Morgunblaðið - 02.11.2013, Blaðsíða 80

80 LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 2013
Haustið 1961 byrjaði ég að vinna á Morg-unblaðinu sem þingfréttaritari og tóktil starfa strax að lokinni hvalvertíð.
Fyrstu dagarnir fóru í að kynnast vinnustaðn-
um og læra að skrifa frétt, sem er furðu flókið,
þegar maður kann það ekki, en einfalt þegar
maður les vel unna frétt. Ritstjórar voru fjórir.
Valtýr Stefánsson, sem þá var hættur dag-
legum afskiptum af ritstjórninni og ég kynnt-
ist ekki. Og svo þeir Sigurður Bjarnason,
Matthías Johannessen og Eyjólfur K. Jónsson.
Með þeim átti ég langt og gott samstarf. Ég
lærði mikið af þeim öllum – í blaðamennsku, í
pólitík og mannlegum samskiptum. Sérstök
áhersla var á það lögð, að fréttir væru hlut-
lægar og ótruflaðar af persónulegum skoð-
unum eða tilfinningum blaðamanns. Ritstjór-
arnir lögðu línurnar og ég lærði að þekkja
muninn á „pólitískum fréttum“ og „pólitískt
lituðum fréttum“. Mér hafði orðið það á að
skrifa í fyrirsögn: „Hallinn á viðskiptajöfnuði
við útlönd nemur 500 millj. kr.“ sem Eykon
breytti í „Hallinn á viðskiptajöfnuði minni en í
fyrra“. Hvort tveggja rétt, en blærinn annar.
Það er erfitt að taka eitt fram yfir annað þeg-
ar blaðamannsferill minn hjá Morgunblaðinu er
rifjaður upp. En að lokum staðnæmdist ég við
það þegar Matthías Johannessen bað mig rifja
upp frægan vísubotn Kjarvals.
Það vakti athygli um alla heimsbyggðina
þegar Játvarður Englandskonungur tók þá
ákvörðun í desember 1936 að segja af sér kon-
ungdómi til að geta átt þá konu, sem hann
unni, Mrs. Simpson. „Dagbókarblöð Reykja-
víkur“ nefndist þá fastur þáttur í Morg-
unblaðinu og miðvikudaginn 27. janúar 1937
gat að líta þar verðlaunaþraut. Fyrir tvo bestu
vísubotnana, sem bærust fyrir kl. sex næsta
miðvikudagskvöld, yrðu veitt tvenn verðlaun:
Fyrstu verðlaun voru 25 kr. en önnur verðlaun
10 kr. Fyrri parturinn var svona:
Simpson kemur víða við
og veldur breyttum högum.
Er skemmst frá því að segja, að 1.250 botnar
bárust frá 400 höfundum. Fyrstu verðlaun
hlaut M. Stefánsson Hafnarfirði:
Enn er sama siðferðið
sem á Jósefs dögum.
Önnur verðlaun skiptust milli tveggja. Her-
dís Andrésdóttir botnaði:
Hvað er það sem kvenfólkið
kemst ei nú á dögum.
Og Magnús Kn. Sigurðsson kvað:
Krúnu-rakar kvenfólkið
karlmenn nú á dögum.
Næsta dag voru svo birtir þeir vísubotnar,
sem næst þóttu koma, án höfundarheitis þó.
Þar á meðal var botn Kjarvals, sem varð fleyg-
ur á svipstundu og margir kunna enn þann dag
í dag:
Mogginn kemur ekki út
snemma á mánudögum.
Þetta varð til þess, að ég byrjaði að skrifa
„Vísnaleik“ og birtist sá fyrsti viku síðar eða
19. ágúst 1979. Þar var þess freistað að setja
fram fyrri part:
Ýmsir bundu vonir við
vinstra samstarf fyrir ári
Fjöldi botna barst og frá einum bréfritara
bárust hvorki meira né minna en 103 botnar
með þeirri skýringu, að hann væri „nýlega far-
inn að stunda þá göfugu íþrótt að hnoða saman
vísu“!
Valtýr Pétursson listmálari myndskreytti
Vísnaleik, en þau Herdís voru heimilisvinir
okkar hjóna. Hann hafði sérstaklega gaman af
því að spreyta sig á limrum Kristjáns Karls-
sonar (3. febrúar 1980):
Hallvarður prestur á Hól
er hálfgildings skrapatól.
Hann gleymdi hér eyra
og einhverju fleira
sem lá andartak kyrrt í hans stól.
Það er vafalaust í mínum huga, að Vísna-
leikur átti mikinn þátt í því að gera limruna að
almenningseign. Og nýjungar í vísnagerð eru
kynntar – „meistaraverk íslenskrar gler-
húsagerðar er að sjálfsögðu eftir Kristján
Karlsson um baksvið Njálu“.
Var Skarphéðinn Njálsson?
Er Einar Pálsson?
Eða hvað?
Þeir um það.
Síðustu Vísnaleikir komu á jólum 1982 og
1983. Þar minnist Guðmundur Frímann
bernskujólanna:
Heimþrá býður, heimþrá ræður,
hún er ferðagjörn.
Við skulum gista gamla dalinn.
Gerast aftur börn.
Og þannig byrjaði Vísnaleikur
Halldór Blöndal
fyrrverandi forseti Alþingis
Morgunblaðið/Ómar
Halldór Blöndal kom á Morgunblaðið haustið 1961: „Sérstök áhersla var á það lögð, að frétt-
ir væru hlutlægar og ótruflaðar af persónulegum skoðunum eða tilfinningum blaðamanns.“
Fyrst sé ég fyrir mér panelinn í gömluinnréttingunni í Aðalstræti. Flottirblaðamannaklefar sem tvímennt var í.
Sumarræflarnir fengu sjaldnast að stíga þar
inn en hímdu við dyrnar og reyndu að vera
gáfulega sniðugir. Á vaktfundi með frétta-
stjóra gátu tíu manns auðveldlega smokrað
sér inn á pínulitla skrifstofuna til að bíða út-
hlutunar verkefna. Fólk tók þau verkefni sem
því voru rétt og á sumrin gátu þau oft orðið
bæði skrautleg og langsótt. Í Aðalstræti
lærði ég að „justera“, stytta mál mitt og leita
aðalatriða. Sumrin í Kvosinni voru stressandi
og skemmtileg fyrir margra hluta sakir. Þar
hitti ég fyrst blaðakonurnar sem höfðu lifað
karlasamfélag Moggans af. Brautryðjendur á
borð við Elínu Pálmadóttur, Jóhönnu Krist-
jónsdóttur og Agnesi Bragadóttur. Þar rann
upp fyrir mér að blaðaljósmyndarar eru af
sérstakri og sjaldgæfri manngerð. Þar ánetj-
aðist ég atinu og sannleiksleitinni sem er og
verður aðal góðrar blaðamennsku.
Svo flutti Mogginn í Kringluna. Þar starf-
aði ég í erlendum fréttum þar sem þátttöku-
lýðræði var viðhaft á vaktfundunum, ólíkt
dírígente-stílnum á innlendum. Blaðamenn
völdu af hlaðborði heimsfréttanna, hvorki
meira né minna, og erlendar fréttir áttu enn
heima á forsíðunni. Klefarnir voru líklega
komnir á haugana og blaðamannahæðin varð
eins og sósíaldemókratísk slétta þar sem há-
borðið fékk þann sess sem því bar. Í Kringl-
unni fékk ég líka að spreyta mig „í slorinu“
með Hirti og Helga Mar. Það var góð lexía
fyrir „upprennandi stjórnmálamann“ eins og
annar ritstjóranna benti mér á.
Mogginn var hressandi vinnustaður þar
sem margir vinnufélaganna voru fyrirferðar-
mikið fólk með sterkar skoðanir og ríka frá-
sagnargáfu. Að því leytinu til voru líkindi
með honum og öðrum vinnustað við Aust-
urvöll. Ég skrifa í þátíð því að ég þekki ekki
Moggann eins og hann er í dag. Árið sem ég
starfaði í Kringlunni 1998 til 1999 kom ég
beint úr kosningabaráttu R-listans í Reykja-
vík og fór svo á þing vorið 1999. Í frítímanum
sat ég á fundum við að búa til nýjan stjórn-
málaflokk: Samfylkinguna. Aldrei fann ég
fyrir því að sú staðreynd þvældist fyrir
stjórnendum blaðsins. Það var frekar á hinn
veginn, að þeim þætti fengur að því að hafa
unga konu úr röðum femínista og fé-
lagshyggjufólks í sínum röðum. Í þá tíð
reyndi Mogginn meðvitað að gera sitt besta
til að vera ekki flokksblað og í nokkur ár
tókst það bærilega.
Ekki man ég eftir því að hafa skrifað marg-
ar stórfréttir á þessum árum. Nokkur viðtöl
standa þó upp úr í minningunni, t.d. við korn-
unga skákdrottningu og afburðanámsmann í
Harvard (sem sat með mér á Alþingi mörgum
árum seinna) og við vísindamann sem var að
þróa dvergkafbát til hafrannsókna. Mér
skilst að einkaleyfið að dvergkafbátnum hafi
síðar verið selt til Bandaríkjanna. Ég man þó
vel að stundum þótti mér íhaldssemin í fyrir-
sagnagerð helst til mikil. Ég var á for-
síðuvaktinni þegar Pólland, Ungverjaland og
Tékkland gerðust aðilar að NATO við hátíð-
lega athöfn. Það var að sjálfsögðu stórfrétt
og ekki spillti fyrir að forseti Íslands var við-
staddur athöfnina. Íslendingar að gera eitt-
hvað merkilegt í útlöndum klikkar ekki sem
myndefni. Fyrirsögnin sem ég lagði til var
þessi: Fyrrverandi formaður Alþýðu-
bandalagsins býður austantjaldsríkin vel-
komin í NATO. Af einhverjum óskiljanlegum
ástæðum fékk hún ekki náð fyrir augum há-
borðsins. Líklega var hún bara alltof löng.
Þar ánetjaðist ég atinu og
sannleiksleitinni
Þórunn Sveinbjarnardóttir
framkvæmdastjóri
Samfylkingarinnar
Morgunblaðið/Kristinn
„Mogginn var hressandi vinnustaður þar sem margir vinnufélaganna voru fyrirferðarmikið
fólk með sterkar skoðanir og ríka frásagnargáfu,“ segir Þórunn Sveinbjarnardóttir.