. 6. gr. uppl. til opinberra fyrir-
tækja og stofnana. Undir ákvæðið geta fallið upplýsingar
unt atvinnu-, framleiðslu- og viðskiptaleyndarmál, svo
og viðkvæmar upplýsingar um rekstrar- og samkeppnis-
stöðu fyrirtækja.
Úrskurður úrskurðamefndar urn upplvsineamál frá 50. ian-
úar 1997 f nrálinu nr. A-3/1997: Drög að viðskiptasam-
komulagi milli sveitarfélags, stjóma tveggja hlutafélaga og
eins ríkisviðskiptabanka voru talin geyma upplýsingar um
svo mikilvæga fjárhagsmuni hlutafélaganna að sanngjamt
væri og eðlilegt að þær færa leynt, sbr. 5. gr. uppl. Hins
44