Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.07.2013, Blaðsíða 45

fjöldinn sem var undirritaður af nefndarmönnum hafi
verið bústinn og blásinn út, eins og jafnan er hjá slík-
um nefndum, þá fólst hann aðallega í nýrri uppröðun á
gömlu efni (klippt og límt) og ekki varð því séð að þing-
mennirnir hefðu mikið fram að færa af sinni hálfu. Jú,
ekki má gleyma því: þeirra eina raunverulega framlag
var að ákæra skyldi fjóra fyrrverandi ráðherra og
draga þá fyrir landsdóm. En hin mikla eindrægni sem
svo mjög var gumað af, entist ekki alla leið til af-
greiðslu þess máls, hvorki hjá nefndinni né þinginu og
endaði með enn meiri ósköpum en til var stofnað. Og
nú nýlega ákvað fín evrópsk samkoma að hirta rík-
isstjórnina og þingið fyrir gjörninginn þann. Taldi hin
virðulega samkoma framtak íslenska þjóðþingsins og
þeirra Jóhönnu og Steingríms helst kallast á við of-
sóknirnar gegn fyrrverandi forsætisráðherra Úkraínu,
sem eru fordæmdar og fyrirlitnar víða um veröld.
Fyrir tíma rannsóknarnefnda
Fyrir bankafall voru ekki beinlínis talin tilefni fyrir
rannsóknarnefndir. Umboðsmaður Alþingis var auð-
vitað í verkum eins og lög ætla því embætti. Þar var
raunar sá háttur gjarnan hafður á, að þeim eða þeim
embættum, sem Umboðsmaður ákveður að rannsaka,
oft í framhaldi af fyrirsögnum eða fyrstu fréttum fjöl-
miðla, er gert svara spurningum innan fárra daga,
hvernig sem á stendur, og svo tekur umboðsmaður sér
marga mánuði, jafnvel nærri ár. Þá skilar hann frá sér
skýrslu, á tugum eða hundrað blaðsíðum. Fjölmiðla-
menn fjalla um skýrsluna sama dag og hún birtist,
vitna í „niðurstöðu umboðsmanns“ og bæta við að
skýrslan sé svona óskaplega löng. Það er sjálfsagt gert
til að undirstrika þunga niðurstöðunnar.
Ríkisendurskoðun birti líka einatt skýrslur, stundum
beðin og stundum ekki. Gjarnan var þá verið að býsn-
ast yfir því að verk sem stjórnmálamenn höfðu ákveðið
hefðu farið langt fram úr öllum áætlunum.
Nú er í tísku að telja fínast (og gott ef ekki lýðræð-
islegast) ef „fagmenn“ taka allar meiriháttar ákvarð-
anir, en ekki kjörnir fulltrúar almennings, sem gefið er
í skyn að séu annaðhvort spilltir eða óhæfir, nema í
þeim tilvikum þegar hvort tveggja sé. Hafa menn
smám saman guggnað undan slíkri pressu og sífellt
fleiri þættir ákvarðana hafa verið færðir til „fag-
manna“ sem enga ábyrgð bera á einu eða neinu og al-
menningur getur aldrei látið sæta neinni ábyrgð. En
þetta er dálítið sérstakt í tilvikum uppnáms vegna þess
að eitthvað hafi farið fram úr áætlunum. Fullyrða má
að í öllum slíkum tilvikum lúti stjórnmálamenn leið-
sögn „fagmanna“ í ríkari mæli en í flestum málum öðr-
um, svo segja má að slíkir ráði algjörlega för.
Eftir „hrun“ hér á landi hafa menn bugtað sig sér-
staklega fyrir hagfræðingum. Svo ágætir sem þeir eru
margir, kom ekki nokkur stétt nær því að skapa skil-
yrði í aðdraganda þess sem varð um víða veröld, en sú
stétt. Heimurinn hefur gengið í gegnum marga fjár-
málakreppuna. En fullyrða má að sú síðasta var und-
irbúin af fjölmennari hópi hámenntamanna í efnahags-
og fjármálafræðum en heimurinn hefur nokkru sinni
séð glitta í. Þúsundir hagfræðinga og annarra „fag-
manna“ í Seðlabanka Bandaríkjanna, Seðlabanka evr-
unnar og hinum risavöxnu bankastofnunum heimsins
höfðu fram á síðustu stundu ekki grænan grun um
hvað væri að skella á þeim. Og ekki voru íslensku snill-
ingarnir síður galvaskir hér. Óþarfi væri að gera veður
úr því, ef ekki væri fyrir þá sem dregið hafa upp mynd-
ir af sjálfum sér í kjölfarið, sem eiga enga samsvörun í
raunveruleikanum og má finna slæm dæmi þess í
fyrstu rannsóknarskýrslunni.
Komu ekki skattgreiðendum á krók
Hinn þekkti ritstjóri og skríbent Dominic Lawson,
(líka þekktur af nánum ættingjum sínum) rifjar upp
eldra mál en bankakreppuna síðustu, sem hóf sigl-
inguna á strandstað í sumarlok 2007. Lawson nefnir til
sögunnar hina miklu framkvæmd um jarðgöng undir
Ermarsund til að tryggja lestarsamgöngur við meg-
inlandið. Og það var mikið í húfi og því voru snjöllustu
og virtustu „fagmennirnir“ látnir leggja mat á dæmið.
(This was a project for which the proposed revenue
streams had been judged by the City’s sharpest ana-
lysts (and recommended to their clients) as quickly
worth many times the down payment). Snillingarnir
vanmátu kostnaðinn um eina 17 milljarða punda en of-
mátu hins vegar framtíðarumferð um göngin stórlega.
Eins og Lawson nefndi í grein sinni hafði Margrét
Thatcher krafist þess að breskir skattgreiðendur yrðu
ekki hengdir á þennan krók: „Það voru því einstakir
handhafar hlutafjár í framkvæmdinni og þeir sem
keypt höfðu skuldabréf fyrirtækisins sem horft hafa
eftir fé sínu ofan í holu í Ermarsundi.“
Það er illa hægt að nota það orðalag, að staðfesta
Margrétar Thatcher kallist á við tilburði Jóhönnu og
Steingríms J. til að hengja íslenska skattgreiðendur á
Icesave-krók Breta og Hollendinga. Og það vantaði
ekki að „fagmennirnir“ og hagspekingarnir og allir
hinir vísu menn skrifuðu glaðbeittir upp á alla þá vit-
leysu og hefur engum þeirra enn komið til hugar að
biðjast afsökunar á þeim afglöpum svo vitað sé.
Morgunblaðið/Ómar
14.7. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45