Læknablaðið - 15.02.2003, Blaðsíða 28

FRÆÐIGREINAR / LAUNEISTAAÐGERÐIR
Figure 1. The tmmber of
patients operated on in
four different time periods.
(1:1970-1975, II: 1976-
1981,111:1982-1987, IV:
1988-1993).
Table 1. Patient demographics in different time periods.
1970-75 1976-81 1982-87 1988-93 Total Average
Birth weight (mean) 3528 3472 3379 3464 3461
Birth weight <2500g 16 20 17 5 58
Cryptorchidism, left side 65 53 39 31 188
Cryptorchidism, right side 83 91 78 47 299
Cryptorchidism, bilateral 28 32 32 14 106
Age at diagnosis (mean) 3,4 4,0 2,8 1,7 3,0
Age at operation (mean) 9,0 7,6 6,6 6,7 7,5
verið að aukast án þess að skýring á því sé ljós. Til
dæmis var lýst 35% aukningu á nýgengi launeista hjá
nýburum og 93% aukningu hjá þriggja mánaða
gömlum drengjum á 34 ára tímabili í enskri rannsókn
(3). Sama þróun hefur átt sér stað í Bandaríkjunum
en í Danmörku hefur nýgengi hins vegar haldist
stöðugt en þar er nýgengi launeista með því hæsta
sem þekkist (8% hjá nýburum) (5).
Orsök launeista er ekki þekkt en flest bendir til að
margir þættir komi við sögu. Helstu áhættuþættir eru
neðanrás (hypospadias), nárakviðslit og sér í lagi
fyrirburður en 20-30% fyrirbura og tæplega fjórð-
ungur léttbura (<2500g) eru með launeista (4, 6, 7).
Áhætta er jafnframt aukin við keisarafæðingu og ef
aðrir meðfæddir gallar eru til staðar (8-10).
Helstu fylgikvillar launeista eru ófrjósemi og
krabbamein í eistum. Um 10% þeirra sem greinast
með krabbamein í eistum hafa sögu um launeista (11,
12). Einnig eru launeistu viðkvæmari fyrir snúningi
(torsio testis) og útsettari fyrir áverkum ef þau eru
staðsett í náragangi eða ofan lífbeins þar sem þau
geta klemmst á móti harðri mótstöðu (6).
Niðurstöður rannsókna á sjúklingum með laun-
eista eða aðgerðum við þeim hafa ekki birst áður á
íslandi. Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna
árangur aðgerða vegna launeista á Barnaspítala
Hringsins. Einnig var litið sérstaklega á greiningar-
og aðgerðaraldur til að leggja mat á meðferð. Loks
var kannað hverjir sjúklinganna höfðu fengið krabba-
mein í eistu.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og upplýsingar fengust
úr sjúkra- og aðgerðarskrám karla sem fengu grein-
inguna launeista og/eða gengust undir aðgerð vegna
launeista á Landspítalanum frá 1. janúar 1970 til 31.
desember 1993. Sjúklingar voru skoðaðir fyrir að-
gerð af barnaskurðlækni sem staðfesti greininguna.
Skráðir voru eftirfarandi þættir; fæðingarþyngd, ald-
ur við greiningu og aðgerð, hlið, staðsetning eistans í
aðgerð, tegund og fylgikvillar aðgerðar og hvort aðrir
meðfæddir gallar voru til staðar.
Með því að bera saman kennitölur sjúklinga með
launeista við krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
íslands var hægt að sjá hvaða sjúklingar höfðu greinst
með krabbamein í eistum frá upphafi rannsóknar-
tímabilsins til 31. desember 2000. Sjúkraskrár þessara
sjúklinga voru athugaðar nánar, meðal annars til að
sjá um hvers konar eistnakrabbamein var að ræða og
hversu langur tími Ieið frá greiningu og aðgerð við
launeista þar til viðkomandi greindist með eistna-
krabbamein.
Alls greindust 654 sjúklingar með launeista á
tímabilinu. Aðgerð var ekki framkvæmd á sjö sjúk-
lingum, oftast vegna annarra alvarlegra meðfæddra
galla. Þrjátíu og sex enduraðgerðum var sleppt en
þessir sjúklingar höfðu áður farið í aðgerð á nára-
svæði og eistað því fast í örvef (n=30) eða höfðu áður
gengist undir aðgerð vegna launeista á öðru sjúkra-
húsi (n=6). Sömuleiðis var 18 sjúklingum sleppt sem
greindust með launeista beggja vegna á mismunandi
tímum og fóru því í tvær aðskildar aðgerðir. Eftir
voru 593 sjúklingar í rannsóknarhóp.
Til að auðvelda samanburð á milli tímabila var
rannsóknartímabilinu skipt í fjögur sex ára tímabil;
tímabil I = 1970-1975, tímabil II = 1976-1981, tímabil
III = 1982-1987 og tímabil IV = 1988-1993. Greining-
ar- og aðgerðaraldur var talinn í hálfum árum. Stað-
setningu eistans í aðgerð var skipt í þrennt; í nára-
gangi, í kviðarholi eða utan leiðar (ectopic).
Við samanburð á hópum var beitt t-prófi, Mann-
Witney og kí-kvaðrat-prófi. Marktæki miðast við p-
gildi <0,05.
Niðurstöður
Fjöldi sjúklinga sem gekkst undir launeistaaðgerð á
tímabilum I-IV er sýndur á mynd 1. Aðgerðum fækk-
ar úr 176 á fyrsta tímabilinu í 92 á því síðasta (p<0,05).
Meðalþyngd við fæðingu var 3461 g (staðalfrávik
737 g) og þar af voru 58 drengir (10%) með fæðingar-
þyngd <2500 g (tafla I). Upplýsingar vantaði um fæð-
ingarþyngd hjá 96 sjúklingum (16,2%).
120 Læknablaðið 2003/89