Morgunblaðið - 29.05.2014, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. MAÍ 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Eftirköst„evrópskajarðskjálft-
ans“ eru athygl-
isverð. Það glitti í
fyrstu viðbrögðin á
kvöldfundi leiðtoga ESB-
ríkjanna daginn eftir að úrslitin
komu í hús. Leiðtogar ESB
byrjuðu á að fagna því að kosn-
ingaþátttakan varð betri en síð-
ast. Einhvern tíma hefði verið
sagt að „litlu verður Vöggur
feginn.“ Kosningaþátttakan
var sem sagt 0,09% betri en
fyrir 5 árum þegar hún skóf
botninn. Og það skondna var að
fleiri andstæðingar ESB
drögnuðust á kjörstað núna en
endranær, þegar augljóst virt-
ist, að flokkar í nöp við evru og
búrókrata í Brussel hefðu
nokkurn byr.
Í Frakklandi, öðrum aðalás
ESB-samstarfsins, sátu yfir
60% kjósenda heima. Hollande,
forseti Frakklands, hengdi
kulnaðar vonir sínar á þann
hankann, þegar hann kyngdi
sigri Marine Le Pen í sjón-
varpsávarpi, en flokkur Le Pen
varð stærstur flokka í þessum
kosningum með fjórðung at-
kvæða. Flokkur forsetans var
rassskelltur, hlaut aðeins tæp
14% atkvæðanna. Hollande hélt
neyðarfund í ríkisstjórn sinni á
mánudagsmorgni og lofaði
ýmsu, m.a. skattalækkunum.
Forsetinn sagðist einnig líta á
kvöldverð leiðtoganna í Brussel
sama dag sem
neyðarfund. Á hon-
um yrði að taka
fyrstu skref í átt til
minni afskipta
ESB, aukinnar for-
ystu aðildarþjóðanna á kostnað
umboðslausra stjórnenda og
baráttu fyrir auknum hagvexti.
Hollande forseti sagði ESB
fjarlægt og óskiljanlegt hinum
almenna borgara.
David Cameron, forsætisráð-
herra Bretlands, var einnig
vígreifur þegar hann ræddi við
blaðamenn við komu sína til
Brussel. Hann sagði ESB orðið
of stórt, fyrirferðarmikið og
ráðríkt. Það ætti að láta aðild-
arríkjunum eftir allt sem þau
réðu við og aðeins fást við það
fáa sem væri utan getu ríkj-
anna. Ef þetta gengur eftir
gætu ESB-ríkin jafnvel fengið
að ráða því hvernig ljósaperur
verði notaðar heima fyrir fram-
vegis. Líklegt er þó að úrskurð-
að yrði af Evrópudómstólnum,
sem ber að stuðla að samruna
ríkjanna, að slíkt verkefni væri
venjulegum þjóðum ofvaxið.
Í Bretlandi fór Frjálslyndi
flokkurinn hrakför og Clegg,
varaforsætisráðherra, stendur
tæpt. Hann ber sig vel og segist
stoltur yfir því að hans flokkur
hafi verið einlægastur flokka í
stuðningi við ESB. En slík ein-
lægni hafi vissulega verið dýr-
keypt. Kostaði alla þingmenn,
nema einn, pólitískt lífið.
Niðurlægðir leiðtog-
ar berja sér á brjóst
og bumbur}
Nú eru það neyðarlegu
neyðarfundirnir
Fjármálaráð-herra gerði
losun fjármagns-
hafta að umtalsefni
á ársfundi Fjár-
málaeftirlitsins í
gær og kynnti
breytingar á fyrirkomulagi
þeirrar vinnu sem á sér stað á
vegum stjórnvalda til að losa
um höftin. Hann benti á að fátt
væri jafn mikilvægt fyrir ís-
lenskan fjármálamarkað og
losun haftanna og er óhætt að
taka undir það. Raunar er það
svo að losun haftanna snertir
mun fleiri en fjármálamark-
aðinn, því að öll fyrirtæki og
heimili í landinu líða fyrir höft-
in, beint eða óbeint.
Fjármálaráðherra vék einn-
ig að þessu í ræðu sinni þegar
hann benti á að í almennri um-
ræðu um fjármagnshöft bæri
iðulega á því að rætt væri sér-
staklega um stöðu slitabúanna
og möguleika þeirra til að
greiða kröfuhöfum út eignir.
„Minna er gert úr möguleikum
hins almenna Íslendings til
sérlausna – heimilanna, fyr-
irtækjanna, lífeyrissjóðanna
og allra hinna sem
eru fastir í þessum
sömu höftum og
slitabúin. Þetta
ber með sér að
kröfuhafahópum
hafi orðið nokkuð
ágengt í því að telja fólki trú
um, að skjót og farsæl lausn
fyrir slitabúin gagnist heildar-
hagsmunum okkar. Fjölmiðlar
spyrja sjaldnast um áhrif haft-
anna á heimilin og fyrirtækin
en þeim mun oftar um hvort
samtal hafi átt sér stað við
kröfuhafa. Þeir virðast lítt
uppteknir af stöðunni fyrir ís-
lenskan almenning ef vanhugs-
aðar undanþágur yrðu veittar
erlendum áhættufjárfestum,“
sagði fjármálaráðherra.
Þetta eru sömu sjónarmið og
komu nýlega fram hjá for-
sætisráðherra og hafa frá upp-
hafi komið frá þessari rík-
isstjórn. Afar mikilvægt er að
staðið verði fast á því að hags-
munir íslensks almennings séu
í fyrirrúmi og að ekki sé látið
undan þrýstingi erlendra
kröfuhafa og innlendra mál-
pípna þeirra.
Hagsmuni erlendra
kröfuhafa má aldrei
aftur taka fram yfir
innlenda hagsmuni}
Almenningur í forgangi
Þ
eir sem hafa kosið að stimpla
Framsóknarflokkinn sem þjóð-
ernissinnaðan afturhaldsflokk
sem líti útlendinga hornauga
hafa fram að þessu ekki haft af-
gerandi dæmi þeirri skoðun sinni til staðfest-
ingar. Formaður Framsóknarflokksins og
forsætisráðherra, Sigmundur Davíð Gunn-
laugsson, á reyndar til að hampa þjóðlegum
gildum í ræðum sínum og fær iðulega bágt
fyrir og þegar hann fór í megrunarkúr hér
um árið valdi hann íslenskan kúr, og þótti
þar með sýna andúð á því sem útlenskt er.
Forsætisráðherrann er síðan mikill and-
stæðingur þess að Ísland gangi í Evrópu-
sambandið. Ekkert af framansögðu er sér-
stök sönnun þess að Framsóknarflokkurinn
hatist við það sem útlent er. Það hlýtur að vera í lagi að
forsætisráðherra haldi þjóðlegar ræður á tyllidögum,
varla er það svo grunsamlegt að borða íslenskan mat í
megrunarkúr (þótt vissulega megi flokka það sem sér-
visku) og vonandi telst það ekki staðfesting á útlend-
ingahatri að vera andstæðingur þess að Ísland gangi í
Evrópusambandið.
Nú ber hins vegar svo við að oddviti Framsókn-
arflokksins í borginni vill afturkalla lóð sem veitt hefur
verið til byggingar mosku í borginni. Nær ómögulegt er
að túlka orð oddvitans á annan hátt en sem andúð í garð
múslima. Nokkrir forvígismenn Framsóknarflokksins
hafa stigið fram og harmað þetta útspil oddvitans, þar á
meðal er þingflokksformaður flokksins og ut-
anríkisráðherra. Formaður Framsókn-
arflokksins og forsætisráðherra hefur ekki
tjáð sig um málið og er það miður. Hann ætti
að kveða sér hljóðs og mótmæla harðlega
þeim viðhorfum sem oddvitinn virðist aðhyll-
ast. Framsóknarflokkurinn er leiðandi í rík-
isstjórnarsamstarfinu og samstarfsflokk-
urinn og kjósendur í landinu eiga rétt á að
vita af því ef hörð andstaða við innflytjendur
sem fylgja ekki „réttri“ trú er eitt af stefnu-
málum flokksins. Flokkar sem kenna sig við
umburðarlyndi og virða trúfrelsi geta sóma
síns vegna ekki unnið með flokki sem er hat-
ursfullur í garð innflytjenda.
Í símatíma á útvarpsstöð mátti í vikunni
heyra fólk, sem vísast hrósar sér af því að
vera hreinræktaðir Íslendingar, lýsa andúð sinni á mús-
limum. Einn harmaði það mjög að múslimar skuli fjölga
sér og annar, sem taldi sig afar umburðarlyndan, sagði
svosem í lagi að múslimar ættu mosku meðan það hús
væri fjarri mannabyggð. Innhringjendur tóku svo sér-
staklega fram að þeir ætluðu að kjósa Framsókn-
arflokkinn næstkomandi laugardag.
Framsóknarflokkurinn kann að ná inn manni í borg-
arstjórn vegna þess að fordómar oddvitans í garð músl-
ima laða að atkvæði þeirra sem eru sama sinnis. Fróð-
legt verður að sjá hvort forvígismenn flokksins muni
fagna nýjum kjósendum sínum og leggja sig fram við að
gera þeim sérstaklega til hæfis. kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Fordómar í Framsókn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
SVIÐSLJÓS
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Alls 18,4% fullorðinna íbúa34 aðildarríkja Efnahags-og framfarastofnunar-innar, OECD, þjást af of-
fitu. Af þeim ríkjum sem tölur stofn-
unarinnar ná til er vandinn mestur í
Bandaríkjunum, Mexíkó og Nýja-
Sjálandi, þar sem hlutfall of feitra er
yfir 30% en neðst á listanum er að
finna Indland, Indónesíu, Kína, Jap-
an og Kóreu, þar sem hlutfallið er
innan við 5%. Þetta kemur fram í
nýju yfirliti stofnunarinnar um offitu
í heiminum en þar segir einnig að
þrátt fyrir að nýjar upplýsingar frá
tíu ríkjum staðfesti áframhaldandi
útbreiðslu vandans, hafi aukningin
verið hægari síðastliðin fimm ár en
áður hefur sést.
Í yfirlitinu kemur fram að vax-
andi fjöldi landa hafi gripið til að-
gerða til að stöðva útbreiðslu offitu.
Nokkur aðildarríkja OECD hafa til
að mynda gripið til fjárhagslegra
hvata í auknum mæli en í ein-
hverjum ríkjum Bandaríkjanna geta
einstaklingar t.d. fengið ákveðin
gjöld niðurfelld ef þeir uppfylla
ákveðin heilbrigðisviðmið. Þá hafa
stjórnvöld í löndum á borð við
Bandaríkin og Bretland einnig feng-
ið fyrirtæki og stofnanir í lið með sér
til að ná tilteknum lýðheilsumark-
miðum.
Viðamiklar aðgerðir í Mexíkó
Eitt þeirra ríkja sem hafa gripið
til hvað víðtækastra aðgerða er
Mexíkó. Þar var tekin í gagnið að-
gerðaáætlun til að berjast gegn yf-
irvigt, offitu og sykursýki en hún
byggist á þremur þáttum: bættri
heilsu og eftirliti, betri þjónustu við
fólk með langvinna sjúkdóma og
reglugerðum og fjárhagslegum úr-
ræðum. Frá því að áætluninni var
hrundið úr vör á seinni hluta árs
2013 hefur m.a. verið ráðist í fjöl-
miðlaherferð til að vekja fólk til með-
vitundar um offitu og tengda lang-
vinna sjúkdóma og endurskoðun á
reglum um auglýsingar sem miðað
er að börnum, merkingar á unnum
matvörum og matarframboð í skól-
um.
Mexíkó er einnig meðal þeirra
ríkja sem hafa gripið til skattlagn-
ingar í baráttunni gegn offitu. Í jan-
úar á þessu ári var 8% skattur lagð-
ur á öll matvæli sem innihalda meira
en 275 hitaeiningar í hverjum 100
grömmum og 1 pesóa, 0,06 evrur, á
hvern lítra af drykkjum með við-
bættum sykri. Tekjurnar af skatt-
inum, sem var harðlega mótmælt af
hagsmunaaðilum en vel tekið af al-
menningi, eiga að renna til heilbrigð-
istengdra verkefna en hafa þó ekki
verið sérstaklega eyrnamerktar.
Beita skattlagningu
Samkvæmt yfirliti OECD eru
Danmörk, Finnland, Frakkland og
Ungverjaland meðal annarra aðild-
arríkja sem hafa tekið upp viðlíka
skattlagningu á mat og óáfenga
drykki. Í Ungverjalandi leiddu
kannanir í ljós að sérstakur heilsu-
skattur sem var tekinn upp 2011
varð til þess að verð þeirra vara sem
álögurnar náðu til hækkaði um 29%
en sala þeirra dróst saman um 27%.
Þá er áætlað að um 40% framleið-
enda hafi gripið til aðgerða í kjölfar-
ið og minnkað eða hætt notkun
þeirra innihaldsefna sem skatturinn
nær til.
Í Danmörku dróst neysla
ákveðinna vara saman um 10-15%
eftir að þarlend stjórnvöld ákváðu að
skattleggja mettaða fitu árið 2011 en
fallið var frá skattlagningunni í nóv-
ember 2012 vegna þrýstings frá
hagsmunaaðilum og pólitísks ágrein-
ings um málið.
Ríkin grípa til vopna
gegn offituvandanum
Morgunblaðið/Þorkell
Óhollusta Heilbrigðisyfirvöld á Írlandi áætluðu árið 2012 að 10% skattur
á sykraða drykki myndi fækka of feitum um 10.000.
Samkvæmt tölum OECD, sem
eru allt að tveggja ára gamlar,
er hlutfall of feitra ein-
staklinga eldri en 15 ára 21% á
Íslandi. Alls þjást 19,3%
kvenna á Íslandi af offitu en
22,7% karla.
Meirihluti íbúa aðildarríkja
OECD, þar af eitt af hverjum
fimm börnum, er í yfirþyngd
eða þjáist af offitu. Fjöldi of
feitra einstaklinga og ein-
staklinga í yfirþyngd hefur
nokkurn veginn staðið í stað í
Bandaríkjunum, Englandi, Ítalíu
og Kóreu en aukist um 2-3% í
Ástralíu, Kanada, Frakklandi,
Mexíkó, Spáni og Sviss.
Þeir sem eru minna mennt-
aðir og lægra settir félags-
hagfræðilega eru líklegri til að
þjást af offitu en það á sér-
staklega við um konur. Offita
hefur þó aukist meðal allra
hópa óháð menntunarstigi síð-
astliðin ár.
21% Íslend-
inga of feitir
OFFITA OG YFIRÞYNGD