Helgafell - 01.05.1942, Qupperneq 55

BÓKMENNTIR
141
Ljósmyndir og listaverk
JÓN ÞORLEIFSSON LISTMÁLARl.
Myndir með inngangi eftir Sigurð Ein-
arsson. Isafoldarprentsmiðja h. f. — Inn-
bundin kr. 25.00.
Verk málara geta aldrei orðið almenningseign
með sama hætti og verk annarra listamanna, svo
sem tónskálda og rithöfunda. Þetta stafar fyrst
og fremst af því, að málverk verða aldrei gefin
út nema í einu eintaki, og verða ekki heldur flutt
öðrum eða ,,lærð utan að“ á sama hátt og ljóð
eða lög. Þess vegna hefur mig einatt furðað á
því, hvað málarar virðast taka því mótlæti með
mikilli karlmennsku, að þurfa að láta verk sín
af hendi.
Að vísu geta vei gerðar eftirlíkingar komizt
mjög langt í því að kynna fyrirmyndir sínar, en
sjaldnast mun því að heilsa, að ekki glatist eitt-
hvað af eðli og áhrifamætti listaverksins á þeirri
leið, og þegar um ljósmyndir er að ræða, fei
það auðvitað mjög eftir eiginleikum málverksins,
hversu vel túlkun þeirra tekst. Gagnvart Ijós-
myndinni standa þau málverk verst að vígi, sem
iistamennirnir hafa byggt upp með litina fyrir
augum, eða þar sem form og litir hafa fylgzt að
og vaxið saman með myndinni, eins og mikið
ber á í málaralist síðari tíma, og ekki hvað sízt
hjá ýmsum þeim meisturum expressionismans,
svo sem Cezanne og Matisse, sem sumir af beztu
málurum vorum hafa lært mikið af. Því mun
líka mörgum, sem kynnzt hafa list Jóns Þorleifs-
sonar, þykja sem hann verði ekki allur séður af
bók þeirri, sem nú er komin út, með myndum
af málverkum hans.
Þetta er að vísu sagt listamanninum til hróss,
en er hinsvegar engan veginn sagt bókinni til
áfellis. Hún er öll hin vandaðasta og hefur að
geyma þrjátíu og tvær stórar og prýðilega gerðar
heilsíðumyndir af málverkum Jóns, landslags-
myndum, innimyndum og mannamyndum, auk
ýtarlegs formála eftir Sigurð Einarsson, þar sem
hann gerir, í mjög læsilegu máli, grein fyrir
listamanninum, starfsferli hans og viðfangsefn-
um Eru margar myndanna í bókinni mjög fal-
legar og aðlaðandi og allar næsta eftirtektarverð-
ar, enda er höfundur þeirra ótvíræður listamað-
ur, sem jafnan hefur rækt köllun sína af alvöru
og alúð.
,,To have great poets there must be great
audiences too“, sagði Whitman, og sennilega á
það ekki síður við um aðrar listir. Stórra afreka
í list verður tæplega vænzt til lengdar, þar sem
listamennirnir og þjóoin farast á mis. Þess vegna
er öll viðleitni, sem miðar að því að bæta að-
stöðu þjóðarinnar til listræns uppeldis, góðra
gjalda verð, og er vonandi, að áframhald geti
orðið á því, að beztu listamenn vorir verði
kynntir þjóðinni með Jíkum hætti og hér hefur
verið gert. Og vansalaust má það heldur ekki
teljast, að enn skuli t. d. engin bók vera til með
myndum af verkum annars eins meistara og Ás-
gríms Jónssonar, hvað þá að aðgangur gefist að
listaverkum hans á nokkru safni.
T. G.
Islandskvikmynd í 60 ár
Theódór Friðriksson: í VERUM, I.—II.
Víkingsútgáfan. Reykjavík 1941. Verð
45.00 ób., 85.00 skinnb. 729 bls.
Ævisaga Theódórs Friðrikssonar, rituð af hon-
um sjálfum, tvö þykk bindi í mjög stóru broti,
hversdagslegir atburðir og yfirleitt hið hvers-
dagslegasta fólk blaðsíðu eftir blaðsíðu — og
inni á milli ýtarlegar og beinlínis átthagafræði-
iegar lýsingar á Flatey á Skjálfanda, Sauðárkróki
og öðrum útnesjum og afkimum hinnar annars
víðáttumiklu og viðburðaríku veraldar. Stílbragð
og listtækni? Lítið um það!
Hættu nú bara 1 Þessi bók hlýtur að vera
nauða leiðinleg og ómerkileg með afbrigðum.
Þannig mun margur álykta, sem les þessa lýs-
ingu, en hefur ekki lesið bókina sjálfa. En sann-
leikurinn er allur annar. Ðókin er í fyrsta lagi
merkilegt heimildarrit, einmitt full af þeim
mörgu smáatriðum um atvinnulíf, lífshætti og
fólkið eins og það gerist og gengur, sem vantar
yfirleitt í flest fræðirit allra tíma, en valda mestu
um það, hvort við fáum lifandi myndir menning-
ar og atvinnuhátta og alls aldarfarsins — eða
svo til eingöngu útlínur myndanna, — með auð-
um og dauðum flötum á milli. I öðru lagi er
bókin skemmtileg, því að höfundinum hefur tek-
izt að birta okkur atvikin og mennina, að því er
okkur virðist, nákvæmlega eins og þau og þeir
hafa mótazt í hug hans á þeirri stund og þeim
stað, sem frá er sagt í hvert skipti. Atvikin og
mennirnir, sem þarna birtast, bera sem sé hinn
ferska blæ hins frjóa og fjölbreytta raunveru-
lega lífs, sem er í sjálfu sér fjarri allri list-
rænni heildarformun, en byggir og veltir og
blandar og skiptir af furðulegri fjölbreytni og
aðdáanlegri, en líka margan ergjandi ofurgnægð.
Og því að eins hefur Theódór getað sýnt okkur
þetta svona, að hann hefur ekki verið eða þótzt