Morgunblaðið - 02.11.2013, Blaðsíða 72

72 LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 2013
M
argréti Heinreks-
dóttur er illa við
stöðnun. Þess vegna
hætti hún á Mogg-
anum eftir fimmtán
ára starf um miðjan áttunda áratug-
inn. Hún fór í háskólanám í lögfræði
sem hún lauk fimmtug að aldri, en
vann inni á milli hjá RÚV, fyrst hljóð-
varpi og síðan sjónvarpinu. Eftir
fjórtán ára starf sem lögfræðingur,
framhaldsnám í þjóðarétti og mann-
réttindum og ársdvöl hjá UNIFEM í
Kósóvó flutti hún til Akureyrar 68
ára og tók að sér kennslu við laga-
deild háskólans þar. Borgarbarnið
Margrét er hætt að kenna en unir sér
vel fyrir norðan. Býr í Vaðlaheiðinni,
gegnt Akureyri, með dásamlegt út-
sýni yfir fjörðinn og bæinn.
Henni var boðið starf á Morgun-
blaðinu í desember 1959 með einu
skilyrði: „Ég var gift og átti barn og
skilyrðið var að slægi hagsmunum
Morgunblaðsins og heimilisins sam-
an yrði ég að taka hagsmuni Mogg-
ans fram yfir.“
Eftir á að hyggja segist Margrét
ekki undrast skilyrðið sem sett var,
en annað kom henni á óvart. „Það var
algjört launajafnrétti á ritstjórn
blaðsins, sem var athyglisvert á þess-
um tíma. Konur og karlar fengu
sömu laun fyrir fulla fréttamennsku,
og bónusa fyrir sérverkefni. Mér hef-
ur æ síðan fundist þetta blaðinu mjög
til sóma “
Margrét hafði starfað á skrifstofu
Verslunarmannafélags Reykjavíkur í
tvö ár. Þar réð ríkjum Sverrir Her-
mannsson, síðar alþingismaður og
ráðherra. Henni líkaði vistin þar vel
en þegar Sverrir flutti sig um set
vildi hún líka breyta til. „Ég vann fyr-
ir manni sem var að læra læknisfræði
en kunni ekki nógu vel við sig í deild-
inni og var óráðinn. Við höfðum sam-
ið um að ég færi í nám þegar hann
væri búinn en ég sá að einhver bið
byrði á því og var orðin vansæl,
fannst ég eiga fárra kosta völ.“
Hún segir að Morgunblaðið hafi í
raun bjargað henni. „Þetta var
spennandi málamiðlun.“
Matthías Johannesson var nýorð-
inn ritstjóri og var Margrét einn
fyrsti blaðamaðurinn sem hann réð
til starfa. „Seinna heyrði ég að Sverr-
ir hefði farið út á Mogga og sagt við
ritstjórana: Þið ráðið nú hana Mar-
gréti mína. Ég get fullvissað ykkur
um að hún hefur mannsvit! Á betri
meðmæli varð víst ekki kosið!“
Áhugi á erlendum fréttum
Margrét byrjaði á að skrifa í Dag-
bókina, eins og aðrir, fór svo í inn-
lendar fréttir en skrifaði síðan
lengstum fréttar af erlendum vett-
vangi. „Ég var mjög ánægð þegar
mér bauðst að fara í erlendu frétt-
irnar, hafði á þeim áhuga; þegar sem
barn fylgdist ég með fréttum á
stríðsárunum, afi minn hlustaði alltaf
á fréttir og á meðan var dauðaþögn
við matarborðið.“
Á námsárunum fylgdist hún m.a.
með upphafi kalda stríðsins, Kóreu-
stríðinu, kjarnorkuvopnakapphlaup-
inu, uppreisninni í Ungverjalandi og
Súezdeilunni.
Um það bil sem hún snéri sér að
erlendum fréttum á blaðinu fékk
hver nýlendan af annarri sjálfstæði
og atburðarás á alþjóðavettvangi var
hröð og spennandi. Margréti er vita-
skuld ógleymanlegt sem öðrum þeg-
ar John F. Kennedy Bandaríkja-
forseti var myrtur og einnig þegar
Gagarín hinn sovéski fór fyrstur
manna út í geim, en þann dag var hún
einmitt á vakt.
„Það er óskaplega margt minn-
isstætt, en sá atburður sem hæst ber
í minningunni er samt, þó að ég hafi
verið hálfgerður áhorfandi vegna
þess að ég var í erlendu fréttunum,
þegar togarinn Úranus fannst í jan-
úar 1960. Stemningin var ólýsanleg.
Íslendingar höfðu misst marga tog-
ara og allir voru búnir að telja skipið
af. Þvílík gleði!“
Síðla hausts 1968 lét Margrét af
störfum um hríð til að eignast yngri
dóttur sína en með síðustu stór-
viðburðum sem hún fékk á sína vakt
áður en hún hætti, var innrás Sov-
étmanna í Tékkóslóvakíu sem var
mikið áfall. „Það höfðu allir bundið
svo miklar vonir við „vorið í Prag“ –
þessi innrás var hvílík svívirða. Rit-
stjórnin fékk aðstoð ungra manna frá
tékkneska sendiráðinu við að þýða
frásagnir tékknesku blaðanna af því
sem gerðist og þeim fannst svolítið
skrítið að sjá við fréttaskrifin kas-
ólétta konu reykjandi pípu. Það var
eini tími ævinnar sem ég reykti …“
Margrét hafði í tvígang farið til
Sovétríkjanna, fyrst á eigin vegum
sem túristi vorið 1965 og síðan í mán-
aðarlanga ferð ári síðar, þegar sov-
éska blaðamannasambandið bauð
þremur íslenskum kollegum austur.
Með henni í för voru Gunnar Berg-
mann og Sigurður A. Magnússon.
„Ég var óskaplega vonsvikin á
þessum tíma, Rússanna vegna. Ég
hafði fylgst náið með þíðutímabilinu
þegar Krússjeff var við völd, en
þarna var Brezhnev tekinn við og
byrjaður að loka samfélaginu á ný.
Við hittum margt skemmtilegt og at-
hyglisvert fólk í þessari ferð, m.a.
Aleksandr Tvardovsky, ritstjóra
tímaritsins Novy Mir, sem birti Dag í
lífi Ivans Denisovich eftir Aleksandr
Solzhenitsyn.
Tvardovsky var afar sjarmerandi
maður, en þarna var farið að þrengja
að honum aftur og hann var orðinn
mjög þreyttur og dapur. “
Áður hafði hún farið í mán-
aðarreisu vestur um haf á vegum
bandarísku upplýsingaþjónustunnar
og fylgst með kosningabaráttu John-
sons og Goldwaters haustið 1964,
ásamt Eiði Guðnasyni og Jóni Há-
koni Magnússyni.
Það var ekki ýkja mikið um ferðir
til útlanda á vegum Morgunblaðsins
á þessum árum en Margrét reyndi að
nýta sumarleyfi sín til námsferða ut-
an landsteinanna þegar færi gafst.
Á árum þorskastríðsins fór hún þó
þrisvar utan á vegum blaðsins, 1967,
1972 og 1974, einnig til Kaup-
mannahafnar 1973 til undirbúnings
komu Margrétar Danadrottningar til
Íslands, til Norður-Írlands þegar
átökin þar stóðu sem hæst 1972 og á
Hafréttarráðstefnuna í Caracas í
Venesúela 1974.
Þetta sumar átti Margrét langt frí.
„Ég fór að hitta fólkið mitt í Mið-
Ameríku og talaði um það við rit-
stjórana að gaman væri að fara á haf-
réttarráðstefnuna í leiðinni. Matthías
og Eykon [Eyjólfur Konráð Jónsson]
stukku á hugmyndina, borguðu fyrir
mig flugið sem ég þurfti að bæta við
til Venesúela og uppihald þar í hálfan
mánuð. Þetta var stórfróðlegt og
skemmtilegt viðfangsefni, gaman að
sjá hvað Ísland stóð framarlega á
þessu sviði og þá virðingu sem borin
var fyrir okkar frábæra þjóðrétt-
arfræðingi, Hans G. Andersen. Ég
heillaðist þarna af þjóðaréttinum,
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Margrét heima í Vaðlaheiði, kvöldljósin á Akureyri í fjarska. „Þetta var spennandi málamiðlun. Mig hafði áður langað í blaðamennsku,“ segir hún um upphafið á Mogganum, haustið 1959.
Launajafnrétti var blaðinu til sóma
Viðtal Skapti Hallgrímsson | skapti@mbl.is
Margrét Heinreksdóttir hóf störf sem blaðamaður á Morgunblaðinu 23 ára árið 1959, vann þar í 15 ár og skrifaði
lengst af erlendar fréttir. Margrét ber blaðinu að flestu leyti afskaplega vel söguna þó að hún hafi ekki alltaf verið sátt.
Margrét á ritstjórninni í Aðalstræti árið 1964. Við hlið hennar eru dóttirin
Anna Heiður Oddsdóttir, ljóshærð, og Friðrik, sonur Sonju Diego.