Læknablaðið - 15.02.2003, Blaðsíða 22

FRÆÐIGREINAR / BERATÍÐNI GBS ( ÞUNGUN
tíma, sem fóstrið verður lífvænlegt. Gera má ráð fyrir
að um það bil 60% til 75% þeirra kvenna sem þá hafa
jákvæða GBS ræktun verði berar í fæðingu eftir fulla
meðgöngu. Sýnataka síðar á meðgöngunni, á 35. til
37. viku, er af öðrum talin heppilegri þar eð þá finnist
eingöngu þeir GBS berar, sem koma til álita fyrir
meðhöndlun í fæðingu eftir fulla meðgöngu, það er
að segja í um það bil 95% allra fæðinga (20). I þessari
rannsókn var ákveðið að taka ræktunarsýni bæði við
23 vikna og 36 vikna meðgöngu til að greina með
meiri vissu allar þær þunguðu konur sem bæru GBS í
leggöngum, og ennfremur til þess að geta borið sam-
an forspárgildi um beraástand við fæðingu.
Jákvætt forspárgildi í þessari rannsókn reyndist
78% við 36 vikna meðgöngu, sem er sambærilegt við
rannsókn Easmon og félaga (84%) (22). Neikvætt
forspárgildi var hins vegar 99%, eins og aðrir hafa
fundið (24), sem þýðir að nánast engin kona, sem var
neikvæð fyrir GBS við 36 vikna meðgöngu, var já-
kvæð í fæðingunni.
Smittíðni barnanna (vertical transmission rate) í
þessari rannsókn var 25% sem er tvisvar sinnum lægri
en í rannsókn Boyer og félaga (51%) (12) en nánast
sama hlutfall og í rannsókn Easmon og félaga (26%)
(22). Lægri smittíðni barna gæti verið vegna þess að
sjö konur, sem reyndust vera GBS berar, fengu fyrir-
byggjandi meðferð í fæðingunni samkvæmt fyrirfram
ákveðnum skilyrðum en sýking nýbura af GBS getur
verið lífshættuleg og er því mikilvægt að koma í veg
fyrir smitun barns í fæðingu.
Sýnt hefir verið fram á að sýklalyfjagjöf á meðgöngu
upprætir ekki beraástand verðandi móður þar sem
60% mæðranna endursmitast fyrir fæðingu (4,18,20).
Hins vegar hefur penisillíngjöf í fæðingunni sjálfri gefið
góða raun til að koma í veg fyrir sýkingu hjá
nýburanum. Eru þá gefnir stórir penisiilínskammtar á
sex klukkustunda fresti frá byrjun fæðingar og þar til
fæðingu er lokið (4, 11, 13). Nýfædda bamið er hins
vegar ekki meðhöndlað. Heilbrigðisyfirvöld í Norður-
Ameríku hafa mælt með samskonar sýklalyfjameðferð
í öllum fyrirburafæðingum liggi neikvætt GBS
ræktunarsvar ekki fyrir í fæðingunni (20).
Bólusetningar gegn GBS hafa verið reyndar enda
áætlað að koma megi í veg fyrir allt að 90% GBS sýk-
inga á nýburaskeiði með slíkum aðgerðum (26). Mót-
efnamyndun af þeim bóluefnum sem reynd hafa verið
hefir hins vegar ekki verið fullnægjandi (63%) (27).
Sýklalyfjameðferð móður við burðarmál minnkar aftur
á móti marktækt hættu á að börnin smitist í fæðingunni
(5,11-15,17-19) og eru allt að 90% nýburanna smitfríir
eftir þá meðferð (4,16,20). Skiptar skoðanir eru á því
hvernig haga beri þeirri meðferð. Surnir hafa mælt með
meðferð allra GBS bera (4), en aðrir mæla einungis
með meðferð ákveðins áhættuhóps þeirra (5).
Heilbrigðisyfirvöld í Bandaríkjum Norður-Amer-
íku mæla með beraleit í 35. til 37. viku meðgöngu og
meðhöndlun í fæðingu sé ræktunin jákvæð. Enda
þótt ræktun sé neikvæð, er einnig mælt með sýkla-
lyfjagjöf í fæðingu, sé einhver af eftirtöldum áhættu-
þáttum til staðar: Meðgöngulengd <37 vikur, legvatn
farið >18 klukkustundum fyrir fæðingu eða ef konan
hefur hita >38°C (20,25).
í Ástralíu hefur leit að GBS berum meðal þung-
aðra kvenna verið gerð við 28 vikna meðgöngu og
allar GBS jákvæðar konur síðan meðhöndlaðar í
fæðingunni (4).
Vert er að benda á að eins og í erlendum rann-
sóknum um sama efni (4,5,7,10,20) voru flest smit-
uðu börnin í þessari rannsókn (10 af 12) án þekktra
áhættuþátta fyrir sýkingu.
Ályktun
Fjórðungur þungaðra kvenna á Islandi bera (3-hemó-
lýtíska streptókokka af flokki B í leggöngum eða enda-
þarmi. Reikna má með að í það minnsta 5% allra
nýbura á íslandi hafi jákvæða GBS yfirborðsræktun
við fæðingu, sé fyrirbyggjandi sýklalyfjameðferð ekki
gefin í fæðingunni.
Ef verðandi móðir er ekki beri samkvæmt ræktun-
um frá leggöngum og endaþarmi á meðgöngunni, eru
hverfandi líkur á að hún eignist GBS smitað barn.
Við leit að GBS berum meðal þungaðra kvenna
finnast fleiri berar, séu ræktunarsýni tekin bæði frá
leggöngum og endaþarmi, heldur en ef sýni er aðeins
tekið frá leggöngum.
Höfundar telja að hér á íslandi sé tvímælalaust
ávinningur í að leita að GBS berum á meðgöngu,
meðhöndla síðan í fæðingunni alla bera og allar kon-
ur með áhættuþætti.
Samkvæmt niðurstöðum þessarar rannsóknar ætti
GBS beraskimun að fara fram með ræktun á sýnum
frá leggöngum og endaþarmi við 36 vikna meðgöngu.
Þakkir
Höfundar færa ljósmæðrum á Miðstöð mæðravernd-
ar, Heilsuverndarstöð Reykjavíkur og ljósmæðrum á
Kvennadeild Landspítaia Hringbraut þakkir fyrir að-
stoð við töku og meðferð ræktunarsýna.
Rannsóknin var styrkt af Vísindasjóði Landspítal-
ans.
Heimildaskrá
1. Pálsson G, Dagbjartsson A, Jónsdóttir KE, Bergsteinsson H,
Friðgeirsson G, Biering G. Breytingar á faraldsfræði alvar-
legra nýburasýkinga á Islandi 1976-1995. Læknablaðið 1996;
82; fylgirit 34: 52-3.
2. Tessin I, Trollfors B, Thiringer K. Incidence and etiology of
neonatal septicaemia and meningitis in Western Sweden 1975-
1986. Acta Paediatr Scand 1990; 79:1023-30.
3. Vesikari T, Isolauri E, Tuppurainen N, Renlund M, Koivisto
M. Janas M, et al. Neonatal septicaemia in Finland 1981-85.
Predominance of group B streptococcal infections with very
early onset. Acta Paediatr Scand 1989; 78:44-50.
4. Jeffery HE. Perinatal group B streptococcal infection: a signi-
ficant public health problem. Semin Neonatol 1996; 1: 77-89.
114 Læknablaðið 2003/89