Uppeldi og menntun - 01.01.2013, Page 107

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(1) 2013 107
Kristian gUttesen
EfniViÐUr
Í formála útgefanda að Heimspekisögu er þess getið að bókinni sé ætlað að veita lands-
mönnum greinargott yfirlit yfir sögu heimspekinnar, en slíkt yfirlit hafði verið illfáan-
legt síðan Ágúst H. Bjarnason gaf út Sögu mannsandans á fyrri hluta síðustu aldar (GS
og NG, 1999, bls. 12). Óhætt er að fullyrða að það er mikill fengur að þýðingunni fyrir
íslenska lesendur.
Samkvæmt skýrslu starfshóps á vegum mennta- og menningarmálaráðuneytisins
er ætlunin að í greinahluta Aðalnámskrár framhaldsskóla verði þremur hæfniþrepum
samfélagsgreina lýst. Þessum þrepum er skipt í þrjú svið, það er þekkingu, leikni og
hæfni. Þekkingu er í þessu samhengi lýst sem sambandi nemandans við grunnhugtök
námsgreinarinnar, annars vegar, og grunnþætti menntunar, hins vegar, og færni hans
við beitingu þeirra. Í hæfniþrepi 1 miðast þekking við að:
Nemandi hafi aflað sér almennrar þekkingar og skilnings á:
• grunnhugtökum, viðfangsefnum, orðfæri og sérstöðu greinar
• sögulegum uppruna og þróun greinar
• samfélagslegum gildum og siðferði
• ólíkum öflum sem hafa áhrif á mótun einstaklingsins og umhverfis
• gagnrýninni hugsun
• jafnrétti, mannréttindum og inntaki og framkvæmd lýðræðis
• sjálfbærri þróun
• tengslum greinar við daglegan veruleika. (Anton Már Gylfason, Arnar
Sigbjörnsson, Henry Alexander Henrysson, Karl Jóhann Garðarsson og
Magnús Ingólfsson, 2012, bls. 2)
Ég vil halda því fram að hér sé beinlínis verið að lýsa dauðri þekkingu andspænis
lifandi þekkingu og gagnverkandi samspili þessarar tvenns konar þekkingar sam-
kvæmt þeim skilgreiningum sem gengið var út frá í kaflanum Þekkingu hér að fram-
an. Óhætt er að segja að í Heimspekisögu geti að líta góðan grunn til að ná markmiðum
fyrsta þrepsins á sviði þekkingar. Bókin tekur allvel á a.m.k. sex af þeim átta punktum
sem taldir eru upp hér á undan, en þó einkum á grunnhugtökum heimspekinnar,
sögulegum uppruna og þróun greinarinnar, samfélagslegum gildum og siðferði, og
gagnrýninni hugsun. Bæði leikni- og hæfniþættirnir, sem fyrsta hæfniþrep samfélags-
greina í framhaldsskólum tekur til, hverfast um það sem ég hef fjallað um sem lifandi
þekkingu. Hvað varðar leikni er þar m.a. ætlast til að:
Nemandi hafi öðlast leikni í:
• að greina einkenni og þróun einstaklinga, samfélaga og menningar
• að tala og skrifa á skýran og skapandi hátt um viðfangsefni greinar
• að vinna með upplýsingar á hagnýtan og fjölbreyttan hátt
• að greina á milli rökræðu og kappræðu
• að skoða og meta ólíkt gildismat og viðhorf
• að greina samhengi orsaka og afleiðinga. (Anton Már Gylfason o.fl., 2012, bls. 2)