Sveitarstjórnarmál - 01.08.1997, Qupperneq 25

UMHVERFISMAL
þar sem öllum íbúum séu tryggð líf-
vænleg lífskjör og áhrif á samfélag-
ið. Með þetta í huga á Dagskrá 21 í
heimabyggð að fjalla um félagsleg-
ar og hagfræðilegar afleiðingar
breytinga í átt að sjálfbærri þróun
og hvernig sú þróun getur einnig
unnið að bættum lífskjörum þeirra
sem minna mega sín í dag.
Dagskrá 21 er beint til allra sveit-
arfélaga heimsins, henni er beint til
allra manna.
Öll sveitarfélög skulu því ræða
þessi mál við íbúana, félagasamtök,
fyrirtæki og stofnanir til að koma á
„Dagskrá heimabyggðar 21“. I
þessum viðræðum og kynningu
skulu sveitarfélögin draga lærdóm
af hugmyndum íbúanna, hverfasam-
taka, félagasamtaka, verkalýðsfé-
laga og fyrirtækja. Þá þekkingu sem
fæst með þessum viðræðum skal
nýta til að þróa markmið og leiðir til
sjálfbærrar þróunar. Samráðsaðferð-
ir þessar ættu að auka skilning og
þekkingu íbúanna á sjálfbærri þró-
un. Markmið, leiðir og reglur sem
eru hlutar af Dagskrá 21 skulu að-
löguð og metin með tilliti til heima-
byggðar og þeirra skoðana sem
fram koma í viðræðum og sett fram
í stefnu sveitarfélagsins um leiðir til
sjálfbærrar þróunar.
Ferðaþjónusta á fjöllum
Birgir Þórðarson umhverfisskipulagsfræðingur
Á undanförnum misserum hefur
farið fram, sem svo oft áður, um-
ræða og skoðanaskipti um framtíð
íslenskrar ferðaþjónustu og hafa þar
m.a. komið fram ýmsar skoðanir t.d.
um fyrirkomulag og rekstur ferða-
þjónustu á hálendinu.
Flestum, sem taka þátt í þessari
umræðu, eru ljós þau verðmæti og
sú fegurð sem í íslenskri náttúru
eru, fegurð sem varðveita þarf til
framtíðar.
Nokkuð hefur komið á óvart
hversu víða ferðaþjónusta á hálendi
Suðurlands er. Um er að ræða 94
staði, þar sem einhvers konar gist-
ing er látin í té gegn greiðslu. Á
þessum stöðum eru gistirými fyrir
um 1750 manns. Hér er átt við
fjallaskála af ýmsum gæðum og
stærðum, allt frá nokkuð fullkomnu
gistihúsi, t.d. eins og Hálendismið-
stöðina í Hrauneyjum þar sem í
boði er gisting fyrir 60 manns í upp-
búnum rúmum, veitingasalur með
vínveitingum og önnur alhliða þjón-
usta, t.d. í sambandi við útsýnisferð-
ir, og niður í fjallakofa, án vatns eða
hreinlætisaðstöðu, sem taka 5-10
manns í gistingu. Jafnvel eru dæmi
um að boðin sé gisting í helli þar
sem gestir liggja á timburbálkum á
hellisgólfi - gegn greiðslu til ferða-
skrifstofunnar sem lætur þjónustuna
í té. Einungis á fáum stöðum hefur
verið aflað tilskilinna leyfa frá við-
komandi yfirvöldum, sem nauðsyn-
leg eru til reksturs gistiþjónustu. í
nýlegri könnun hafa verið athugaðir
þættir eins og fráveitumál, sorpförg-
un, neysluvatnsgæði, aðstaða í gisti-
skálum og aðbúnaður til eldunar og
geymslu matvæla ásamt ýmsum
öðrum umhverfisþáttum. Verkefnið
er tvíþætt þ.e. skráning á ýmsum
upplýsingum um aðstöðu og rann-
sóknir t.d. á gæðum neysluvatns þar
sem seld er gistiþjónusta. Markmið-
ið með þessari könnun er að hún
megi notast til að koma málum í
betra horf og að koma með ábend-
ingar um úrbætur þar sem þess er
talin þörf.
í umræddri könnun kernur m.a.
fram að meðferð á sorpi frá ferða-
þjónustu á hálendinu hefur stórbatn-
að á síðastliðnum fimm árum. I
flestum tilvikum er sorp flutt til
byggða til förgunar. Hreinlætisað-
staða hefur víða batnað en förgun á
seyru hefur til þessa verið stórlega
ábótavant. Algengt er að seyra úr
rotþróm, þar sem þær eru á annað
borð til staðar, sé losuð í næsta læk,
á eða jafnvel í stöðuvötn. Neyslu-
vatnsgæði eru æði misjöfn í gisti-
skálum - ástæðan er oft léleg vatns-
tökusvæði eða gæði vatnsins eru
skemmd með lélegum búnaði. Þetta
veldur því oft að neysluvatnið er
mengað kólí- eða saurkólígerlum. Á
fáeinum stöðum má finna olíutanka
sem ekki uppfylla kröfur um meng-
unarvarnir. Jafnvel má sjá farand-
olíutanka eða tunnur sem vélsleða-
menn eða olíusölufyrirtæki hafa
skilið eftir á viðkvæmum stöðum.
Þó að endanlegar niðurstöður um-
ræddrar könnunar og rannsókna
liggi ekki enn fyrir leiða margar
upplýsingar í henni til umhugsunar.
Hvaða kröfur á að gera til ferða-
þjónustu á fjöllum? Eiga ekki sömu
reglur að gilda um þjónustu á fjöll-
um og þjónustu í byggð, t.d. hvað
varðar gistirými, meðferð matvæla,
vatnsgæði, fráveitur og aðra um-
hverfisþætti? Þetta hljóta að vera
grundvallarspurningar sem íslensk
ferðaþjónusta, aðrir hagsmunaaðilar
og umhverfisyfirvöld þurfa að
svara.
Athyglisvert er að í mörgum til-
vikum eru það félög og fyrirtæki,
með aðsetur á höfuðborgarsvæðinu,
sem hafa fjárhagslega ávinninginn
af umræddri þjónustu. Hlutur
heimamanna er þar oft lítill og
merkilegt að þessi þáttur er nánast
aldrei tiltekinn í umræðu um at-
vinnuuppbyggingu í sveitum
Suðurlands.
Félög á borð við Ferðafélag ís-
lands og Útivist hafa unnið merki-
legt brautryðjendastarf í ferðaþjón-
ustu á hálendinu og búa yfir mikil-
vægri þekkingu, t.d. varðandi mark-
aðsmál í þessari þjónustu. Gott sam-
starf heimamanna og slíkra félaga
hlýtur að vera mikil nauðsyn varð-
andi uppbyggingu ferðaþjónustu á
hálendinu í framtíðinni.
1 5 1