Læknablaðið - 15.10.2002, Side 46

FRÆÐIGREINAR / KLÍNÍSKAR LEIÐBEININGAR FRÁ LANDLÆKNISEMBÆTTINU
Á vegum Landlæknis-
embættis hefur starfaö
vinnuhópur að gerö klínískra
leiöbeininga um skimun fyrir
krabbameinum I ristli og
endaþarmi. Vinnuhópinn
skipa Ásgeir Theodórs
læknir, sérfræðingur í melt-
ingarsjúkdómum, formaöur,
Friöbjörn Sigurðsson læknir,
sérfræðingur i krabbameins-
lækningum, ritari, Jón Steinar
Jónsson læknir, sérfræðingur
í heimilislækningum, Nick
Cariglia læknir, sérfræðingur
í meltingarsjúkdómum,
Sigurður Ólafsson læknir,
sérfræöingur í meltingarsjúk-
dómum og Tryggvi Stefáns-
son læknir, sérfræðingur í
almennum skurölækningum.
Hér er birt ágrip leiðbeining-
anna og voru þær uppfærðar í
júní 2002. Leiðbeiningarnar
er hægt að nálgast í heild
sinni á vef landlæknis:
www.landlaeknir.is
Þessar ráðleggingar eiga við um einkennalausa einstaklinga. Skimun á til dæmis ekki við þegar
til staðar eru einkenni sem bent geta til umræddra krabbameina, svo sem breyting á
hægðavenjum, blóð í hægðum, kviðverkir og megrun. Slíkir einstaklingar eiga að fara í
viðeigandi rannsókn. Skimun er ráðlögð hjá einkennalausum einstaklingum 50 ára og eldri
(meðaláhætta). Einnig er ráðlögð skimun eða eftirlit fyrir einstaklinga með þekkta
áhættuþætti.
A. Einstaklingar, karlar og konur 50 ára og eldri, sem eru án
einkenna og teljast í meðaláhættu
• Mælt er með leit að blóði í liægðum einu sinni á ári
Ráðlögð er ristilspeglun hjá þeim einstaklingum sem greinast með blóð í hægðum.
Meta skal í hverju tilviki fyrir sig hvenær skimun skal hætt vegna aldurs.
Við vissar aðstæður, til dæmis ef einstaklingur er fráhverfur þeirri aðferð sem notuð er við leit
að blóði í hægðum, er hægt að beita annarri hvorri af eftirfarandi skimunaraðferðum:
• Stutt ristilspeglun. Engar góðar slembirannsóknir liggja enn fyrir en viðmiðunarrannsóknir
benda til 30-40% lægri dánartíðni af völdum krabbameina í ristli og endaþarmi hjá
sjúklingum sem hafa farið í stutta ristilspeglun. Stutta ristilspeglun ætti líklega að gera á
fimm ára fresti.
• Ristilspeglun. Engar slembirannsóknir liggja fyrir en líklegt er að við ristilspeglun finnist
stór hluti forstiga krabbameina í ristli og endaþarmi. Meiri fylgikvillar eru við ristilspeglun
en við aðrar skimunaraðferðir og hún er kostnaðarsamari. Ef einstaklingur hefur farið í
ristilspeglun sem var eðlileg á hann ekki að þurfa að fara í skimun næstu sjö til tíu árin.
B. Auknar líkur á krabbameinum í ristli eða endaþarmi
1. Náinn ættingi (foreldri, systkin eða barn) með krabbaniein í ristli eða endaþarmi
Ef einn fyrsta stigs ættingi hefur greinst eftir 55 ára aldur með slíkt krabbamein.
• Sama skimun og við meðaláhættu en hefja skimunina við 40 ára aldur.
Ef fyrsta stigs ættingi hefur greinst yngri en 55 ára eða tveir fyrsta stigs ættingjar greinast.
• Ristilspeglun (á fimm til sjö ára fresti) og fyrsta speglun við 40 ára aldur eða 10
árum yngri en sá ættingi var þegar hann greindist með sjúkdóminn.
Ef þrír fyrsta stigs ættingjar hafa greinst.
• Sama eftirlit og greiningaraðferðir og ráðlagt er varðandi arfbundið krabbamein án
totumyndunar.
2. Fjölskyldusaga um aribundið krabbamein án sepamyndunar (Hereditary Nonpolyposis
Colorectal Cancer)
• Erfðaráðgjöf.
• Erfðarannsókn.
• Ristilspeglun á eins til tveggja ára fresti, fyrsta speglun við 25 ára aldur eða við fimm
árum yngri aldur en yngsti meðlimur fjölskyldunnar var þegar hann greindist með
ristilkrabbamein.
750 Læknablaðið 2002/88