Sveitarstjórnarmál - 01.03.1997, Blaðsíða 51

STJÓRNSÝSLA
vegar voru bókanir á fundum hreppsnefndar, þar sem skýrt
var frá formlegri afgreiðslu á umræddum drögum. auk
þess sem færð vom til bókar þau skilyrði sem hreppsnefnd
setti fyrir samþykkt viðskiptasamkomulagsins af sinni
hálfu, ekki taldar fela í sér upplýsingar varðandi annað
hlutafélagið eða aðra einkaaðila. sem sanngjamt væri og
eðlilegt að leynt fæm skv. 5. gr. uppl., heldur kæmu þar
fram sjónarmið sveitarfélagsins sem hluthafa í félaginu.
Lagt var fyrir hreppsnefndina að veita kæranda aðgang að
bókununum.
Opinberir hagsmunir
Með 6. gr. uppl. er svo mikilvægum almannahags-
munum veitt vernd gagnvart aðgangi almennings og þar
er það sarna uppi á teningnum og í síðari málslið 5. gr.,
að ekki verður synjað um upplýsingar, hvorki í heild né
að hluta, nema aðgangur almennings sé til þess fallinn
að skaða einhverja þá hagsmuni sem tilgreindir eru í
ákvæðinu.
í 1. tölul. 6. gr. eru fyrstir taldir hagsmunir ríkisvalds-
ins af að tryggja öryggi ríkisins inn á við og út á við og
varnarmál. Undir þetta geta fallið upplýsingar um lög-
gæslu, landhelgisgæslu, almannavamir, útlendingaeftir-
lit, áætlanir og samningar um vamir landsins og frarn-
kvæmdir á vamarsvæðum.
Ákvæði 2. tölul. 6. gr. tekur til samskipta íslenska rík-
isins við önnur ríki og fjölþjóðastofnanir hvort sem þau
eru af pólitískum, viðskiptalegum eða annars konar
toga. Þeir hagsmunir, sem ákvæðinu er ætlað að vemda,
eru tvenns konar. Annars vegar er verið að koma í veg
fyrir það að erlendir viðsemjendur fái vitneskju unt
samningsmarkmið og samningsstöðu íslenskra stjóm-
valda. Hins vegar er verið að tryggja góð samskipti og
gagnkvæmt traust í skiptum við önnur ríki. þ. á m. innan
þeirra fjölþjóðlegu stofnana sem ríkið á aðild að.
Samkvæmt 3. tölul. 6. gr. er heimilt að takmarka að-
gang að gögnurn þegar mikilvægir almannahagsmunir
krefjast þess, enda hafi þau að geyma upplýsingar um
viðskipti stofnana og fyrirtækja í eigu ríkis eða sveitar-
félaga að því leyti sem þau eru í samkeppni við aðra.
Við skýringu þessa ákvæðis er rétt að hafa í huga það
markmið upplýsingalaga að veita almenningi og fjöl-
miðlurn tækifæri til að öðlast vitneskju um hvemig op-
inberum fjármunum er varið. Oheftur aðgangur að upp-
lýsingum um opinberar stofnanir og fyrirtæki getur á
hinn bóginn skaðað samkeppnis- og rekstrarstöðu þeirra
þegar þau keppa áfrjálsum markaði við einkaaðila sem
ekki er skylt að gefa upplýsingar um stöðu sína að þessu
leyti. Til að opinberir aðilar sem svo háttar til um standi
jafnfætis keppinautum sínum að þessu leyti er heimilað
að takmarka upplýsingar um viðskipti þeirra. Rétt er þó
að hnykkja á því að ákvæðið á aðeins við þegar opinber
fyrirtæki keppa við önnur á almennum markaði.
Akvæðinu verður því ekki beitt þegar hið opinbera
starfar í skjóli einkaréttar né heldur ef opinber aðili er
einn um rekstur þótt einkaréttar njóti ekki við.
Úrskurður úrskurðamefndar um upplvsingamál frá 30. ian-
úar 1997 í málinu nr. A-3/1997: Upplýsingar í drögum að
viðskiptasamkomulagi voru taldar geta skaðað samkeppn-
isstöðu ríkisviðskiptabanka ef þær væru á almannavitorði,
sbr. 3. tölul. 6. gr. uppl., og synjun hreppsnefndar um að-
gang að þeim staðfest. Jafnframt lagt fyrir hreppsnefnd að
afmá úr bókun í fundargerð fjárhæð á fyrirhuguðu láni frá
bankanum til félags sem þar var til umfjöllunar og lagt var
fyrir nefndina að veita aðgang að að öðru leyti.
Loks er í 4. tölul. 6. gr. heimilað að takmarka aðgang
að upplýsingum um fyrirhugaðar ráðstafanir eða próf á
vegum ríkis eða sveitarfélaga ef þau yrðu þýðingarlaus
eða næðu ekki tilætluðum árangri væru þau á almanna-
vitorði. Markmið þessa ákvæðis er að hindra að nokkur
geti aflað sér á ótilhlýðilegan hátt vitneskju um fyrirhug-
aðar ráðstafanir á vegum hins opinbera. Með ráðstöfun-
um á vegum ríkis og sveitarfélaga er m.a. átt við fyrir-
hugaðar ráðstafanir í efnahags- og fjármálum, svo sem
aðgerðir í gengismálum, skattamálum, tollamálum og
öðrum málum er varða tekjuöflun hins opinbera. Á sama
hátt falla hér undir ráðstafanir sem ætlað er að tryggja
öryggi, svo sem fyrirhugaðar eftirlitsaðgerðir lögreglu
og annarra yfirvalda í þágu umferðaröryggis. Þá geta
fyrirhugaðar eftirlitsaðgerðir heilbrigðiseftirlits og
Vinnueftirlits rikisins fallið hér undir, svo og ráðstafanir
er tengjast skatt- og tolleftirliti.
Ennfremur rnyndi vera heimilt samkvæmt þessunt
tölulið að takmarka aðgang að gögnum sem lúta að fyrir-
huguðum ráðstöfunum í kjaramálum starfsmanna ríkis
og sveitarfélaga til að tryggja jafnræði í kjarasamningum
hins opinbera og viðsemjenda þess. Undanþágunni verð-
ur einnig beitt í tengslum við hagræðingu og breytingu í
rekstri opinberra stofnana og fyrirtækja.
Loks er augljóst að hvers konar prófraunir sem opin-
berir aðilar standa fyrir geta gefið óvilhalla niðurstöðu ef
prófgögnum er ekki haldið leyndum áður en próf eru
þreytt. Ekki er aðeins um að ræða próf í hefðbundnum
menntastofnunum heldur einnig próf fyrir ökumenn,
flugmenn o.s.frv.
Ákvæðið gerir ráð fyrir að stjómvald meti sjálfstætt í
hverju tilviki hverjar afleiðingar það hefði ef ljóstrað
yrði upp um fyrirhugaðar ráðstafanir. Séu líkur á að ár-
angur skerðist, þó ekki sé nema að litlu leyti, myndi
stjórnvaldi að öðru jöfnu vera heimilt að synja um að
veita umbeðnar upplýsingar á grundvelli þessa ákvæðis.
Þegar þær ráðstafanir eru afstaðnar sem 4. tölul. tekur til
er almenningi heimill aðgangur að gögnunum nema
ákvæði 5. gr. eða 1.-3. tölul. 6. gr. eigi við, sbr. I. mgr.
8. gr. uppl.
Skýring undanþáguákvœöa
Þegar áhrif þessara ákvæða eru metin er rétt að hafa í
huga að þau geyma undanþágur frá meginreglu laganna
og sem slíkar ber að skýra þær þröngt. I skýringum, sem
þeim fylgdu í athugasemdum við frumvarp það er varð
45