Morgunblaðið - 13.11.2014, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 2014
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Ísland er einstakt í hópi landa
heimsins og breytist örar en önnur
lönd. Þess vegna er einkar mikil-
vægt að varðveita breytingasögu
landsins með skipulegum hætti, t.d.
með ljósmyndum. Þetta kom fram í
erindi Odds Sigurðssonar, jarðfræð-
ings og ljósmyndara, á Hrafnaþingi
Náttúrufræðistofnunar Íslands í
gærmorgun.
Oddur bendir á að landið okkar sé
stærsta úthafseyja heimsins og í
raun hluti af hafsbotninum. Hvergi í
veröldinni rísi stærri hluti hafs-
botnsins upp fyrir sjávarmál en hér.
Sjávarbotninn lyftist hér um tvo
kílómetra og möttulstrókurinn í iðr-
um jarðar lyftir honum um aðra tvo
kílómetra til viðbótar. Þetta veldur
því að Ísland er allt annars eðlis en
önnur lönd.
Jarðskorpan hér er þunn og berg-
ið veikara en víðast hvar annars
staðar. Þetta veldur því að landið
breytist um það bil hundraðfalt
hraðar en meginlöndin. Eldgos eru
tíðari hér en annars staðar og auk
þess er landið að gliðna. Landið hef-
ur bæði verið þakið jökli eða nær
jökullaust og jöklarnir hafa ýmist
hopað og stækkað í aldanna rás.
Jökulhlaup hafa mótað landið líkt og
jökulárnar að ekki sé talað um öldur
hafsins. Jökulárnar sjálfar eru sí-
breytilegar og eru mörg dæmi um að
farvegir þeirra hafi tekið miklum
breytingum. Skriður og snjóflóð
hafa einnig haft sín áhrif.
Oddur nefndi til dæmis um nátt-
úruöflin sem móta landið að á 20.
öldinni hefðu orðið hér um 30 eldgos,
tíu stór jökulhlaup og fimm miklir
jarðskjálftar.
Auk náttúruaflanna hafa menn-
irnir víða sett mark sitt á útlit lands-
ins. Vegagerð og virkjanir eru lík-
lega stórtækustu inngrip mannanna.
Sum mannanna verk hafa haft svo
mikil áhrif að þau hafa haft varanleg
áhrif á ásjónu landsins. Til dæmis
má nefna gerð veganna yfir Kol-
grafafjörð og Pollinn á Akureyri.
Hálslón Kárahnjúkavirkjunar og
Hágöngulón í Köldukvísl eru með
stærri stöðuvötnum landsins. Auk
þess má nefna að rennsli Jökulsár á
Dal var beint í nýjan farveg með
Kárahnjúkavirkjun.
Myndirnar sýna breytingarnar
Oddur hefur verið ötull náttúru-
ljósmyndari um áratuga skeið. Hann
sýndi mörg dæmi um breytingar
landsins á okkar dögum, bæði af
völdum náttúrunnar og manna.
Oddur afhenti nýlega Veðurstofu
Íslands marga tugi þúsunda ljós-
mynda af náttúru Íslands, ekki síst í
óbyggðum, þar á meðal margar þrí-
víddarmyndir. Hann segir mjög
mikilvægt að slík myndasöfn séu ná-
kvæmlega skráð til þess að þau komi
að gagni, ekki síst fyrir síðari kyn-
slóðir. Hverri mynd þarf að fylgja
hvenær hún var tekin og hvar auk
annarra upplýsinga um myndefnið.
Með því að bera saman ljósmyndir
frá ýmsum tímum má sjá hvernig
landið hefur breyst. Slíkar mynd-
raðir geta reynst ómetanlegar heim-
ildir t.d. varðandi gerð gróðurkorta,
eins og kom fram í fyrirspurnum eft-
ir erindi Odds.
Fram kom í erindi Odds að á síð-
ustu öld hefði verið til áætlun á veg-
um ríkisins um skipulegar loft-
myndatökur af ýmsum hlutum
landsins. Teknar voru loftmyndir af
þéttbýlisstöðum og fleiri svæðum
með reglulegu millibili. Því starfi var
svo hætt illu heilli.
Oddur hvetur til þess að stjórn-
völd taki þessi mál föstum tökum og
láti hefja skipulega söfnun og skrán-
ingu ljósmynda sem sýna eilífar
breytingar þessa einstaka lands.
Einstakt og síbreytilegt
 Ísland breytist örar en önnur lönd  Mikilvægt er að hafin verði skipuleg
skráning síbreytilegrar ásjónu landsins með ljósmyndum, að mati jarðfræðings
Morgunblaðið/RAX
Brunasandur Oddur Sigurðsson sýndi fjölda ljósmynda máli sínu til stuðnings. Þessi mynd segir merkilega sögu. Græna flesjan kallast Brunasandur. Þar
rann Hverfisfljót fyrir 1783. Skaftáreldahraun breytti farvegi fljótsins. Sandurinn fór að gróa upp og um 40 árum síðar settist fólk að á sandinum.
Oddur Sigurðsson vitnaði í
ljóðlínur Snorra Hjartarsonar:
„Land þjóð og tunga, þrenn-
ing sönn og ein“ og benti á
að af þessari þrenningu eigi
sögur þjóðarinnar og tung-
unnar formlegt skjól í stofn-
unum. Þjóðminjasafnið varð-
veiti sögu þjóðarinnar og
Árnastofnun og fleiri stofn-
anir varðveiti sögu þjóðtung-
unnar.
Engin opinber stofnun hef-
ur hins vegar það hlutverk að
varðveita sögu sjálfs landsins
og að skrá skipulega þær
breytingar sem verða á ásýnd
þess í tímans rás með ljós-
myndum og varðveita þær.
Töluvert er til af gömlum
náttúruljósmyndum sem mik-
ilvægt er að varðveita og
skrá.
Land, þjóð
og tunga
VARÐVEITA ÞARF BREYT-
INGASÖGU LANDSINS
Bæjarstjórn
Hafnarfjarðar
ítrekar áskorun
sína til ríkis-
stjórnarinnar
og Sigurðar
Inga Jóhann-
essonar,
sjávarútvegs-
og landbún-
aðarráðherra, um að draga
ákvörðun um flutning Fiskistofu
til baka.
Segir bæjarstjórnin að mál-
efnaleg rök fyrir flutningnum hafi
ekki komið fram og fyrirliggjandi
tölur sýni að stöðugildum á veg-
um ríkisins á höfuðborgarsvæðinu
hafi fækkað, ólíkt því sem haldið
hefur verið fram í umræðunni.
Þetta kemur fram í ályktun sem
bæjarstjórnin hefur sent frá sér.
Í tilkynningu frá Hafnarfjarð-
arbæ kemur fram að á fundi bæj-
arstjórnar Hafnarfjarðar í gær
hafi verið lögð fram ítarleg grein-
argerð um stöðugildafjölda hjá
ríkisstofnunum á höfuðborg-
arsvæðinu 2007 – 2013. Þar komi
fram að stöðugildum á vegum rík-
isins á höfuðborgarsvæðinu hafi
fækkað um 464 á árunum frá
2007 til 2013. Þar af hefur stöðu-
gildum í Hafnarfirði fækkað um
128 eða 28% af þeirri fækkun sem
orðið hefur á höfuðborgarsvæð-
inu.
Hætt verði
við flutning
Fiskistofu
Rafhitarar
í skip, hús og sumarhús
Ryðfríir
neysluvatnshitarar
með 12 ára ábyrgð
Hitöld (element), hitastillar,
hitastýringar og flest annað
til rafhitunar
Við erum sérfræðingar í öllu sem
Kaplahrauni 19 • Hafnarfirði
Sími: 565 3265
rafhitun@rafhitun.is • www.rafhitun.is
viðkemur rafhitun.
Hvað er framundan hjá fyrirtækjum og Reykjavíkurborg?
Nýjar íbúðir íReykjavík
Kynningarfundur í Ráðhúsi Reykjavíkur
í dag fimmtudaginn 13. nóvember kl. 17.00-18.30
Sýning um uppbyggingu íbúðarhúsnæðis verður
í Ráðhúsi Reykjavíkur til 19. nóvember.
Re y k j a v í k u r b o r g | w ww. r e y k j a v i k . i s / i b u d i r