Morgunblaðið - 02.11.2013, Side 53

hætti fyrir aldurs sakir um alda-
mótin og varð þá Þröstur Helgason
umsjónarmaður.
Öll helstu ljóðskáldin
Haustið 1975 tók Gísli saman ýms-
an fróðleik um efni Lesbókar í
hálfa öld. Kemur þar margt merki-
legt fram. Birti Gísli meðal annars
skáldatal blaðsins. Frá 1962 til 1975
höfðu 150 nafnkunn íslensk samtíð-
arskáld fengið birt ljóð eftir sig í
Lesbók. Það er fyrir utan öll þau
ljóð sem ungt fólk og óþekktir byrj-
endur fengu birt á þessum árum.
Birtust að meðaltali um 350 ljóð á
hverju ári.
Öll helstu skáld þjóðarinnar eru í
skáldatalinu: Hannes Pétursson,
Dagur Sigurðarson, Tómas Guð-
mundsson, Matthías Johannessen,
Steinar Sigurjónsson, Hugrún, Vil-
borg Dagbjartsdóttir, Gréta Sigfús-
dóttir, Þórbergur Þórðarson og
Stefán Hörður Grímsson, svo að-
eins örfá séu nefnd. Ekki voru ljóð
bundin við innlenda höfunda. Les-
bók kynnti einnig kveðskap margra
erlendra skálda, birti til dæmis
þýdd ljóð eftir W.H. Auden, Garcia
Lorca, Nordahl Grieg, Bertolt
Brecht, Majakovski, Ivar Orgland,
Ezra Pound og Benny Anderson.
Fjöldi smásagna
Ljóðin voru ekki einu bókmennta-
verkin sem frumbirt voru í Lesbók.
Íslenskir smásagnahöfundar áttu
þar vettvang alla tíð. Á árunum frá
1962 til 1975 fengu 52 samtímahöf-
undar birtar eftir sig smásögur í
blaðinu. Að auki birti blaðið á þeim
árum smásögur frá fyrri tíð. Meðal
samtímahöfunda á lista Gísla Sig-
urðssonar 1975 má nefna Gunnar
Gunnarsson, Svövu Jakobsdóttur,
Kristmann Guðmundsson, Jökul
Jakobsson, Agnar Þórðarson, Grétu
Sigfúsdóttur, Gísla J. Ástþórsson,
Þráin Bertelsson, Ástu Sigurðar-
dóttur, og Jón frá Pálmholti.
Ekki hefur verið gerð talning á
ljóðum og smásögum frá 1975 til
2009, þegar útgáfunni var hætt, en
lausleg athugun bendir til þess að
óhætt sé að fullyrða að ekki hafi
minna verið um slíkt efni á þeim
árum. Hundruð skálda kvöddu sér
hljóðs á síðum blaðsins á níunda og
tíunda áratugnum og fyrstu áratug-
um þessarar aldar.
Alþýðleg fræði
Lesbókin birti einnig frá upphafi
reglulega alþýðlegar greinar um Ís-
landssögu og íslensk og norræn
fræði eftir nokkra kunnustu fræði-
menn þjóðarinnar. Meðal þeirra
sem birtu oft efni í blaðinu voru
Sigurður Nordal, Hermann Páls-
son, Björn Þorsteinsson og Einar
Pálsson. Rithöfundar eins og Ás-
geir Jakobsson birtu einnig sögu-
legar greinar sem athygli vöktu.
Má þar nefna greinar hans um
Þórð Kakala og Flóabardaga og
útilegumennina Fjalla-Eyvind og
Höllu.
Síðustu árin var Lesbók einn
helsti vettvangur slíkra greina fyrir
almenning, en þá voru þær yfirleitt
skrifaðar af háskólakennurum og
öðrum sérfræðingum. Með þessum
greinum var almenningi gefin inn-
sýn í það sem íslenskir fræðimenn
voru að fást við hverju sinni, ólík
sjónarmið og nýjungar í túlkun og
viðhorfum. Þessu sviði hefur enginn
fjölmiðill sinnt með jafn öflugum
hætti síðan Lesbók hætti göngu
sinni.
Efni Lesbókar var gjarnan
myndskreytt með teikningum eftir
fræga myndlistarmenn. Gísli Sig-
urðsson umsjónarmaður blaðsins,
sem sjálfur var virtur listamaður,
gerði oft slíkar teikningar. Aðrir
teiknarar sem áberandi voru á síð-
um blaðsins voru Halldór Pét-
ursson, Baltasar og Alfreð Flóki.
Auk þess að vera sjálfstæð lista-
verk gæddu þessar teikningar Les-
bók lífi og gerðu greinarnar að-
gengilegri.
Sumarið 1996 voru þær breyt-
ingar gerðar á Lesbók að sérblaðið
Menning-Listir sem fylgt hafði
Morgunblaðinu í nokkur ár var
sameinað henni. Efldist umfjöllun
blaðsins um viðburði í menningarlíf-
inu mjög við það. Útlit Lesbókar
var þá einnig endurhannað. Fékk
blaðið ennfremur undirritilinn
„Menning, listir, þjóðfræði.“ Áður
höfðu verið gerðar útlitsbreytingar
á blaðinu 1962 og 1984 þegar hún
var stækkuð í sama brot og Morg-
unblaðið. Útlitinu frá 1996 hélt Les-
bók til ársins 2004 þegar enn voru
gerðar nokkrar útlitsbreytingar á
blaðinu.
Rödd úr tómarúmi
Á 80 ára afmæli Lesbókar árið 2005
rifjaði Matthías Johannessen fyrr-
verandi ritstjóri upp að henni hefði
í upphafi ekki verið ætlað að vera
menningartímarit, heldur hefði
hugmyndin verið að auka upplag
Morgunblaðsins með afþreying-
arefni lesendum til fróðleiks og
skemmtunar. En smám saman
hefði efnið orðið metnaðarfyllra svo
að segja mátti undir lokin að Les-
bók væri „akademískasta blað
landsins“. Kvað Matthías Lesbók
þannig fylla upp í „tómarúm í há-
vaðasömu, fjölnismannalausu og
lágreistu poppsamfélagi síðustu
ára, þar sem holtaþokuvælið og lág-
kúran væru hafin til skýja, jafnvel
verðlaunuð í auglýsingaskruminu
og gasprandi pólitíkusar (og ýmsir
aðrir) stynja í fjölmiðlum af und-
irgefni við kjaftfora, ósvífna ný-
kapítalista,“ eins og hann komst að
orði.
LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 2013 53
FLUGFELAG.IS
FLUGFÉLAG ÍSLANDSMÆLIR MEÐ upplífgandi, hressandi
og fróðlegu lesefni í loftinu. Farþegar okkar eiga því alltaf kost á
að fá nýjasta Moggann til að stytta sér stundir á leiðinni.
ÍS
LE
N
SK
A
/S
IA
.IS
/F
LU
66
38
0
10
/1
3
VINGUMST: facebook.com/flugfelag.islands
100
hamingjuóskir með árin
FLUGFÉLAG ÍSLANDS
ÞAKKAR SAMFYLGDINA
GEGNUM TÍÐINA
KÆRA MORGUNBLAÐ
FLJÚGÐUSMELLTU ÞÉR ÁFLUGFELAG.IS
BÓKAÐU FERÐ Á RÉTTAN ÁFANGASTAÐ
ÞÚ LEST
UM SPENNANDI
VIÐBURÐ
Í MOGGANUM
LESTU
MOGGANN
ILMANDI
FERSKAN
UM BORÐ