Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.08.2013, Blaðsíða 46

V
ið komumst býsna
fljótt að því á lífsleið-
inni að sorgin gleymir
engum. Sorgin er
hluti af lífinu rétt
eins og gleðin. Sorg er ekki sjúk-
dómur heldur lífsreynsla sem
markar okkur öll og við þurfum
að finna leiðir til að geta haldið
áfram. Enginn getur borið sorgir
annarra, sársaukinn hvílir allur á
þeim sem missir. Auðvitað eru til
ýmis verkfæri sem hjálpa mann-
eskjunni að komast í gegnum
þennan dimma dal þar sem tekist
er á við tilfinningalíf, upplifanir og
hugsanir sem hafa aldrei dvalið
áður með einstaklingnum. Sumar
sorgir eru svo stórar að enginn
getur sett sig í spor syrgjandans
nema sá sem hefur verið þar sjálf-
ur og þótt sorg sé ekki sjúkdómur
getur sorgin valdið sjúkdómum ef
fólk er eitt með tilfinningar sínar,
upplifanir og hugsanir, fær ekki
stuðning og festist á vondum stað.
Í sorginni hellast jafnt velkomn-
ar sem óvelkomnar tilfinningar yf-
ir fólk. Það er afar mikilvægt að
taka við þessum tilfinningum og
fara í gegnum þær til að geta
kvatt þær. Fólk með faglega
þekkingu og reynslu af sorg-
arvinnu getur gert mikið gagn á
sorgarveginum, einnig samfélag og
samtal við aðra syrgjendur sem
geta deilt reynslu og ekki síst
vitneskjunni um að það koma
betri dagar og það er hægt að
halda áfram en fyrst og síðast er
það samstaða og samhygð ástvina
sem er hið græðandi afl. Þá er
það reynsla margra syrgjenda að
vinir sem þeir reiknuðu með að
setja traust sitt á hverfa en aðrir
koma á óvart og reynast eins og
klettar í hafinu og nýir vinir verða
til, jafnvel ósýnilegir, vinir sem
eru aðeins til á netinu.
Samskipti við
ástvin rofin
Sorgin við andlát ástvinar er svo
sár vegna þess að aðskilnaðurinn
er endanlegur. Við munum aldrei
líta ástvininn aftur í þessum heimi
og hann verður ekki lengur hluti
af okkar lífi. En það sem rofnar
ekki, eru tengslin við minning-
arnar. Stundum hefur því verið
haldið fram að besta sorgar-
úrvinnslan sé sú að minnast aldrei
á hinn látna, slíkt ýfi bara upp
sárin, en svo er ekki. Minning-
arnar veita huggun og gera það
að verkum að dýrmætar hugsanir
lifa með ástvinum. Þá raungerist
setningin sem stendur á mörgum
legsteinum „Minning þín er ljós í
lífi okkar“.
Á þessu sviði hefur nýtt afl
komið inn í veröldina og það er
samskiptavefurinn fésbókin. Það
er merkilegt að ferðast um á net-
inu og sjá stöðuuppfærslur þar
sem fólk setur inn gamlar myndir
af látnum foreldrum og öðrum
ástvinum og minnist þeirra með
fallegum orðum t.d á merk-
isafmælum eða á dánardegi. Eins
er eftirtektarvert hvað margir
bregðast við og setja inn ummæli
þar sem látnum einstaklingi er
lýst og rifjaðar upp minningar
sem án efa hugga þann sem sakn-
ar og syrgir. Þetta eru þeir sta-
tusar sem fá hvað flest „læk“ og
ummæli á fésbók. Fólk á líka
reynsluna af því að eiga inni á
skilaboðavef fésbókarinnar samtöl
sem voru jafnvel þau síðustu við
látna vini og ástvini, t.d. þá sem
deyja skyndilega og enginn tími
gefst til að kveðja. Nokkrir stafir
á vefnum verða gríðarlegur fjár-
sjóður í vitund fólks. Þannig er al-
veg ljóst að fésbókin er öflugur
miðill til að viðhalda mikilvægum
tengslum við minningarnar um
þau sem við elskum og tengjumst
en höfum misst.
Hvatvísi er vandamál
Það er hægt að misnota alla hluti
og auðvitað gera allir mistök í
samskiptum við annað fólk, það á
líka við á fésbókinni, því það er
samskiptavefur þar sem eðl-
isþættir manneskjunnar koma
fram, m.a. hvatvísi og dómgreind-
arleysi. Það er mikilvægt að hugsa
áður en er talað á fésbók. Einn
vandi hefur komið í ljós varðandi
fésbókina en það eru upplýsingar
sem einstaklingar setja á vegginn
sinn um andlát fólks áður en nán-
ustu vinir og aðstandendur hafa
verið látnir vita. Slík frumhlaup
hafa valdið syrgjendum verulegum
óþægindum. Þarna reynir á dóm-
greindina. Einnig er það slæmt ef
fólk opnar minningarsíður eða
jafnvel stingur upp á minning-
arstundum án þess að hafa rætt
það augliti til auglitis við nánustu
ástvini og tekur þannig fram fyrir
hendur þeirra sem næst standa.
Þegar fésbókin er skoðuð fær
maður einstaka sinnum á tilfinn-
inguna að þar sé sorgarkeppni í
gangi. Jafnvel eins og vinir séu að
toppa hver annan í því að tjá sig
og setja inn minningarbrot. Slíkt
getur virkað mjög neikvætt á nán-
ustu fjölskyldu. En það versta í
þessu sambandi er kannski mögu-
leikinn á því að fólk komi á slys-
stað og setji inn myndir úr síman-
um á fésbókarvegginn áður en
hægt er að gera fólki viðvart sem
á um sárt að binda. Þar sem fés-
bókin getur verið góður og inni-
haldsríkur farvegur í sorgar-
úrvinnslunni er mikilvægt að
vanda sig og gæta þess að setja
sig í spor annarra.
Fésbókin er
raunverulegur stuðningur
Ég ræddi við þrjá einstaklinga
sem misst hafa maka sinn á síð-
ustu þremur árum. Í þeim sam-
tölum kom fram að öll höfðu þau
notað fésbókina í sorgarúrvinnsl-
unni en þó með ólíkum hætti. Það
er alveg ljóst eftir skoðun mína á
fésbókinni og með samtölum við
marga syrgjendur sem ég tengist
í starfi mínu sem prestur að fés-
bókin hefur mikilvægu hlutverki
að gegna í sorgarferli fólks á
21.öld. Þessi samskiptavefur er í
raun mögnuð viðbót við aðrar leið-
ir syrgjenda til að ná aftur jafn-
vægi í lífi sínu. En stór áföll setja
einmitt líf okkar á hliðina og gera
það að verkum að fólk upplifir í
raun sjálfræðissviptingu og það
tekur langan tíma að finna jafn-
vægið að nýju. Stundum velta
menn því fyrir sér hver sé sorg-
artíminn, eru það tvö ár eða
meira? Þessa hluti er ekki hægt
að mæla því þar ræður persónuleg
reynsla og aðstæður hvers og
eins. Manneskjur eru jafn ólíkar
og þær eru margar. Missirinn
fylgir manneskjunni eftir út lífið
en það kemur sá dagur að fólk
þakkar fyrir að vera á lífi og fá
að halda áfram.
FÉSBÓKIN OG SORGIN
Enginn getur borið
SAMSKIPTAVEFURINN FACEBOOK ER MÖGNUÐ VIÐBÓT VIÐ AÐRAR LEIÐIR SYRGJENDA TIL AÐ NÁ AFTUR JAFNVÆGI Í LÍFI SÍNU. ÞRÍR EINSTAKLINGAR
SEM EIGA ÞAÐ SAMEIGINLEGT AÐ HAFA MISST MAKA SINN LÝSA SINNI UPPLIFUN AF SORG Á SAMFÉLAGSMIÐLI.
Jóna Hrönn Bolladóttir
* Samtöl á skilaboðavef fésbókarinnarvoru jafnvel þau síðustu við látnavini og ástvini, t.d. þá sem deyja skyndi-
lega og enginn tími gefst til að kveðja.
Nokkrir stafir á vefnum verða gríðarlegur
fjársjóður í vitund fólks.
46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.8. 2013
Hermann Georg Gunn-laugsson hitti GunnhildiÞóru Guðmundsdóttur
gegnum sameiginlega vini sumarið
1998 og þau hófu samleið sína það
haust. Gunnhildur átti tvær dætur af
fyrra sambandi sem eru komnar yfir
tvítugt. Gunnhildur greindist með
krabbamein í nóvember 2011 sem
leiddi hana til dauða langt um aldur
fram en hún var aðeins 43 ára þegar
hún kvaddi. Þau gengu í hjónaband
11. maí 2012 á heimili sínu í Hafn-
arfirði að viðstöddum nánustu skyld-
mennum, fjórum sólarhringum áður
en Gunnhildur dó, en hún lést á
heimili sínu þann 15. maí. Daginn
eftir hjónavígsluna eða 12. maí var
haldin brúðkaupsveisla þar sem
stórfjölskyldu og vinum var boðið.
Allir höfðu staðið saman í að setja
heimilið og garðinn umhverfis húsið í
hátíðarbúning og síðan var boðið upp
á veitingar, tónlist og stutt ávörp.
Enginn fór út úr húsinu ósnortinn
þennan dag, enda var mikil fegurð
yfir öllu. Gunnhildur hafði sparað
alla sína orku til að geta verið með
fólkinu sínu þessa stund og hún
ræddi við þau og kvaddi með eft-
irminnilegum og huggunarríkum
hætti.
Að láta vita af
góðu fréttunum
„Gunnhildur notaði fésbókina mikið í
veikindum sínum og þá fyrst og
fremst til að segja frá þegar komu
góðar fréttir og til að viðhalda já-
kvæðni hjá fjölskyldu og vinum, seg-
ir Hermann. „Ég ræddi ekki veikindi
hennar á þessum opinbera vettvangi,
en Gunnhildur gerði það og var fyrst
og síðast að hugga okkur öll með
orðum sínum. Hún var alltaf svo
sterk og uppbyggjandi í færslum
sínum, en þegar illa gekk hætti hún
að tjá sig á þessum vettvangi. Gunn-
hildur notaði síðuna sína til að deila
og gleðjast
Ég og dætur Gunnhildar ákváðum
að loka ekki síðunni hennar og nota
hana sem minningarsíðu og við
sjáum ekki eftir því. Það koma
margir inn á síðuna til að skoða
myndir af henni og á afmælinu henn-
ar komu fallegar kveðjur á vegginn.
Þetta er mikilvæg síða fyrir þá vini
sem Gunnhildur á erlendis bendir
Hermann á. Þau eiga ekki möguleika
á að hitta okkur reglubundið til að
minnast hennar og ekki síst þeirra
vegna ákváðum við að loka henni
ekki.
Hermann Georg fékk ekki mikið
af samúðarkveðjum á síðuna sína
fyrst eftir að eiginkona hans kvaddi.
Hann fékk ótal símtöl og tók því
ákvörðun um að deila á fésbók og
leyfa fólki að fylgjast með allri fram-
vindu í kringum kistulagningu og út-
för, samhliða því að segja fréttir af
sér og dætrunum. Hann brá á þetta
ráð því annars var hann stanslaust í
símanum og átti erfitt með að ein-
beita sér að því sem hann þurfti að
koma í verk á þessum tímamótum.
Hermann notar fb
eins og dagbók
Hermann setti ekkert inn á síðuna
sína eða Gunnhildar þegar fyrsti af-
mælisdagur hennar rann upp eftir
andlátið. Hann og dæturnar voru
með boð heima og buðu nánustu vin-
um og fjölskyldu. Fyrsti afmæl-
isdagurinn voru tímamót sem
reyndu mjög á fjölskylduna og var
þeim mikilvægt að draga sig inn í
skel sína.
Aftur á móti notaði Hermann
fésbókina sem dagbók ári eftir
brúðkaup þeirra og andlátsdag
Gunnhildar. Þá kom tvennt til,
hann fann að það var honum mik-
ilvægt að rifja upp þessa daga
gleði og sorgar mjög nákvæmlega
til að eiga sem dagbókarfærslur
seinna meir í skjali. Hermann fann
einnig að þessi skrif hreinsuðu
huga hans og honum þótti vænt
um ummæli og viðbrögð fjölskyldu
og vina. Hermann vildi einnig nota
tækifærið ári seinna til að þakka
þeim sem stóðu með þeim Gunn-
hildi og dætrunum þessa stóru
daga:
Fésbókarfærsla:
„Fimmtudagurinn 10. maí 2012
- Verslunardagurinn. Þetta var
Sterk og uppbyggjandi í færslum sínum
HERMANN GEORG GUNNLAUGSSON LANDSLAGSARKITEKT