Sveitarstjórnarmál - 01.08.2000, Blaðsíða 38

DÓMSMÁL
Hæstaréttardómur um orlof á yfirvinnu
Sigurður Óli Kolbeinsson hdl., deildarstjóri lögfrœðideildar sambandsins
Hinn 11. maí sl. kvað Hæstiréttur
upp dóm í máli starfsmanns Hafn-
arfjarðarkaupstaðar gegn Hafnar-
íjarðarkaupstað, mál nr. 473/1999.
Málið snerist um kröfu starfs-
mannsins sem taldi sig ekki hafa
fengið greitt orlof á fasta yftrvinnu
en Hafnarfjarðarkaupstaður taldi
sig hafa fullnægt skyldu til að
greiða orlof með því að greiða hina
föstu yftrvinnu í 12 mánuði, þ.e.
greidd var yfirvinna þann tíma sem
starfsmaður var í orlofi.
Niðurstaða Hæstaréttar var sú að
talið var ósannað að aðilar hefðu
samið svo um að orlofslaun væru
innifalin í greiðslum fyrir yfir-
vinnu.
Þær raddir hafa heyrst að nú sé
búið að eyða réttaróvissu urn það
hvort greiða beri orlof á fasta yfir-
vinnu sem greidd er í 12 mánuði.
Niðurstaðan sé sú að svo beri að
gera. Greinarhöfundur telur á hinn
bóginn að það sé alrangt. Mál þetta
var mál einstaklings vegna per-
sónulegs samnings hans við sveit-
arfélagið um fasta yfirvinnu. Deilt
var um innihald samningsins og
tókst sveitarfélaginu ekki gegn
neitun starfsmannsins að sanna
gagnvart starfsmanninum að or-
lofsgreiðslur væru innifaldar í yfír-
vinnugreiðslunum. Það segir ekkert
til um það hvað tekst að sanna urn
innihald samninga við aðra starfs-
menn.
Nú má ekki skilja framangreind
orð svo að greinarhöfundur telji að
yfirvinnugreiðslur þessar séu und-
anþegnar lagaskyldu til að greiða
orlof á öll laun. Þetta er eingöngu
spuming um aðferðina og að orlof-
ið sé í raun ekki greitt tvisvar.
Annað atriði sem dregur mjög úr
fordæmisgildi dómsins er að í
málsvörn Hafnaríjarðarkaupstaðar
var reynt að koma að þeirri máls-
ástæðu að starfsmaðurinn hefði
með langvarandi tómlæti firrt sig
rétti til orlofsijárins. Sú málsástæða
komst þó ekki að þar sem hún var
of seint fram komin. Hér er um
mjög mikilvægt atriði að ræða þar
sem svipað mál hefur verið dæmt
af félagsdómi i málinu nr. 1/1997.
Þar var kröfu Bandalags háskóla-
manna f.h. Félags fféttamanna um
rétt fréttamanna til orlofslauna af
fastri mánaðarlegri yfírvinnu sem
greidd var í 12 mánuði hafnað.
Dómurinn taldi að með athuga-
semdalausri framkvæmd í 12 ár
sem fól í sér að ekki var greitt sér-
stakt orlof af fastri yfirvinnu hefði
verið sýnt fram á að framkvæmdin
á samningnum hefði verið í sam-
ræmi við efni hans. Dómafordæmi
þetta á við í máli þessu þar sem
fyrirkomulag þetta hefur verið við
lýði í Hafnarfirði í 20 ár án þess að
nokkuð hafi verið í því gert af
hálfu starfsmanna bæjarins. Það er
því eðlileg ályktun að með þessari
athugasemdalausu framkvæmd hafi
starfsmenn bæjarins viðurkennt
efni samningsins á þá leið að orlof
sé innifalið.
Ráða má af niðurstöðu Hæsta-
réttar að það sé fullkomlega heimil
aðferð að fullnægja skyldu til þess
að greiða orlof á fasta yfirvinnu
með því að greiða yfirvinnuna
einnig á meðan viðkomandi er í or-
lofi. Þetta er í raun nákvæmlega
sama aðferð og beitt er almennt
gagnvart dagvinnulaunum. Það er
auðvitað skilyrði að ekki sé ætlast
til þess að viðkomandi starfsmaður
vinni þá yfirvinnutíma sem falla á
orlofstímabil. Það er því ekkert því
til fyrirstöðu að samið verði við
einstaka starfsmenn með þessum
hætti. Það má á hinn bóginn læra af
þessum dómi að nauðsynlegt er að
það komi skýrt fram i samningi um
fasta yfirvinnu að með greiðslu
hennar í 12 mánuði sé orlof inni-
falið í greiðslunum svo komast
megi hjá málaferlum sem þessum.
Niðurstaða greinarhöfundar er
þvi sú að dómur þessi hafi ekki al-
mennt fordæmisgildi gagnvart öðr-
um sem svipað er ástatt um. Á hinn
bóginn er ljóst að allar líkur eru á
því að sönnunarbyrði í þessum efn-
um hvíli á vinnuveitendum og þvi
mikilvægt að þeir tryggi sér sönnun
um þetta efni með skýrum ákvæð-
um í ráðningarsamningum.
1 64