Morgunblaðið - 27.11.2014, Blaðsíða 52

52 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. NÓVEMBER 2014
Lögð hefur verið
fram á Alþingi tillaga
til þingsályktunar um
stefnu stjórnvalda um
lagningu raflína. Jafn-
framt hefur verið lagt
fram frumvarp til laga
um breytingu á raf-
orkulögum nr. 65/
2003, með síðari tíma
breytingum. Í þings-
ályktunartillögunni er
gengið út frá því að meginregla við
flutning raforku á hærri spennu-
stigum skuli vera sú að notaðar séu
loftlínur nema annað sé talið hag-
kvæmara eða æskilegra.
Ekki þarf að rýna lengi í tillög-
una og frumvarpið til að sjá þar
handbragð orkugeirans. Meg-
instefnan skal áfram vera að út-
andskota viðkvæmri náttúru lands-
ins með áberandi
flutningsmannvirkjum með nokkr-
um léttvægum takörkunum. Skipu-
lagsvald er í raun tekið af sveit-
arfélögum og þeim í reynd gert að
lúta valdi orkugeirans að því er legu
flutningsmannvirkja varðar. Jafn-
framt er orkugeiranum falið að
reikna út hagkvæmni jarðstrengja
gagnvart loftlínum. Sá sam-
anburður hefur jafnan verið vafa-
samur á kostnað jarðstrengja svo
ekki sé meira sagt.
Umhverfiskostnaður er kostn-
aður, sem náttúruspjöll valda.
Óspillt náttúra er verðmæti sem
rýrna í hvert skipti sem henni er
spillt. Taka þarf tillit til þessa tjóns
við gerð loftlína og bæta það með
einhverjum hætti. Til álita kæmi að
leggja sérstakan skatt á þessa teg-
und mannvirkja, einskonar auð-
lindagjald fyrir afnot af auðlindinni
og spjöll á henni. Varanlegum land-
spjöllum er vart til að dreifa við
jarðstrengi. Þeir sjást nánast ekki
eftir að rótað hefur verið ofan í
skurðina og náttúran jafnað yf-
irborðið. Þá þarf að taka tillit til
verðmætis helgunarsvæða og mála-
reksturskostnaðar, sem hvort
tveggja er hagstætt jarðstrengjum.
Þessu er meira og minna öllu sleppt
í samanburðarútreikningum orku-
geirans í hagkvæmni þessara
tveggja valkosta. Það
er því ekki nema von
að tóm þvæla komi út
úr þeim útreikningum.
Það er gömul saga
og ný að orkugeirinn
hefur valtað yfir land-
eigendur, sveitarfélög
og grasrótarhreyfingar
með fagurgala og fyr-
irgreiðslu af ýmist tagi.
Orkugeirinn virðist
löngum hafa verið ríki í
ríkinu og og farið sínu
fram í þágu markmiða
sinna. Lítið virðist hafa breytzt þótt
jarðstrengir hafi hrapað í verði og
rekstraröryggi þeirra vaxið þannig
að næsta víst er að þeir séu nú þeg-
ar orðnir ódýrari en loftlínur á
hærri spennustigum, sé allt með-
talið.
Orkugeirinn situr hins vegar fast-
ur í sinni forneskju og kýs að halda
sig við úreltan hugsunarhátt þótt
aðrir betri kostir bjóðist. Geirinn sá
kýs að hlusta frekar á kröfur álvera
um loftlínur fremur en rödd skyn-
seminnar, ferðaþjónustunnar og
fólksins í landinu. Það væri óheppi-
legt svo ekki sé meira sagt, ef iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra ætlaði
að styðja orkugeirann í hernaðinum
gegn landinu.
Mér er sagt að hægt væri að
semja um línustæði Suðurnesjalínu
2 í jörð meðfram Reykjanesbraut á
korteri yrði sá kostur valinn. Þess í
stað er leið eignarnáms og kostn-
aðarsamra málaferla valin. Þver-
móðska orkugeirans kann að skýr-
ast af því, að aukin vitundarvakning
þjóðarinnar torveldar ofbeldi orku-
geirans í vaxandi mæli. Því er nú
stefnt til fjalla, þar sem erfiðir land-
eigendur eru fáir og smáir.
Sprengisandslína er á teikniborð-
inu. Reyndar er áformað að setja
um 50 km í jörð af um 190 km, þar
sem helzt er hætta á að hún fjúki í
burtu. Annars staðar á að reyna að
fela línuna bak við einhver fjöll eins
og það sé eitthvað hægt. Búið er að
eyða fúlgum fjár í að reyna að
hanna burðarvirki, sem eru minna
ljót en þau, sem notast hefur verið
við, og þeim gefin náttúruvæn nöfn
eins og Fuglinn. Varla gefast ólíkari
fyrirbæri fuglum en skrímsli þessi
og er því tilraunin í bezta falli fá-
ránlega hallærisleg og varla minn-
isvarði um annað en þær þúsundir
fuglshræja við háspenntar loftlínur,
fugla sem drepist hafa vegna áflugs.
Nær væri að nýta fjármunina í að
auka þekkingu orkugeirans á jarð-
strengjum og lagningu þeirra, sem
virðist vera mjög ábótavant.
Ekki verður séð að nein sátt
verði um Sprengisandslínu í því
formi, sem fyrirhugað er, eftir við-
tökum að dæma. Upp er komin
deila sem um margt minnir á Lax-
árdeiluna í sjöunda áratugnum, þar
sem grasrótin og náttúruvernd-
arsinnar stöðvuðu ofbeldisfullar og
gerræðislegar aðgerðir misviturra
stjórnvalda. Laxárdal var bjargað
sem og Mývatni, Suðurá og Goða-
fossi og óspilltu kjörlendi við upp-
tök Suðurár í Ódáðahrauni. En
stíflusprengingu þurfti til.
Sé brýnt að leggja hund norður í
land finnst mér að mætti íhuga að
leggja hundinn strax í jörð á hugs-
anlegu nýju vegastæði fyrir veg
sem kann að koma einhvern tíma,
þegar peningar eru til. Tími er til
kominn að orkugeirinn fari að dæmi
annarra þjóða og læri að nota nú-
tímalegar og hagkvæmar leiðir við
dreifingu orku á hærri spennustig-
um. Orkugeirinn ætti auðvitað að
sjá þetta sjálfur en eins og sakir
standa virðist því miður ekki vera
ástæða til bjartsýni í þeim efnum.
Framangreind þingsályktun-
artillaga sem og tillaga um breyt-
ingu á orkulögum eru stór-
varasamar. Þær fela hagsmuna-
aðilum allt of mikil völd yfir gæðum
landsins. Þeim ætti að kasta út í
hafsauga áður en frekara tjón hlýzt
af.
Háskaleg þingsályktun
Eftir Sverri
Ólafsson
Sverrir Ólafsson
» Framangreind
þingsályktunartil-
laga sem og tillaga um
breytingu á orkulögum
eru stórvarasamar.
Þeim ætti að kasta út í
hafsauga.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Skólaiðnaðurinn er
ein af þeim atvinnu-
greinum sem er í hvað
mestum vexti í heim-
inum í dag. Þær þjóðir
sem sérhæfa sig í út-
flutningi á menntun
eins og Bretland, Ástr-
alía, Bandaríkin og
Kanada eru allar að
keppast um að auka
sinn hlut. Þannig
kynnti David Willetts,
þáverandi háskóla- og vísinda-
málaráðherra bresku stjórnarinnar, í
júlímánuði 2013 nýja áætlun um stór-
aukningu í útflutningi á menntun.
Markmiðið er að fjölga erlendum
nemendum um 90 þúsund fram til
ársins 2018. Það á að skila 3 billj-
ónum punda í auknum tekjum inn í
breskt hagkerfi. Heildartekjurnar
verða þá 20,5 billjónir punda sem
væri þá 45% vöxtur á 10 árum. Talið
er að alþjóðlegi menntamarkaðurinn
velti árlega 3 trilljónum punda á
heimsvísu.
Tækifæri fyrir íslenskt
menntakerfi
Við Íslendingar stöndum frammi
fyrir því að við verðum að stórauka
gjaldeyristekjur þjóðarinnar. Við
getum vissulega hagrætt og sparað
út í eitt, en á endanum snýst við-
reisnin um að auka tekjurnar. Það
eru nokkrar ástæður fyrir því að við
ættum að geta tekið þátt í alþjóðlega
skólaiðnaðinum. Hin fyrsta er sú að
Íslendingar hafa á undanförnum ára-
tugum fjárfest fyrir háar upphæðir í
háskólamenntun erlendis. Þetta þýð-
ir að í mjög mörgum greinum eru til í
landinu sérfræðingar frá öllum
helstu háskólum heims. Þekking sem
má miðla er til staðar í landinu. Þá er
staða gjaldmiðilsins hagstæð en hún
skiptir verulegu máli við sölu á
menntun. Þannig hefur Ástralía lent
í töluverðum samdrætti undanfarin
ár vegna stöðu dollarans þar. Að lok-
um, sem er kannski aðalatriðið, þá
bjóða íslenskir háskólar og sérskólar
upp á margar námslínur sem gætu
átt möguleika ef þær væru aðlagaðar
alþjóðlegum markaði.
Hvers vegna setjum við okkur
ekki markmið um að ná í 7.500 full-
borgandi erlenda nemendur á næstu
10 árum? Ef meðaltalsupphæð ár-
legra skólagjalda er 2 milljónir króna
þá yrðu tekjur af þeim hópi 15 millj-
arðar. Til viðbótar við skólagjöld
bætast síðan tekjur vegna húsnæðis,
fæðis, ferða og annarrar neyslu, sem
áætla má að sé svipað há upphæð.
7.500 nemendur gætu þannig skilað
30 milljörðum í tekjur á ári, svo það
er eftir nokkru að slægjast.
Sjálfstæðar alþjóðlegar deildir
Hvernig gerum við þetta? Í fyrsta
lagi verðum við að gera okkur grein
fyrir að sala á menntun snýst um
gæði og verð. Námsleiðir, sem reynt
yrði að selja á erlendum
mörkuðum, þurfa að
hafa vel hannaðar nám-
skrár, vera vel mann-
aðar kennurum, bjóða
upp á góða aðstöðu og
útskrifa með við-
urkenndri alþjóðlegri
prófgráðu. Í öðru lagi
þá koma allar náms-
greinar til greina. Sjálf-
sagt er að gera út á sér-
stöðu eins og fornsögur,
jarðhita og sjávarútveg,
en tækifærin felast ekki
síður í almennum grein-
um sem kenndar eru úti um allan
heim; heilbrigðisgreinar, við-
skiptagreinar, félagsvísindagreinar,
listgreinar. Í þriðja lagi þá eigum við
að byggja alþjóðlegu deildirnar upp
algjörlega sjálfstætt frá móðurskól-
unum. Segjum að háskóli sé með öfl-
uga viðskiptafræðibraut í grunnnámi
háskólastigs, sem hann telur að eigi
erindi á alþjóðlegan markað, þá
stofnar hann systurdeild sem er ná-
kvæmlega eins og sú sem fyrir er,
nema þar er kennt á ensku. Syst-
urdeildin er rekin á sjálfstæðri
kennitölu og kaupir þjónustu af móð-
urskólanum. Þetta er gert til að
tryggja eftirlit með því að erlenda
námið sé sjálfbært og til þess að
skerða ekki gæði íslenska námsins.
Auðvitað yrði einhver skörun og á
meistarastigi yrðu einhverjar náms-
leiðir sem eingöngu yrðu kenndar á
ensku. En margra hluta vegna er
mikilvægt að hafa sem skýrust skil á
milli íslensku starfseminnar þar sem
ríkið hefur að stórum hluta tekið að
sér að greiða skólagjöldin fyrir þegn-
ana og hinnar alþjóðlegu. Þess má
geta að mörg lönd, t.d. bæði Dan-
mörk og Svíþjóð, eru að glíma við út-
færslu á þessu. Frumkvæðið að þess-
ari starfsemi verður að koma frá
skólunum sjálfum og þessari starf-
semi verður ekki nema að litlu leyti
miðstýrt. Hlutverk ríkisins er fyrst
og fremst fólgið í viðurkenningu á
prófgráðum.
Finnum söluvöruna
Það eru raunveruleg tækifæri hér
á ferð. Risastórir hópar námsmanna
eru að verða til bæði í Asíu og Afríku
sem fara á milli landa í nám. Þeir
bætast við stækkandi hópa í Evrópu
og Ameríku. Nákvæmlega eins og í
ferðamannaiðnaðinum þá skiptir
agnarlítið brot af kökunni miklu máli
fyrir okkur. Næsta skref er að skóla-
stjórnendur skoði nú námsframboð
sitt og meti hvað þeir hafa að bjóða á
alþjóðavettvangi.
Útflutningur
á menntun
Eftir Böðvar
Bjarka Pétursson
» Þátttaka íslenskra
skóla í alþjóðlegum
skólaiðnaði er atvinnu-
grein sem vert er að
skoða.
Böðvar Bjarki
Pétursson
Höfundur er formaður stjórnar Kvik-
myndaskóla Íslands.
Stjórnarandstaðan hefur
verið heldur neikvæð í garð
skuldalækkunar ríkis-
stjórnarinnar. Það hefur
verið sýnt fram á að heimili
með fremur lágar tekjur
eru í meirihluta þeirra
heimila sem njóta góðs af
skuldalækkun ríkisstjórn-
arinnar. Þó að stjórnarand-
staðan hafi verið andsnúin
þessum ráðstöfunum hefur
það ekki hindrað einhverja
leiðtoga hennar í að þiggja
lækkun á sínum lánum. Enginn efast
um að ákveðinn forsendubrestur
varð í hruninu hjá fólki hvað lán þess
varðar. Þess vegna er þessi skulda-
lækkun réttlætismál. Ríkisstjórnin á
heiður skilinn fyrir að koma til móts
við fólkið í landinu með þessum
hætti og efna gefin kosningaloforð.
Sigurður Guðjón Haraldsson.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Neikvæð stjórnarandstaða
Blaðamannafundur Sigmundur Davíð og Bjarni er
þeir kynntu leiðréttinguna snemma árs 2014.
þjóðlegt
gómsætt
og gott
alla daga
Gríptu með úr næstu verslun
www.flatkaka.is
kÖku
gerÐ hp