Fréttablaðið - 14.12.2013, Qupperneq 40

14. desember 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 40
Gata, Austurey, Færeyjar, Eivør
og færeysk tónlist
Höfundur: Jens Guðmundsson
Útgáfa: Almenna útgáfan/Bóka-
útgáfan Æskan
Fjöldi síðna: 177 bls.
Vegna mikils aldursmun-ar á Eivöru og systkin-um hennar var hún eins og einbirni á æskuárum.„Þegar gengið er upp fjallið fyrir ofan Götu
er á sem kallast Dunnuhylurin.
Þar var ég alltaf að leika mér. Fór
með allt dótið mitt þangað. Dúkk-
urnar og það allt. Þetta er falleg
og lítil á, hættulaus fyrir krakka.
Ég var oftast þar ein að leika mér.
Stundum var Unn með mér. Ég
bjó mér til ævintýraheim í ánni.
Bræður mínir eru svo miklu eldri
en ég og systur mínar voru ekki
fæddar svo að ég var mikið ein.
Ég minnist þess að hafa horft í
ána og séð fyrir mér ævintýra-
heim. Ég sá steina í ánni fyrir
mér sem borg. Einn steinninn var
skápur. Ofar í ánni var eitthvað
annað og neðar í ánni eitthvað
allt annað.“
Unn Laksá er æskuvinkona
Eivarar og jafnaldra. Það var
steinsnar á milli heimila þeirra
í Götu. Eivör undi sér alveg jafn
vel ein eins og í félagsskap ann-
arra krakka. Hún var sjálfstæð og
sjálfri sér næg. Hún hafði yndi af
því að fara upp í fjöllin, snúa við
steinum og búa sér til ævintýra-
heim úr öllu með fjörugu ímynd-
unarafli. Alltaf berfætt. Enn í
dag sækir Eivör í að vera berfætt.
Hún fer varla á svið nema berfætt.
Þannig finnur hún jarðtengingu.
Kannski var það í leikjum við
Andapollinn (Dunnuhylurin) sem
sterk tengsl Eivarar við náttúruna
mynduðust og mótuðust.
Sædís móðir Eivarar lýsir ungu
stelpunni ekki sem snyrtilegri eða
kvenlegri einsog hún er nú.
„Hún var strákastelpa. Hún
göslaðist í öllu: Veiddi fisk og spil-
aði fótbolta. Hún var rosalega
orkumikil. Alltaf syngjandi og
dansandi. Hún var elsta barnið í
minni fjölskyldu. En líka vegna
þess hvar hún er í systkinaröð
fékk hún mikla athygli. Hún var
vön að troða upp á fjölskyldu-
skemmtunum, í afmælum, brúð-
kaupum og slíku.“
Skrautlegur fótboltaferill
Þegar Eivör var tólf ára ákvað
hún að leggja knattspyrnu fyrir
sig. Hún fékk sér atvinnumanns-
búning og fór að keppa utan Götu.
Hún var góð í fótbolta. Það vant-
aði ekki. Hins vegar kom í ljós að
frjálsleg túlkun hennar á reglum
átti ekki heima í alvöru boltaleikj-
um. Gul og rauð spjöld einkenndu
stuttan knattspyrnuferil.
Fyrsta heimsókn Eivarar til
Íslands var keppnisferð til Vest-
mannaeyja. Þar bar kappsemi
hana enn og aftur ofurliði. Í ati
fyrir framan markið gleymdi
Eivör sér. Hún greip boltann með
höndunum og þrykkti honum í
mark. Rauða spjaldið, sem dóm-
arinn sýndi henni í kjölfarið, batt
enda á fótboltaferilinn. Það var
fullreynt að fótboltareglur og
Eivör áttu ekki samleið. Vilji til
að leggja sig alla fram hefur aftur
á móti komið sér vel í tónlistinni.
Ekki síður en takmarkað umburð-
arlyndi gagnvart reglum.
Það kom Sædísi á óvart hvað
Eivör var herská á fótboltavellin-
um.
„Þessi kappsemi Eivarar hefur
hvergi birst af sömu hörku á neinu
öðru sviði. Hún er alltaf svo róleg
og ljúf á öllum öðrum sviðum. Það
er aðeins á fótboltavellinum sem
hún verður svona áköf og grimm.“
Í vinsælli bandarískri gaman-
mynd með Íslandsvininum Ben
Stiller, Meet the Fockers, segir
CIA leyniþjónustumaður (leikinn
af Robert De Niro) eitthvað á þá
leið að á fótboltavellinum opin-
berist hinn raunverulegi persónu-
leiki keppenda.
Sædís fullyrðir að Eivör hafi
aldrei verið til vandræða.
„Aldrei. Aldrei nokkurn tíma.
Hvorki sem barn né unglingur
eða síðar. Hún er alltaf þægileg
og meðfærileg. Það eru aldrei nein
vandræði hjá henni. Henni lyndir
vel við alla. Henni samdi vel við öll
skólasystkini, kennara og aðra sem
hún umgekkst í æsku. Alltaf glað-
vær, jákvæð og hamingjusöm. Hún
á gott og kærleiksríkt samband
við alla í fjölskyldunni og heldur
sambandi við gamla vini. Hún er
mikill Færeyingur og heldur góðu
sambandi við alla. Líka þegar hún
dvelst erlendis.“
Eivöru þótti mjög spennandi
að hefja grunnskólagöngu. Móð-
uramma hennar prjónaði á hana
peysu. Það er siður í Færeyjum
að börn fái nýja peysu í byrj-
un hvers skólaárs. Grunnskólinn
í Götu er í Götukleif, mitt á milli
Suðurgötu og Norðurgötu. Skól-
inn hýsir einnig nemendur úr
nágrannaþorpinu Leirvík. 8 til
25 nemendur eru í hverjum bekk.
Eivör var ágætur námsmaður og
áhugasöm um námið fyrstu árin.
En hún vildi gjarnan fara aðrar
leiðir en kennarar skipulögðu.
„Eftirlætisfög mín í skólanum
voru þau sem sneru að sköpun. Fönd-
urtímar voru skemmtilegastir. Mér
þótti vera of lítið af svoleiðis fögum.
Það var svo gaman að búa til eitt-
hvað úr pappír eða leir. Ég var hepp-
in með kennara. Hann leyfði mér að
hafa frjálsar hendur við að gera það
sem mig langaði til þó að það væri
ekki nákvæmlega það sem átti að
gera. Ég vildi svo oft gera eitthvað
allt annað. Sem dæmi þá áttum við
að búa til diskamottur úr tréklemm-
um en ég vildi gera hálsmen.
Í þriðja bekk byrjuðum við að
læra dönsku. Mér þótti danska ekki
skemmtileg en ég er samt mikið
gefin fyrir tungumál. Mér þótti
spennandi að læra færeysku. Það
var skemmtilegt að fá betri skiln-
ing á móðurmálinu og læra fleiri
færeysk orð.
Teikning var ekki kennd í skól-
anum en það var mikið teiknað
heima hjá mér. Pabbi var alltaf að
teikna og mála. Hann flaggaði því
aldrei út fyrir fjölskylduna. Hann
notaði teikningar til jólagjafa og
slíkra hluta. Pabbi veitti mér mik-
inn innblástur varðandi teikningu
og texta og fleira. Ég hef samið lög
við mörg ljóða hans en þau hafa
reyndar aldrei endað á plötu. Þar
er aðallega efni eftir mig sjálfa. En
ég á eftir að syngja eitthvað eftir
pabba á plötu. Það er alveg klárt.
Teikning er almennt ekki kennd í
færeyskum barnaskólum nema þá
undir faginu föndur. Þannig var
það að minnsta kosti þegar ég varí
skóla. Þá var einnig lítið um tón-
listarkennslu í grunnskólum. Það
var engin tónlistarkennsla í Götu.
Núna er hins vegar komið betra
kerfi en var þar sem skapandi
fögum er betur sinnt en áður. Ég
saknaði þess mikið þegar ég var
í skóla hvað lítið var lagt upp úr
skapandi verkefnum.“
Aldrei hefðbundnar leiðir
Unn var sessunautur Eivarar í
skólanum. Þær voru eins og sam-
lokur:
„Það er ekki hægt að segja að
við Eivör höfum verið hljóðlátar
í skólanum og læðst með veggj-
um. Við fífluðumst mikið, grín-
uðumst og sprelluðum. En ekkert
til mikilla vandræða. Ég var stillt
stelpa í skólanum. Eivör var ekki
alveg eins prúð. Hún var miklu
uppátækjasamari en ég. Hún fer
aldrei hefðbundnar leiðir og gerði
það ekki heldur sem krakki. Ég tók
þó alltaf þátt í uppátækjum Eivar-
ar og tók líka ábyrgð á því sem við
gerðum.“
Unn kannast við að þær stöllur
hafi einstaka sinnum farið gróf-
lega yfir strikið og brotið af sér.
Þegar Unn nefnir það fljúga fyrir
hugskotssjónum bernskubrek
íslenskra krakka svo sem innbrot
í verslanir og inn á heimili, brotn-
ar rúður og önnur skemmdarverk.
Unn rifjar upp grófasta dæmið
um óþekkt þeirra Eivarar. Það var
af allt öðru tagi:
„Það var þegar heimilishund-
urinn heimsótti mig í skólann.
Hundar mega ekki ganga lausir
í Götu. Ég þurfti því að fara með
hundinn heim. Eivör fylgdi okkur
og tók alla krakkana í bekknum
með. Kennarinn varð afar ósátt-
ur. Okkur tókst einhvern veginn
að kjafta okkur út úr þessu og
það urðu engin eftirmál. Eivör
var vinsæl í skólanum. Það bar
kannski ekki mjög mikið á henni
allra fyrstu árin. En hún var farin
að syngja í rokkhljómsveitinni
Reverb þegar hún var í sjötta eða
sjöunda bekk. Í Reverb voru einn-
ig Ólavur, síðar í hljómsveitinni
Gestum, Knút Háberg Eysturstein
og Högni Lisberg. Reverb fékk
aðstöðu í félagsheimili í Götu til
að æfa og spila. Reverb hélt aldrei
formlega hljómleika. Þau æfðu
mikið og þegar krakkarnir í Götu
söfnuðust þarna saman til að fylgj-
ast með þá breyttust æfingarnar í
eins konar hljómleika.
Eivör hefur alltaf verið miðdep-
illinn þar sem hún er. Þetta sést
vel á ljósmyndum. Þar er hún að
dansa eða syngja eða gera eitthvað
svo að öll athygli er á henni. Engu
að síður hefur hún aldrei sóst eftir
athygli. Hún er ekki athyglissjúk.
Langt í frá. Hún er bara lífsglöð,
ófeimin og fædd skemmtikraftur.“
Meðal laga, sem Reverb æfði,
var Times They Are a-Changin´
og fleiri lög eftir Bob Dylan. Eivör
komst í plötur Dylans heima hjá
foreldrum Unnar. Hún er enn að
hlusta á Bob Dylan og sækir tón-
leika með honum hvenær sem færi
gefst.
Aldrei verið til vandræða
Í nýrri bók um Eivöru Pálsdóttur fjallar Jens Guðmundsson meðal annars um æsku söngkonunnar á heimaslóðum í Fær-
eyjum, fjölmennan frændgarð á Íslandi og persónuna á bak við röddina. Fréttablaðið grípur hér niður í bókina.
EIVÖR „Ég var stillt stelpa í skólanum. Eivör var ekki alveg eins prúð. Hún var miklu uppátækjasamari en ég. Hún fer aldrei hefðbundnar leiðir og gerði það ekki heldur sem krakki,“ segir Unn Laksá, æskuvinkona og
jafnaldra Eivarar. MYND/SEM JOHNSSON
Ég saknaði þess
mikið þegar ég var í skóla
hvað lítið var lagt upp úr
skapandi verkefnum.“