Sveitarstjórnarmál - 01.08.2000, Blaðsíða 62

LOGFRÆÐI
Sveitarstjórnarréttur
Gunnar Þór Þórarinsson laganemi
Á haustmisseri 1999 var i fyrsta
skipti kennd kjörgreinin Sveitar-
stjómarréttur við lagadeild Háskóla
Islands. Síðustu ár hefur stjómsýsla
sveitarfélaga tekið stakkaskiptum
vegna flutnings verkefna frá ríki
yfir til sveitarfélaga. Búast má við
að aukin þörf sé fyrir lögfræðilega
ráðgjöf hjá sveitarfélögum af þess-
um sökum.
Greinin var í raun rökrétt fram-
hald af kjamagreininni í stjómsýslu-
rétti á öðm ári laganámsins og kjör-
greininni Stjórnsýsluréttur III en
lögð er áhersla á þau atriði er snúa
sérstaklega að sveitarfélögum og
sveitarstjórnum. Lítið hefur verið
ritað í íslenskri lögfræði um réttar-
stöðu sveitarfélaga og borgaranna
gagnvart sveitarfélögunum. Af þeim
sökum var námsefni af skornum
skammti, en í raun má segja að það
hafi verið skapað jafnóðum. Annars
vegar fór prófessor Páll Hreinsson
yfir svið sem lítt höfðu verið rann-
sökuð áður. Hins vegar lögðu nem-
endur sitt af mörkum með rann-
sóknunr, en hver nemandi flutti tvö
verkefni. Annað verkefnið byggði á
lögskýringu á tilteknum ákvæðum
sveitarstjórnarlaga nr. 45/1998, en
hitt verkefnið laut að því að kanna
sérstök efni sveitarstjómarréttarins
ofan í kjölinn og í kjölfarið skila
skriflegri greinargerð. Það liggur
því nærri að segja að skapaður hafi
verið frekari gmnnur að rannsókn-
um og kennslu í sveitarstjómarrétti
með þessari vinnu nemenda og
kennara.
I þessari kjörgrein var fjallað um
helstu grundvallarreglur sveitar-
stjómarréttarins auk þess sem farið
var yfir stjórnkerfi sveitarfélaga.
Meðal annars var sérstaklega um
það ijallað hvað fælist lagalega í
sjálfstjóm sveitarfélaga samkvæmt
78. gr. stjórnarskrárinnar. En á þá
spumingu reynir iðulega í samskipt-
um ríkisins við sveitarfélögin, þ.e.
að hve miklu leyti geta sveitarfélög-
in ráðið málefnum sínum sjálf m.t.t.
þeirra laga sem Alþingi setur þeim.
Fjallað var um verkefni sveitarfé-
laga, bæði þau sem em lögmælt og
ólögmælt, og hvaða hömlur væm á
því að sveitarstjóm megi taka að sér
ný verkefni sem ekki em lögmælt.
Þá voru sveitarstjórnir og sveitar-
stjómarfundir teknir sérstaklega til
skoðunar, sem og nefndir og ráð
sveitarfélaga. Einnig var fjallað um
reglur þær sem gilda um málsmeð-
ferð hjá sveitarstjómum og vikið að
því hvemig stjómsýslulög horfa við
málsmeðferð hjá sveitarstjórn. Þá
var vikið að réttindum og skyldum
sveitarstjórnarmanna, rætt um al-
mennar starfsskyldur, þagnarskyldu
og hæfisskilyrði sveitarstjórnar-
manna. Til að gefa nemendum inn-
sýn í umfjöllun urn fjármál sveitar-
félaga konr Ingimundur Sigurpáls-
son, bæjarstjóri í Garðabæ, og fór
yfír gildandi réttarreglur og fram-
kvæmd við gerð fjárhagsáætlana og
ársreikninga. Þá var haldin málstofa
urn réttindi og skyldur frarn-
kvæmdastjóra sveitarfélaga og
fræddu Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri og Björg Ágústsdóttir,
lögfræðingur og sveitarstjóri á
Gmndarfírði, nemendur um starfs-
svið sitt og dæmigerðan vinnudag
framkvæmdastjóra misstórra sveit-
arfélaga. í kjölfarið fór Þórhallur
Vilhjálmsson lögffæðingur yfir rétt-
arstöðu framkvæmdastjóra á fræði-
legan hátt. Fjallað var um samvinnu
sveitarfélaga og skoðaðar þær heirn-
ildir sem sveitarfélög hafa til að
stofna byggðasamlög til að sjá um
ffamkvæmd ákveðinna þátta stjóm-
sýslu sveitarfélaga. Rætt var um
hvort sveitarfélög hefðu heimild til
að gera þjónustusamninga við
einkaaðila um rækslu lögskyldra
verkefna og kom á daginn að ekki
virðast vera skýrar heimildir til þess
þrátt fyrir að lausleg könnun leiddi í
ljós að slíkir samingar væru ekki
óalgengir. Sesselja Ámadóttir, lög-
fræðingur í félagsmálaráðuneytinu,
vék að þeim réttarreglum sem gilda
um sameiningu sveitarfélaga. Auk
þess fór hún yfir ákvæði sveitar-
stjómarlaga um kjörgengi og kosn-
ingar til sveitarstjóma. Þá var fjallað
um eftirlit með sveitarfélögum, ann-
ars vegar um kæruheimildir á sviði
sveitarstjórnarréttar og hins vegar
um eftirlit félagsmálaráðuneytisins
með sveitarfélögum hér á landi. Þar
konr m.a. ffam að sökum fámennis í
starfsliði stjórnsýslunnar og fjár-
skorts hefur eftirlitið ekki verið sem
skyldi og nær eingöngu rniðast við
að afgreiða kærur og fyrirspurnir
sem berast félagsmálaráðuneytinu í
tengslum við sérstök mál. Þar að
auki fjallaði Tryggvi Þórhallsson
lögfræðingur urn reynslusveitarfé-
lög og kynnti sérstaklega stjórn-
sýsluverkefni sem hann hefur um-
sjón með á Homafirði. Þar er stefnt
að því að gera upplýsingar og þjón-
ustu sveitarfélagsins aðgengilegri
borgumnum á Netinu.
Nemendum varð það ljóst við yf-
1 88