Sveitarstjórnarmál - 01.03.1997, Blaðsíða 52

STJÓRNSÝSLA
að upplýsingalögum, er þessi lögskýringarleið áréttuð
og jafnframt að leitast hafi verið við hafa þær sem fæst-
ar og telja þær tæmandi talningu.
Ennfremur er með ýmsum hætti dregið úr áhrifum
undanþáguákvæðanna eftir því sem aðstæður leyfa.
Aðgangur að lilula skjals eða öðrum gögnum
Þannig er í 7. gr. uppl. mælt fyrir um hvemig með
skuli fara ef ákvæði 4.-6. gr. eiga aðeins við um hluta
skjals eða gagns af öðru tagi og mælt svo fyrir að veita
skuli aðgang að öðrum hluta skjals eða gagns en þeim
sem undanþáguákvæði tekur til. Markmið þessa ákvæð-
is er að tryggja að það komi ekki í veg fyrir aðgang að
upplýsingum að þær sé að finna í gögnum sem jafnframt
hafa að geyma upplýsingar er leynt eiga að fara. I
ákvæðinu felst m.ö.o. sú regla að almennt sé ekki nægi-
legt að staðreyna að í skjali komi fram viðkvæmar upp-
lýsingar um einka- eða almannahagsmuni sem njóta
vemdar 4.-6. gr. til að undanþiggja megi skjalið í heild
aðgangi almennings. Skv. 7. gr. þarf í slíkum tilvikum
einnig að leggja á það sérstakt mat hvort hægt sé að
veita almenningi aðgang að þeim iiluta skjals sem ekki
hefur að geyma upplýsingar sem falla undir undanþágu-
ákvæðin, en eðli málsins samkvæmt á það einkum við 5.
og 6. gr. Ef upplýsingar sem falla undir síðastgreind
ákvæði koma ekki fram í afmörkuðum hluta skjals,
heldur í meirihluta þess, er þó almennt hægt að undan-
þiggja skjalið í heild, sbr. til hliðsjónar:
ÚrskurSur úrskurðarnefndar um uDDlvsingamál frá 30.
ianúar 1997 í málinu nr. A-3/1997: Upplýsingar í drögum
að viðskiptasamkomulagi sem sanngjamt var og eðlilegt
að færu leynt vegna fjárhagsmuna tiltekinna fyrirtækja á
grundvelli 5. gr. uppl. og gætu annars skaðað hagsmuni
ríkisviðskiptabanka. sbr. 3. tölul. 6. gr. upp!.. var að ftnna
„svo víða í drögunum að ekki er fært að veita aðgang að
hluta þeirra skv. 7. gr. upplýsingalaga".
Santanber hins vegar dæmi um að undanþága nái að-
eins til afmarkaðs hluta gagna og takmarki ekki aðgang
að öðru leyti:
Úrskurður tirskurðarnefndar um upplvsingamál frá 22.
ianúar 1997 í málinu nr. A-l/1997: Alit úrskurðamefndar
var að upplýsingar um sakaferil einstaklings væm upplýs-
ingar um einkamálefni sem sanngjamt væri og eðlilegt að
leynt færu, sbr. 5. gr. uppl. Samkvæmt því og með vísan
til 7. gr. uppl. lagði nefndin fyrir stjómvald það er í hlut
átti að veita aðgang að tilteknum gögnum málsins að út-
máðum þeim upplýsingum er féllu undir 5. gr. uppl.
Aukinn aðgangur
I ljósi þess að upplýsingalögin gera aðeins lágmarks-
kröfur til stjómvalda er í 3. mgr. 3. gr. fest í lögin áður
óskráð grundvallarregla sem stjómvöld hafa getað stuðst
við og nefnd hefur verið reglan um aukinn aðgang að
gögnum. Af henni leiðir að stjómvöldum er eftir sem
áður heimilt að veita rýmri aðgang að gögnum en leiðir
af meginreglu laganna og þeim undantekningum sem
hún sætir, svo fremi að þagnarskylduákvæði í öðrum
lögum standi því ekki í vegi.
Brottfall takmarkana
Loks eru í 8. gr. uppl. felldar niður þær takmarkanir,
sem undanþágu- og takmörkunarákvæðin mæla fyrir um,
að tilteknum tíma liðnum eða í þremur áföngum eftir
efni þeirra. Er þá litið svo á að þeir hagsmunir, sem und-
anþáguákvæðunum er ætlað að verja, hafi ekki ævarandi
gildi og dvíni með tímanum. Eitt gleggsta dæmið um
það er í 1. mgr. 8. gr. þar sem aðgangur er veittur að
gögnum um ráðstafanir eða prófraunir á vegum ríkis eða
sveitarfélaga jafnskjótt og þeim er að fullu lokið. Næsti
áfangi er skv. 2. mgr. 8. gr. að liðnum þrjátíu árum frá
tilurð gagna annarra en þeirra sem varða einkamálefni
einstaklinga, en aðgang að þeim skal í þriðja áfanga fyrst
veita að liðnum áttatíu árum frá því er þau urðu til. Tak-
markalaus upplýsingaréttur að tilteknum tíma liðnum á
þó aðeins við um gögn sem falla undir gildissvið laganna
að öðru leyti. Loks var það mat allsherjarnefndar Al-
þingis að sjúkraskrár og skýrslur sálfræðinga og félags-
ráðgjafa gætu geymt svo viðkvæmar persónuupplýsingar
að takmarkanir á aðgangi almennings að þeim ættu ekki
að falla niður. Sú undantekning var því gerð á þessu
kerfi að takmörkun 5. gr. uppl. að slíkum gögnum hefur
ævarandi gildi, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 8. gr. uppl., nema
úrskurðarnefnd um upplýsingamál veiti undanþágu þar
frá í þágu rannsóknarhagsmuna, sbr. niðurlag 8. gr. uppl.
Aögangur aóila aó upplýsingum um hann
sjálfan
I umfjöllun um meginreglu 3. gr. laganna hér að fram-
an var það talið til eins af kennimerkjum hennar að sá er
upplýsinga beiðist á rétt til aðgangs að þeim án þess að
þurfa að tilgreina ástæður fyrir beiðni sinni eða sýna
fram á hagsmuni af því að vera látnar þær í té. Þegar
gögn í vörslum stjórnvalda varða sérstaklega þann er
upplýsinganna óskar standa slík tengsl aftur á móti al-
mennt til að ryðja brott þeim takmörkunum sem miða að
því að vemda friðhelgi einkalífs manna gagnvart upplýs-
ingarétti almennings. Af þessum sökum var í 9. gr. uppl.
tekin upp sérregla um aðgang aðila að upplýsingum um
hann sjálfan sem almennt veitir honum ríkari rétt til að-
gangs en annars væri. I slíkum tilvikum verður því sá er
óskar aðgangs að upplýsingum að sýna fram á ákveðin
tengsl við þær upplýsingar er fram koma í gögnum þeim
sem óskað er aðgangs að þar sem þær verða að snerta
hann sjálfan. Segja má að þessi regla liggi miðja vegu
milli upplýsingaréttar almennings og upplýsingaréttar
aðila máls samkvæmt stjómsýslulögum og skapi hlutað-
eigandi svipaðan rétt og samkvæmt síðamefndu lögun-
um. Sá réttur er hins vegar takmarkaður af gildissviði
46