Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.07.2013, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14.7. 2013
Þ
eir eru kunnuglegir frasarnir sem
menn telja eins konar merkimiða
gáfna og vits, enda virðast sumir
þeirra við fyrstu sýn fela í sér speki;
og geti beint umræðu á hærra plan,
jafnvel vísað mönnum til vegar eða
fyrir horn, ef það kemur sér betur.
Gáfnamerkið góða
Umsögn eða dómur um byggingalist, myndlist eða
bækur eru tæpast boðleg nema að tiltekið sé að eitt-
hvað þar „kallist á við“ eitthvað annað í öðru verki eða
atviki. Þegar best tekst til kallast eitthvað í bók á við
eitthvað í málverki, tónverki eða sögufrægu húsi eða
uppákomu, sem aðeins þeir sem fróðir eru eða sérsinna
hafa heyrt nefnt. Þegar þessa er getið í slíku samhengi
er kolli kinkað ótt og títt til að undirstrika að allir séu
með á nótunum. Því það er ekki gott til afspurnar og
veit á veikari stöðu innan hópsins, ef eitthvað bendir til
að maður fljóti ekki með. Og þetta sem hér hefur verið
sagt fram að þessu kallast á við annað sem blómstrar
núna: Það eru allir þessir ástsælu menn og konur. Það
er fullyrt ótt og títt, eins og það sé vafalaust, að þessi
eða hinn sé eða hafi verið einhver ástsælasta persóna
þjóðarinnar. Bæði lifandi menn og látnir geta lent í
slíkri útnefningu og standa hinir síðarnefndu óneit-
anlega höllum fæti þegar að þessu kemur.
Rannsóknarnefndir og þeir sem skila skýrslum um
aðra kallast dálítið einkennilega á við þennan seinasta
hóp. Því þótt vera kunni ofsagt að þessir séu í hópi ást-
sælustu einstaklinga þjóðarinnar þá eru þeir í miklum
hávegum hafðir og þykja eins óskeikulir og kaþólskur
dýrðlingur dauður í aldir. Hvert orð sem frá slíkum
rannsóknarmönnum drýpur er án skoðunar talið heil-
agur sannleikur eða ígildi hans, rétt eins og fréttamiðl-
arar hafi breyst í hóp trúaðra á samkomu hjá Benní
Hinn. Nú er ekki hægt að útiloka að þessir, eins og
Hinn, búi yfir styrk sem öðrum en kraftaverkamönn-
um er hulinn, en þó bendir sumt til að í mörgum til-
vikum eigi verk þeirra það helst sameiginlegt að þola
illa skoðun.
Þægilegri aðstaða
Því miður virðist rannsóknarskýrslum fara heldur aft-
ur eftir því sem þeim fjölgar. Þær telja sig helst hafa
átt að skoða, hvort viðfangsefnum þeirra af holdi og
blóði hafi ekki orðið mikið á, og þá að upplýsa hvort
brotið hafi verið gegn bókstaf laga. Nú vill svo til að
þessar rannsóknarnefndir hafa ekki þurft í störfum
sínum að búa við flókna eða umfangsmikla lagaum-
gjörð né þurft að taka erfiðar og jafnvel yfirþyrmandi
ákvarðanir á örskotsstund, eins og fyrrnefnd viðfangs-
efni þeirra komust ekki hjá. Raunverulega hin eina
bindandi kvöð sem Alþingi hefur talið óhjákvæmilegt
að setja nefndunum er að afmarka starfstíma þeirra
með beinum fyrirmælum í lögum. Rannsóknarnefnd-
irnar virðast hingað til eiga það sameiginlegt að hafa
sýnt eindregin brotavilja þegar þessi lagafyrirmæli
eiga í hlut. Í þeim efnum kallast þessar nefndir helst á
við þá aðila eina sem telja sjálfa sig hafna yfir þau lög
sem í landinu gilda.
Skýrsla stóru nefndarinnar, Rannsóknarnefndar Al-
þingis, var send til annarrar nefndar, að því er virðist
til þess að hún mætti eiga einhvers konar innhverfa
íhugun um störf fyrri nefndarinnar. Það er ekki endi-
lega víst að það fyrirkomulag hafi verið hugsað til að
rugla almenning enn frekar en orðið var, að seinni
nefndin er líka í mæltu máli kölluð rannsóknarnefnd
Alþingis. Hin fyrri var kölluð það til upphefðar og til að
færa henni vigt og þar sem Alþingi hafði sett hana á
laggirnar, en hin síðari vegna þess að hún var skipuð
alþingismönnum og skipuð af Alþingi og var því raun-
verulega einhvers konar Rannsóknarnefnd Alþingis.
Það fór fram umræða í þingsalnum um störf seinni
nefndarinnar og í leiðinni að einhverju leyti um störf
fyrri nefndarinnar, þótt það hafi verið í skötulíki. Um-
ræðan um störf seinni rannsóknarnefndar Alþingis var
æði sérkennileg. Lögð var áhersla á að koma tvennu
rækilega til skila. Hið fyrra var hve mikil samstaða og
eindrægni hefði ríkt innan nefndarinnar og hins vegar
hversu óheyrilega og óeigingjarna vinnu nefndarmenn
(seinni nefndarinnar) hefðu innt af hendi. Það hlýtur að
hafa farið um Steingrím J. og jafnvel Björn Val, því
fram að þessu höfðu þeir bandamenn talið að „frá
hruni“ hefði aðeins einn maður í landinu unnið þannig
að orð væri á gerandi. Enda kom í ljós að afrakstur
seinni nefndarinnar var snautlegur og þótt blaðsíðu-
Lengi tekur
sú holan við
*Umræðan um störf seinni rann-sóknarnefndar Alþingis var æðisérkennileg. Lögð var áhersla á að koma
tvennu rækilega til skila. Hið fyrra var
hve mikil samstaða og eindrægni hefði
ríkt innan nefndarinnar og hins vegar
hversu óheyrilega og óeigingjarna
vinnu nefndarmenn (seinni nefnd-
arinnar) hefðu innt af hendi.
Reykjavíkurbréf 12.07.13