Morgunblaðið - 19.04.2014, Blaðsíða 46

46 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. APRÍL 2014
Söfn • Setur • Sýningar
LISTASAFN ÍSLANDS
Gleðilega páska, lokað á páskadag og 2. dag páska
Sumardagurinn fyrsti, 24. apríl: Ókeypis aðgangur
Teiknibókin lifnar við á Torgi
Silfur Íslands í Bogasal
Silfursmiður í hjáverkum í Horni
Betur sjá augu – Ljósmyndun íslenskra kvenna 1872-2013 í Myndasal
Þjóð verður til – Menning og samfélag í 1200 ár - grunnsýning
Skemmtilegir ratleikir
Safnbúð og kaffihús
Þjóðminjasafn Íslands, Suðurgötu 41, s. 530 2200,
www.thodminjasafn.is • www.facebook.com/thjodminjasafn
Opið alla daga nema mánudaga í Þjóðminjasafni 11-17.
Listasafn Reykjanesbæjar
MANNLEGAR VÍDDIR
Sefán Boulter og Stephen L. Stephen
sýna mannamyndir
15. mars – 27. apríl
Bátasafn Gríms Karlssonar
Byggðasafn Reykjanesbæjar
Opið virka daga 12-17,
helgar 13-17.
Aðgangur ókeypis
reykjanesbaer.is/listasafn
Shop Show
Samtíma hönnun
Hnallþóra í sólinni
Dieter Roth
Lokað á páskadag
Opið annan í páskum 12-17
Opið 12-17, fim. 12-21, lokað þri.
www.hafnarborg.is, sími 585 5790
Aðgangur ókeypis
Verið
velkomin
ÞJÓÐMINJASAFN ÍSLANDS
Opið kl. 12-17. Lokað mánud.
Garðatorg 1, Garðabær
www.honnunarsafn.is
Leiðsagnir föstudaga kl. 12.10
Lokað páskadag
og annan í páskum
Fríkirkjuvegi 7, 101 Reykjavík, sími 515 9600, www.listasafn.is
Opið daglega kl. 11-17, lokað mánudaga.
FORM, LITUR, LÍKAMI: HÁSPENNA / LÍFSHÆTTA
Magnús Kjartansson 7.3.-11.5. 2014
GERSEMAR - DÝR Í BÚRI 8.11. - 11.5. 2013
LETTRES Á LA MER
Sýning á videóverki franska listamannsins, Renaud Perrin á kaffistofu safnsins.
SAFNBÚÐ - Listrænar gjafavörur • KAFFISTOFA - Ljúffengar veitingar
LOKAÐ Á PÁSKADAG OG ANNAN Í PÁSKUM
SAFN ÁSGRÍMS JÓNSSONAR Bergstaðastræti 74, sími 561 9616, www.listasafn.is
Sýningin, HÚSAFELL ÁSGRÍMS. Opið sunnudaga kl. 14-17.
LOKAÐ Á PÁSKADAG OG ANNAN Í PÁSKUM
LISTASAFN SIGURJÓNS ÓLAFSSONAR Laugarnestanga 70, sími 553 2906, www.lso.is
Sýningin, BÖRN AÐ LEIK. Opið laugardaga og sunnudaga kl. 14-17
LOKAÐ Á PÁSKADAG OG ANNAN Í PÁSKUM
AF DJASSI
Vernharður Linnet
linnet@simnet.is
Einhverju sinni er ég var aðkynna kvartett FriðriksTheodórssonar í beinni út-
sendingu á Rás 2 bað ég hann að
syngja „All of me“. Hann svaraði að
bragði: „Jú, jú, og svo er venjulega
beðið um „That’s a plenty“.“
Við vinir hans og allur almenn-
ingur kölluðum hann venjulega
Frikka eða Frikka The við hátíðleg
tækifæri og hann var fæddur húm-
oristi og kunni vel að gantast með
vaxtarlag sitt – ekki síður en Svav-
ar Gests. Ég kynntist honum fyrst í
Jazzklúbbi Reykjavíkur um 1966 og
þá var hann mikil hetja í mínum
augum því að hann hafði unnið það
afrek að fá kvartett trompetleik-
arans Joes Newmans til að leika við
opnun Hótels Loftleiða. Ég man enn
myndina sem birtist í Mogganum
1966 af Frikka baksviðs í sjónvarps-
þætti Sammys Davis jr. að spjalla
við Joe Newman og básúnumeist-
ara djassins; J.J. Johnson. Frikki
The með sjálfum J.J. Johnson. Þá
var Frikki bara bassaleikari, en
löngu seinna skipti hann yfir í bás-
únuna – fyrst takkabásúnu og
hlustaði á Bob Brookmeyer meira
en flestir Íslendingar, en síðan spil-
aði hann einnig á sleðann.
  
Það voru ekki margir kontra-bassaleikarar þegar Frikki hóf
að slá bassann. Lærifaðir hans, Erv-
in Koeppen, sem lék með Sinfó og
Birni R., Bóbó Waage, Jón bassi,
Bjössi bassi, Aðalsteinn í Brynjólfs-
búð í Vestmannaeyjum og fáeinir
aðrir. Það var brjálað að gera; spil-
að í Leikhúskjallaranum með Sigga
kanslara, á Vellinum með Einari
Loga og víðar og að sjálfsögðu unn-
in allan daginn „alvöruvinna“, eins
og það var kallað og flestir íslenskir
hljóðfæraleikarar gerðu á þessum
árum. Eitt sinn sagði mér gamall
kennari Frikka, píanistinn Aage
Lorange, að þegar hann væri
spurður hvað hann gerði og hann
svaraði að hann væri í tónlist þá
væri aftur spurt: „Já, en hvað ger-
irðu?“
Frikki var flottur kontrabassa-
leikari, mikill á velli eins og hljóð-
færið, og minnisstætt er þegar
Tómas R. Einarsson, sem nú er einn
af höfuðkontrabassaleikurum Ís-
landsdjassins, var spurður fyrir
aldarfjórðungi af hverju hann hefði
farið að spila á bassa. Hann svaraði:
„Niels-Henning kom hér með tríó
1978, ég hugsa að ég hafi fengið
hugmyndina þá. Svo fór ég í tíma
Grófslípaði
djassdemanturinn
Skíragull „Það var líka gæfa að ná að kynnast manninum bak við brosið – þar var bara skíragull að finna,“ segir í
minningarpistli Vernharðar Linnet um hljóðfæraleikarann Friðrik Theodórsson sem lést í mars sl.
hjá Scott Gleckler í Tónskóla Sigur-
sveins þar sem ég haltraði gegnum
ensk þjóðlög af takmarkaðri getu
og enn minni áhuga. Það eina sem
mig langaði til var að geta spilað
undir í blús eins og ég hafði séð
Friðrik Theodórsson gera á djass-
kvöldi á Hótel Sögu. Hugmyndina
hef ég trúlega fengið í Háskólabíói
hjá Niels-Henning og svo var það
náttúrlega Friðrik, mér þótti hetju-
legt að sjá hann spila.“
Þess má geta að Niels-Henning
og Friðrik voru vel kunnugir og
þegar Niels-Henning og Philip
Catherine léku í Háskólabíói 1981
lá Frikki á Grensásdeild eftir
brjósklosaðgerð. Hann fékk lán-
aðan sérstakan bekk, lét flytja sig í
Háskólabíó og naut tónleikanna
baksviðs. Hann var framkvæmda-
stjóri Jazzhátíðar Reykjavíkur er
Niels-Henning lék í síðasta skipti á
Íslandi og báðir létust þeir skyndi-
lega eftir óvænt hjartaáfall.
En hverfum aftur á HótelLoftleiðir. Vikan sem Joe
Newman-kvartettinn lék þar var
eftirminnileg, en svo var lítið um
djass þar til Frikki fékk þá frábæru
hugmynd upp úr 1980 að hafa
„djassbrunch“ í hádeginu og lék
þar oft sjálfur og fékk flesta
fremstu djassleikara þjóðarinnar til
að spila með. Þar var djassinn hans
Frikka á dagskrá – happídjass fyrir
alla fjölskylduna – og ósjaldan
mætti maður og skemmti sér kon-
unglega.
Frikki var ekki alltaf að hugsa
um allar réttu nóturnar á réttu
stöðunum; hann var hinn grófslíp-
aði demantur Íslandsdjassins, sem
kunni flestum betur að vekja gleði
hjá áheyrendum og halda sveiflunni
heitri. Kannski var hann bestur sem
söngvari. Hann er eini Íslending-
urinn, karlkyns, sem náð hefur
valdi á skattsöngnum – hinum orð-
lausa söngspuna sem Louis Arms-
trong opinberaði fyrst á hljómplötu
1926, en var að sjálfsögðu ævagam-
all. Frikki var ekkert feiminn að
stíga á svið með stórdjassistum er-
lendum á djasshátíðum og skatta af
lífs og sálar kröftum áheyrendum
til skemmtunar og í tónlist sinni var
Frikki fyrst og fremst gleðigjafi.
Hann var mörgum erlendum djass-
leikurum eftirminnilegur og þeir
spurðu gjarnan um Fred þegar
fundum bar saman á djasshátíðum
sem annars staðar. Danska saxó-
fónmeistaranum Bent Jædig varð
tíðrætt um flugferðina góðu með
Fred til Vestmannaeyja, en á heim-
leiðinni leyfði Frikki honum að taka
í stýrið og upphófst þá mikill velt-
ingur, en flugstjórinn Frikki hafði
að sjálfsögðu stjórn á öllu.
  
Við störfuðum áratugum sam-an í framkvæmdastjórn Jazz-
vakningar og stjórn RúRek-
djasshátíðarinnar, er ég var þar
framkvæmdastjóri, og eftir að Út-
varpið dró sig út úr þeirri samvinnu
og Frikki varð framkvæmdastjóiri
Jazzhátíðar Reykjavíkur var ég að-
stoðarmaður hans í kynningar-
málum um árabil. Það var alltaf æv-
intýri að vinna með Frikka og
óteljandi kaffibollarnir í Haðalandi
og Efstaleiti. Stundum hringdum
við hvor í annan fram eftir nóttu og
vorum ekki alltaf sammála og þá
var skellt á. Eftir fimm mínútur
hringdi síminn: „Venni, Frikki
hérna. Er ekki allt í góðu?“ Og að
sjálfsögðu vart allt í góðu og áróð-
ursherferðinni fyrir djasshátíð
fram haldið undanbragðalaust.
Það eru ekki allir sem gera sér
grein fyrir hlutverki Friðriks Theo-
dórssonar í vexti djasstónlist-
arinnar á Íslandi. Fyrir utan að
vera vinsæll hljóðfæraleikari og
djasssöngvari var hann frábær
skipuleggjandi sem nýtti sér reynsl-
una úr viðskiptalífinu djassinum til
framdráttar og ómetanlegar voru
Jazzfréttirnar, sem hann sendi yfir
átta hundruð manns í tölvupósti um
langt árabil. Tveir menn koma mér
í hug jafnákafir og Frikki í
djasstrúboðinu: Jón Múli, sem
kynnti Íslendingum djassinn í ótelj-
andi djassþáttum, og Þráinn Krist-
jánsson, sem rak Jazzklúbb Reykja-
víkur um árabil og fékk hingað til
lands fjölda erlendra djassmeist-
ara. Það var heiður að fá að vinna
með Frikka öll þessi ár, oft kynnt-
um við saman eins og þegar Árni
djassgoði Ísleifsson bauð okkur sem
heiðursgestum á tíundu djasshátíð
Egilsstaða og alltaf smullum við
saman. Frikki með gamanmál sem
salurinn hló sig máttlausan að og
ég, sem kann varla að segja brand-
ara, með eitthvað jarðbundnara um
tónlistina. Það var líka gæfa að ná
að kynnast manninum bak við bros-
ið – þar var bara skíragull að finna.
Hann bar ekki tilfinningar sínar á
torg, en þegar hann var heiðraður
fyrstur manna, af stjórn Jazzhátíð-
ar Reykjavíkur, viknaði hann. Það
er ekki alltaf sem ævilöng hug-
sjónabarátta er virt að verðleikum.
»Hann kunni flest-um betur að vekja
gleði hjá áheyrendum
og halda sveiflunni
heitri.
Tilkynnt var í síðustu viku að sam-
tímalistasafnið í San Francisco
myndi eftir tvö ár opna nýja við-
byggingu og yrði stærsta rýmið
helgað sýningum á ljósmyndaverk-
um. Verða það stærstu salir helg-
aðir ljósmyndalist sem nokkurt
safn hefur upp á að bjóða.
Samkvæmt sérfræðingum sem
vitnað er til í umfjöllun The Art
Newspaper, þá koma þær áherslur
ekki á óvart; ljósmyndin er sá miðill
sem virðist draga flesta gesti á sýn-
ingar um þessar mundir. Er leitt að
því líkum að stóraukin ljósmyndun
almennings, og myndaskipti af öllu
tagi á samskiptavefjum, hafi ýtt
undir þessa þróun.
Sem dæmi má nefna að um 5.000
gestir skoða daglega glæsilega sýn-
ingu á verkum Henris Cartier-
Bressons í Pompidou-safninu í Par-
ís og að yfir 3.000 manns skoða
daglega árlegar sýningar, „New
Photography“, í MoMA í New York.
Sýningar á ljósmynd-
um hvað vinsælastar
AFP
Vinsælt Gestir á sýningu með verk-
um Roberts Mapplethorpes.