Morgunblaðið - 02.11.2013, Blaðsíða 4

4 LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 2013
B
löðin eiga að vera andlegir leiðtogar, en ekki trúðar.
Þau eiga að vera sem brimbrjótur gegn aðvífandi
öldum lausungar og ómenningar sem alls staðar
leita á. En jafnframt eiga þau að vera verndarar eig-
in þjóðmenningar og fella við hana það bezta, sem
hægt er að fá frá öðrum þjóðum.“ Þannig ritar fyrsti blaðamaður
á Íslandi, Árni Óla, árið 1963, í bók sinni Erill og ferill blaða-
manns hjá Morgunblaðinu í hálfa öld. Og nú eru liðin önnur
fimmtíu ár og þótt ekki njóti lengur við stílvopns Árna Óla er
hollt að horfa um öxl og huga að framhaldi.
Á langri ævi hefur óteljandi framafaramálum, stórum og
smáum, verið hrint í framkvæmd fyrir tilstilli Morgunblaðsins.
Árni Óla greinir frá því að í eldsneytisskorti við lok fyrri heims-
styrjaldarinnar hafi Morgunblaðið hvatt til þess að gripið yrði til
gamalla bjargráða; tekinn mór og brotinn surtarbrandur. Geng-
ið til grasa og sölvatekja aukin. Tilraunir til að kenna Íslend-
ingum að borða síld báru hins vegar ekki árangur. Þjóðin vildi
ekki leggja sér skepnufóður til munns.
— Löng saga Morgunblaðsins er umfjöllunarefni þess afmæl-
isblaðs sem lesendur halda nú um. Í blaðinu er reynt að gera
sögunni þau skil sem sæmandi eru svo merkum fjölmiðli. Þetta
er gert með ríkri skírskotun til fortíðarinnar og þeirra gilda sem
varðað hafa leiðina, en jafnframt er horft fram á veginn. Það er
óneitanlega með nokkru stolti sem eigendur Árvakurs, starfs-
fólk og dyggir áskrifendur fagna tímamótunum nú. Fyrir örfá-
um árum stóð glöggt um tilveru Morgunblaðsins. Fjárhagsstaða
blaðsins hafði ratað í öngstræti greiðsluþrots og viðskiptabanki
Árvakurs stóð frammi fyrir þeirri ákvörðun að segja skilið við
reksturinn eða freista þess að fá nýja hluthafa til að leggja fram
fé.
Það bar til um þær mundir að hér var á ferð ástralskur maður
sem fékk skyndilegan áhuga á blaðinu. Hann upplýsti að hann
hefði áður sinnt útgáfustarfsemi annars staðar í heiminum og
taldi það óræka sönnun þess að áhuginn á Morgunblaðinu væri
af eðlilegum og viðskiptalegum toga. Annars hafði viðskiptajöfur
þessi aðallega áhuga á að festa kaup á opinberum byggingum,
stjórnarráði, orkuverum, skólum, róluvöllum og öðrum sjálf-
bærum fasteignum. Ekki minntist hann þó opinberlega á Al-
þingishúsið eða Dómkirkjuna þótt hugur hans kunni að hafa leit-
að á þær slóðir í hljóðri bæn. Í viðskiptáætlunum þessa
umsvifamanns vó Morgunblaðið svo þungt að þegar boði hans
var ekki tekið hvarf allur áhugi hans á landi og þjóð eins og dögg
fyrir sólu – og hann sjálfur líka.
— Að loknu útboði tók hópur nýrra hluthafa við útgáfufélaginu Ár-
vakri í ársbyrjun 2009. Hluthafarnir koma hvaðanæva af land-
inu: Frá Hnífsdal, Vestmannaeyjum, Reykjavík, Siglufirði,
Ólafsfirði, Hafnarfirði, Akureyri, Neskaupstað, Hornafirði og
Sauðárkróki. „Kaupmenn, sjómenn og borgarar“ eins og segir í
kvæðinu. Flestir þeirra hafa fengist við fjölbreytt störf á lífsleið-
inni. Margir eru úr hópi útvegsbænda. Þeir eiga rætur í sjávar-
útvegi, þeirri atvinnugrein sem stunduð er af mestum krafti
hringinn í kringum landið. Á landsbyggðina sækir Morgunblaðið
efni og umfjöllun ekki síður en í þéttbýlið á höfuðborgarsvæðinu.
Árvakri er því mikill fengur að því að eiga bakhjarla um land allt:
Áskrifendur, blaðbera, umboðsmenn, fréttaritara, hluthafa. Fólk
sem alla tíð hefur átt samleið með harðduglegu vinnandi sam-
félagi. Morgunblaðið er blað allra landsmanna.
— Eftir erfiða endurskipulagningu var hafist handa um að gera
blaðið á ný að því þjóðfélagsafli sem það hefur lengstum verið.
Ljóst var að eigendur blaðsins ætluðu því mikilvægt hlutverk við
uppbyggingu þjóðfélagsins eftir hrakfarir sem kallaðar voru yfir
þjóðina af fámennum hópi glanna og glópagullsmanna. Válynd
veður á vettvangi stjórnmálanna kölluðu ekki á nein vettlinga-
tök. Í skoðanadálkum blaðsins var haldið frammi af fullum
þunga sjónarmiðum sem lítt eða ekkert heyrðust annars staðar í
fjölmiðlum. Icesave-samningarnir eru skýrasta dæmið um af-
dráttarlausa afstöðu Morgunblaðsins þar sem hvergi var hvikað,
ekkert gefið eftir fyrr en sigur hafði unnist. Þann málstað tók
enginn annar fjölmiðill upp fyrr en ljóst var að þjóðin ætlaði ekki
að sætta sig við nauðungarsamningana. Þá var óhætt að hoppa á
vagninn.
Á sama tíma var þess vandlega gætt að umfjöllun á fréttasíð-
um blaðsins væri hlutlaus, heiðarleg og sanngjörn. Það eru þau
vinnubrögð ein sem traustir og reyndir blaðamenn Morgun-
blaðsins kunna. Áhrifa Morgunblaðsins tók því fljótlega að gæta
á ný í þjóðmálaumræðu með þeim hætti að eftir var tekið og oft
til vitnað. Um leið styrktist blaðið enn frekar sem sá miðill sem
auglýsendur hafa alla tíð sýnt að þeir kunna að meta. Á þeim
rúmu fjórum árum sem liðin eru frá stærstu breytingunum í þá
veru sem hér er lýst hefur umræðan smám saman leitað jafn-
vægis. Fylgismönnum fjölgar, raðirnar þéttast og þeir sem eru
öndverðra skoðana gera sér grein fyrir að sjónarmið þessa fjöl-
miðils eiga sér djúpan hljómgrunn á meðal þjóðarinnar.
— „Eru ekki dagblöð deyjandi fyrirbrigði? Er ekki pappírinn að
líða undir lok? Les fólk ekki allt í spjaldtölvum og símum?“ Þetta
eru áleitnar spurningar sem algengt er að beint sé til þeirra sem
við blaðaútgáfu fást víða um heim. Svarið er ekki einfalt. Ef til
vill er það á þessa leið: Dagblöð hafa víða verið á undanhaldi og
sum lagt upp laupana. Annars staðar hefur tekist að sníða stakk
eftir vexti og halda áfram útgáfu með sæmilegum árangri. Ekki
verður þó talað um stórgróðafyrirtæki í þeim efnum. Í því um-
hverfi ómældra upplýsinga sem völ er á hefur að undanförnu
komið í ljós að þörf lesenda fyrir fréttir og upplýsingar úr nær-
umhverfi sínu hefur aukist mjög. Dagblöð sem hafa helgað sig
staðbundnum fréttum af tiltölulega litlum svæðum hafa náð að
höfða til lesenda og styrkt stöðu sína. Fámennið á Íslandi leiðir
til þess að Morgunblaðið er í raun „lókal-blað“ af þessu tagi.
Engu að síður hefur blaðið fært sig enn nær smærri sam-
félögum, ekki síst nú á afmælisárinu, með ítarlegri umfjöllun um
hundrað minni byggðarlög um land allt. Þegar sérstaða dag-
blaða er virt verður líka að hafa í huga að dagblað er annað og
miklu meira en upplýsingar sem finna má á veraldarvefnum.
Dagblað er efni sem safnað hefur verið og skrifað af vandvirkni,
brotið um af kostgæfni og stillt upp á aðlaðandi hátt þannig að
sem flestum lesendum líki. Ekki verður betur séð en lesendum
frétta úr sinni „heimasveit“ líki hið gamla pappírsform dável og
að það geti með þessari nálgun átt lengri framtíð en ella.
— Auðvitað má líka gefa út staðbundin, rafræn dagblöð og nokkuð
ljóst að þróunin verður almennt í rafræna átt. Hjá Árvakri er
reynt að veðja hæfilega á báða möguleikana. Tilraunir með
áskrift á spjaldtölvum heppnuðust afar vel og verða endurteknar
von bráðar. Á næstu árum má gera ráð fyrir að notkun á slíkum
búnaði aukist jafnt og þétt. Á komandi árum munu rafræn út-
gáfa og pappírsútgáfa leita jafnvægis. Á þeirri leið skiptir mestu
að tekjur og kostnaður geri það líka. Sparnaður af rafrænni
dreifingu vegi upp aukinn kostnað af prentaðri útgáfu en sú út-
gáfa mun óhjákvæmilega verða óhagkvæmari eftir því sem fleiri
kjósa rafrænu leiðina. Útgefendur gætu hæglega staðið frammi
fyrir þeim kosti að ódýrara væri að hætta prentútgáfu, spara
pappírinn, prentkostnaðinn, leggja af hefðbundna dreifingu og
senda áskrifendum spjaldtölvu með síðasta prentaða blaðinu.
Verður þróunin á þessa lund og hvað tekur hún langan tíma?
— Hvað sem þessum hugleiðingum líður má telja að það sem úrslit-
um muni ráða um líf eða dauða dagblaða til lengri framtíðar
verði ekki formið, pappír eða rafbók, heldur efnið. Hvert er inni-
haldið? Hvernig er það valið og sett fram? Fá lesendur sinn dag-
lega skammt af áhugaverðum fréttum, menningu, daglegu lífi og
öðrum fróðleik sem þeir kjósa? Hið mikilvæga val sem er hlut-
verk ritstjórnar verður æ brýnna. Áskrifendur munu gera kröfu
um að efni sem greitt er fyrir sé á allan hátt framúrskarandi. Í
þessu mun hinn stóri skilsmunur á milli endalausra upplýsinga á
netinu og dagblaða felast. Þau dagblöð sem bera gæfu til að gera
þetta rétt munu lifa hvort sem þau verða lesin af pappír, spjald-
tölvum eða í mjaltaþjónum framtíðarinnar.
— Á þessum tímamótum þakkar Árvakur lesendum áralanga sam-
ferð með Morgunblaðinu. Áfram verður blásið til sóknar, barið í
bresti, brýnt til dáða.
Bréf frá útgefanda
Morgunblaðið/Kristinn
Efnið ræður
úrslitum,
ekki formið.