Sveitarstjórnarmál - 01.03.1997, Síða 55

STJÓRNSÝSLA
Sé beiðni borin fram skriflega, hvort sem það er að
kröfu stjórnvalds eða ekki, ber stjórnvaldi að svara
henni skriflega, sbr. 13. gr. uppl.
Meginreglan um almennan aðgang að upplýsingum í
II. kafla uppl. byggist á því sjónarmiði að öllum sé
tryggður réttur til aðgangs að gögnum hjá stjómvöldum
án þess að þurfa að sýna fram á tengsl við mál eða aðila
þess og án þess að þurfa að sýna fram á hagsmuni af því
að fá eða nota umbeðnar upplýsingar. Af þessu leiðir að
stjómvald má ekki krefjast þess af þeim sem upplýsinga
óskar að hann greini frá því í hvaða tilgangi hann vilji fá
þær. Þetta horfir aftur á móti á annan veg við þegar aðili
óskar eftir aðgangi að gögnurn um hann sjálfan á grund-
velli 9. gr. uppl. Oski aðili að byggja rétt sinn á því
ákvæði verður að gera kröfu til að hann sýni fram á
tengsl sín við mál og jafnvel í hvaða tilgangi hann óskar
upplýsinganna og hvaða hagsntunir séu í húfi til að
hagsmunamat skv. 3. mgr. 9. gr. geti eftir atvikum farið
fram. Þegar óskað er aðgangs að gögnum á grundvelli 9.
gr. uppl. er stjómvaldi sennilega bæði rétt og skylt að
óska eftir að aðili leggi fram persónuskilríki til að unnt
verði að staðreyna að upplýsingar um einkamálefni, sent
almenningi er ekki heimill aðgangur að eða þagnar-
skylda kann að ríkja um, verði ekki afhentar óviðkom-
andi.
Málshraði
Samkvæmt fyrri málslið 1. mgr. 11. gr. uppl. ber
stjómvaldi svo fljótt sem verða má að taka ákvörðun um
hvort það verði við beiðni um aðgang að gögnum. Mik-
ilvægt er að þetta ákvæði sé virt og beiðni afgreidd án
ástæðulausra tafa, enda getur upplýsingarétturinn orðið
þýðingarlaus ef verulegar tafir verða á afgreiðslu slíkra
erinda. A málshraðanum er þess vegna hert í síðari
málslið 1. mgr. 11. gr. uppl. og stjómvöldum gert að
skyldu að greina beiðanda upplýsinga frá ástæðum tafa
og hvenær ákvörðunar sé að vænta, ef beiðni hans hefur
ekki verið afgreidd innan sjö daga frá móttöku hennar.
Frest þennan ber að reikna út í samræmi við 8. gr.
stjórnsýslulaga. Hann gefur hins vegar hvorki stjóm-
völdum meira svigrúm til að afgreiða erindi en leiðir af
ákvæði fyrri málsliðar málsgreinarinnar, né heldur aðila
rétt til að fá beiðni sína afgreidda á þeim tíma. Telji
stjómvald t.d. nauðsynlegt að afla umsagnar annarra að-
ila um beiðnina áður en ákvörðun er tekin, svo sem ef
upplýsingar snerta viðkvæm einka- eða fjárhagsmálefni
einstaklinga eða mikilvæga fjárhags- eða viðskiptahags-
muni fyrirtækja, myndi slík álitsumleitan yfirleitt seinka
afgreiðslu beiðni fram yfir sjö daga frestinn. Skv. 2.
mgr. 9. gr. stjómsýslulaga bæri stjórnvaldi þá að setja
álitsgjafa ákveðinn frest til að láta umsögn sína í té og
skv. síðari málslið 11. gr. uppl. að tilkynna beiðanda
upplýsinganna um álitsumleitanina sem ástæðu tafanna
og afgreiðslu beiðninnar svo fljótt sem verða má eftir að
umsögn liggur fyrir.
Sýning, Ijósrit eða afrit af gögnuw
Samkvæmt 1. mgr. 12. gr. uppl. er meginreglan sú að
stjómvald tekur ákvörðun um hvort umbeðin gögn verði
sýnd eða hvort það veiti af þeim ljósrit eða afrit. Fari að-
ili hins vegar sjálfur fram á að fá ljósrit eða afrit skal
orðið við þeirri beiðni skv. 2. mgr. sömu greinar, nema
gögnin séu þess eðlis eða fjöldi þeirra svo mikill að það
sé vandkvæðum bundið. I því tilviki, eða ef stjórnvald
hefur ekki til þess aðstöðu, er því heimilt að fela öðrum,
s.s. fjölföldunarstofu, að annast ljósritun eða afritun
gagnanna, sbr. 3. mgr. sömu greinar. Ef aðili óskar sjálf-
ur að fá ljósrit eða afrit af þeim gögnum sem hann leitar
eftir aðgangi að er stjómvaldi heimilt að taka fyrir það
gjald samkvæmt gjaldskrá sem forsætisráðherra hefur
sett og birt í B-deild Stjómartíðinda nr. 579/1996, sam-
kvæmt heimild í 4. mgr. 12. gr. uppl. Sama á við ef
stjómvald hefur falið öðrum að annast um ljósritun eða
afritun, sbr. 3. málsl. 3. mgr. 12. gr. uppl. Skv. 2. mgr. 5.
gr. framangreindrar gjaldskrár fyrir ljósrit og afrit sem
veitt em á gmndvelli upplýsingalaga skal beiðandi þeirra
greiða fyrir aðkeypta þjónustu samkvæmt reikningi þess
er hana annast. I samræmi við vandaða stjómsýsluhætti
ætti stjómvald að gera aðila grein fyrir að hann geti orð-
ið fyrir kostnaði af þessum sökum, áður en Ijósritunin
eða afritunin fer fram.
Synjun, leiðbeiningar um rökstuðning og kœru-
heimild
Þegar stjómvald tekur ákvörðun um að synja beiðni
um aðgang að gögnum að hluta eða öllu leyti ber að til-
kynna aðila um það, sbr. 1. mgr. 20. gr. stjómsýslulaga.
Hafi beiðni verið skriflega fram borin ber að svara henni
skriflega, sbr. 13. gr. uppl. Hafi aðili borið fram munn-
lega beiðni og henni er svarað á sama hátt á hann rétt á
að fá synjun staðfesta skriflega, óski hann þess.
Þegar synjun er tilkynnt skriflega ber skv. 2. mgr. 20.
gr. stjómsýslulaga að leiðbeina aðila um heimild hans til
að fá þá ákvörðun rökstudda, ef rökstuðningur fylgir
henni ekki, og til að kæra hana skriflega til úrskurðar-
nefndar um upplýsingamál skv. 14. gr. uppl. innan 30
daga frá því að tilkynningin berst honum, sbr. 1. mgr.
16. gr. uppl. Um efni rökstuðnings vísast til 22. gr.
stjómsýslulaga en þar segir m.a. í 3. mgr. að takmarka
megi efni rökstuðnings að því leyti sem vísa þarf til
gagna sem ekki er heimill aðgangur að.
Stjórnsýslukæra
Með V. kafla upplýsingalaga var komið á fót sjálf-
stæðri og óháðri stjórnsýslunefnd, úrskurðarnefnd um
upplýsingamál, sem skipað er til hliðar við hið almenna
stjórnkerfi ríkis og sveitarfélaga og falið að leysa úr
ágreiningsmálum um aðgang almennings að upplýsing-
um hjá stjómvöldum. Valdsvið nefndarinnar nær til allr-
ar stjómsýslu hins opinbera án tillits til á hvaða stjóm-
49