Læknablaðið - 15.10.2002, Blaðsíða 60

S MÁS JÁI N
Dánarorsakir 1981-1998
■ Hagstofan hefur á þessu ári gef-
ið út fréttatilkynningar um dánaror-
sakir á árunum 1996-1998 og voru
þær í fyrsta sinn flokkaðar eftir ICD-
10 sjúkdóma- og dánarmeinaskrá Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar.
Einnig er birtur samanburður á dán-
arorsökum frá 1981-1998.
Tölurnar sýna að dánartíðni með-
al ungs og miðaldra fólks er afar lág
hér á landi. Langflest dauðsföll eiga
sér stað í hárri elli og veldur því að
hlutfall langvinnra sjúkdóma verður
mjög hátt. Algengustu dánarorsakir
eru blóðrásarsjúkdómar og krabba-
rnein og hefur dánartíðni af fyrrnefnd-
um sjúkdómum heldur lækkað en
dauðsföllum af völdum æxla fjölgað
að sama skapi. Aðrar algengar dán-
arorsakir eru slys og öndunarfæra-
sjúkdómar.
Fram kemur í tölum Hagstofunn-
ar að dánartíðni er hærri meðal karla
en kvenna í öllum aldurshópum en á
síðustu tveimur áratugum hafa börn
og ungir karlar hagnast mest á bætt-
um lífslíkum hér á landi. Ungbarna-
dauði er með því lægsta sem þekkist í
heiminum, hefur lækkað úr sex í tæp-
lega fjögur af hverjum 1000 lifandi
fæddum börnum. Þá hefur það einnig
gerst að dregið hefur úr dauðsföllum
barna af vöidum slysa og er fjöldi
þeirra orðinn ntjög áþekkur því sem
gerist í nágrannalöndum okkar.
Nánari upplýsingar og töflur með
greiningu á dánarorsökum er að
finna á vefslóðinni
hagstofa. is/frettir/ danir98.htm
sé jafnan fyrsti viðkomustaður, beri yfir-
völdum að afla gleggri vitneskju um það en
þau nú búa yfir hverjar séu afleiðingar
þeirrar stefnu, bæði heilsufarslegar og fjár-
hagslegar ...“. Og í þriðja lagi telur Ríkis-
endurskoðun „fulla ástæðu til þess, m.a. í
ljósi alþjóðlegra rannsókna og reynslu ann-
arra ríkja, að heilbrigðisyfirvöld kanni vand-
lega kosti og galla þess að heilsugæslan fái
aukið hlutverk við að stýra aðgengi sjúk-
linga að heilbrigðiskerfinu ...“.
Lögin „ekki í samræmi við
veruleikann"
I skýrslu Ríkisendurskoðunar um samninga
sérfræðilækna við TR 1998-2001 kveður við
sama tón. I ábendingum stofnunarinnar er
samninganefnd TR gagnrýnd fyrir að hafa
ekki látið meta raunkostnað við þjónustu
sérfræðilækna. Því er slegið föstu að kaup
hennar á þeirri þjónustu hafi „ekki ’byggt á
mati fyrir þörf þjónustunnar heldur á samn-
ingum. Samið hefur verið um aukin kaup ár
frá ári en alltaf hefur verið farið fram úr
þeim fjölda."
Stefnuleysið birtist að mati Ríkisendur-
skoðunar ekki síst í því að lagaramminn
sem umlykur íslenska heilbrigðisþjónustu
sé ekki í samræmi við raunveruleikann.
„1 lögum um heilbrigðisþjónustu nr. 97/1990
kemur fram að öll heilbrigðisþjónusta skuli
vera undir yfirstjórn heilbrigðisráðherra og veitt
af heilsugæslustöðvum og sjúkrahúsum ...
Meginstoðir heilbrigðisþjónustunnar í dag eru
því í rauninni þrjár, heilsugæsla, sjúkrastofn-
anir og starfsemi sjálfstætt starfandi sérfræði-
lækna. Þrátt fyrir umfangsmikla starfsemi
þeirra endurspegla lög um heilbrigðisþjónustu
ekki þann veruleika sem við blasir í opinberri
heilbrigðisþjónustu hér á landi. Brýnt er að
bæta úr þessu.'1
Og af því áðan var vitnað í úrskurð Sam-
keppnisráðs er forvitnilegt að sjá hvað Rík-
Á þessu línuriti má sjá tíðni fjögurra
algengustu dánarorsaka á íslandi
á árunum 1981-1998.
isendurskoðun hefur að segja undir milli-
fyrirsögninni „Takmarkanir í lögum sem
hindra hagkvæmni“:
„Ákvæði samkeppnislaga hafa girt fyrir að tak-
marka hafi mátt aðgang einstakra lækna að
samningi Tryggingastofnunar við sjálfstætt starf-
andi sérfræðilækna. Ríkisendurskoðun telur
að sem lið í því að koma á sem hagkvæmustum
kaupum á heilbrigðisþjónustu verði að endur-
skoða hvort eðlilegt sé að samkeppnislög nái
til heilbrigðisstétta."
Stefnir í einkarekstur
Ljóst er að þrýstingur eykst nú á heilbrigð-
isráðherra að hann taki af skarið í þessum
efnum. Á næstu vikum þarf hann að svara
þeim sem nú hafa sagt upp af eða á um það
hvort þeir fái að reka eigin stofur með
samningi við TR. Ríkisendurskoðun hefur
bent honum á það svo ekki verður misskilið
að hann skuldar þjóðinni skýra stefnu í mál-
efnum heilsugæslunnar. Ráðamenn geta
ekki lengur skýlt sér á bak við lög sem að
stofni til eru orðin hartnær þrjátíu ára göm-
ul og taka mið af allt öðrum veruleika en nú
blasir við.
Við skulum láta Gunnstein Stefánsson
hafa lokaorðin í þessari samantekt en hann
hafði þetta að segja um stöðuna:
„Við erum samstæður hópur á Sólvangi
og stefnum að því að stofna læknastöð. Með
því viljurn við láta á það reyna hvort ríkið
vill tryggja sjúklingum rétt sinn hjá okkur
því þeir eiga rétt á niðurgreiddri þjónustu.
Við gerum þetta ekki vegna þess að við sé-
um svo miklir einkarekstursmenn. Flestir
vilja vinna í heilsugæslunni en þá þarf að
breyta forsendunum í ljósi þróunarinnar.
Eins og er stefnir þetta í algeran einka-
rekstur og það er í sjálfu sér ekki það sem
við stefndum að.“
Varla er það heldur í samræmi við mark-
mið ráðherra, eða hvað?
764 Læknablaðið 2002/88