Læknablaðið - 15.02.2003, Blaðsíða 20

FRÆÐIGREINAR / BERATÍÐNI GBS í ÞUNGUN
Inngangur
Blóðsýkingar hjá nýburum (sepsis neonatorum) eru
enn í dag mjög alvarlegt sjúkdómsástand með hárri
dánartíðni (1-4,6,8,10,14,18,20). í nýlegri rannsókn
sem gerð var á faraldsfræði blóðsýkinga meðal
nýbura á íslandi á tímabilinu frá 1976 til 1995 kom í
ljós að blóðsýking var staðfest hjá tveimur börnum af
hverjum 1000 lifandi fæddum. í 23% tilvika var um
að ræða Streptococcus agalactiae (P-hemólýtískir
streptókokkar af flokki B, GBS), sem var algengasta
bakteríutegundin. Þar á eftir komu kóagúlasa nei-
kvæðir stafýlókokkar í 21% tilfella, Staphylococcus
aureus í 15%, E. coli í 13% og Listeria monocyto-
genes í 4% tilfella (1). Nýgengi blóðsýkinga af völd-
um GBS fór verulega vaxandi á þessu 20 ára tímabili.
Fyrstu fimm árin var það 0,1/1000 lifandi fædd börn,
eða 7% af öllum sýkingunum á því tímabili, en á síð-
asta fimm ára tímabilinu hafði nýgengið aukist í
0,9/1000, eða 37% af öllum sýkingum á því tímabili.
Dánartíðni var 17% í heildina en 26% ef um var að
ræða heilahimnubólgu. Á síðustu þremur árum rann-
sóknartímabilsins ollu GBS helmingi allra dauðsfalla
vegna blóðsýkinga meðal nýbura á Islandi (1).
Rannsóknir, bæði austanhafs og vestan, hafa sýnt
sömu þróun og hér á landi sem virtist þó vera þar að
minnsta kosti áratug fyrr á ferðinni en hér á landi (1-
6, 15, 20). Sænsk rannsókn á árunum 1975 til 1980
sýndi að GBS var þá þegar orðinn algengasti orsaka-
valdur nýburablóðsýkinga þar í landi (2) og finnsk
rannsókn á árunum 1981 til 1985 leiddi það sama í ljós
(3). í Mið-Evrópu, Bandaríkjum Norður-Ameríku og
Ástralíu var GBS orðinn algengasta orsök blóðsýk-
inga hjá nýburum á árunum 1970 til 1975 (4-6,15,20).
Algengasta smitleið GBS til nýbura er smit í
fæðingu frá móður sem er GBS beri (4,5,7-9,12,18-
20). Erlendar rannsóknir hafa sýnt mismunandi bera-
tíðni mæðra á meðgöngu, eða frá 10 til 40%. Rösk-
lega helmingur (50-70%) barnanna sem þær ólu virt-
ist smitast, þannig að bakterían ræktaðist frá yfir-
borði þeirra. Eitt til tvö prósent barnanna fengu síð-
an snemmkomna, lífshættulega blóðsýkingu. Meðal
áhættuþátta sem juku líkur á hættulegri sýkingu hjá
nýburanum voru: Fyrirburafæðing (meðgöngulengd
<37 vikur), farið legvatn >12 klukkustundum fyrir
fæðingu og sótthiti hjá móður. Aðrir áhættuþættir
voru: GBS vöxtur í þvagi á meðgöngunni, mikið
magn GBS í leggöngum og að konan hafði áður fætt
barn sem sýktist af GBS.
Samt sem áður voru 23 til 70% sýktu bamanna full-
burða böm með enga þekkta áhættuþætti (4,5,7,10,20).
Með tilliti til niðurstaðna ofangreindra rannsókna
var ákveðið að gera framsýna rannsókn á GBS bera-
tíðni þungaðra kvenna á íslandi og tíðni smitunar í
fæðingu meðal nýfæddra barna þeirra.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknarþýði
Gerð var framsýn rannsókn á úrtaki þungaðra kvenna
sem fæddar voru fjórða hvern dag hvers mánaðar og
komu til mæðraeftirlits á Kvennadeild Landspítalans
eða Fleilsuverndarstöð Reykjavíkur frá október 1994
til október 1997.
Rœktanir
Tekin voru strok til ræktunar frá neðri hluta leg-
ganga og endaþarmi kvennanna á 23. og 36. viku
meðgöngu (við mæðraskoðun) og í þriðja skiptið
þegar konan kom til fæðingar á fæðingadeild
Kvennadeildar Landspítalans. Ef sýklalyf voru gefin
í fæðingunni voru ræktunarsýni tekin fyrir fyrstu
sýklalyfjagjöfina. Einnig voru tekin strok frá hol-
hönd, nafla og koki nýfæddu barnanna þegar eftir
fæðingu. Ræktanir voru teknar með Culturette®
(Becton Dickinson Europe, Meylan cedex, France)
strokpinnum og flutningsæti, send samdægurs eða að
morgni næsta dags á Sýklafræðideild Landspítalans.
Öllum sýnum var sáð á á blóðagar og Islam’s agar
(Oxoid® Hampshire, England) innan 24 klukku-
stunda frá sýnatökunni og auk þess var sýnum frá
leggöngum, nafla og endaþarmi sáð fyrst í sérstakt
valbroð (Todd Hewitt broð með 5% kindablóðkorn-
um, 15mg/l nalidixín sýru og 4mg/l gentamísín súlf-
ati). Sáð var úr valbroðinu á blóðagar og Islam’s agar
næsta dag. Eftir ræktun á skálum í 24 klukkustundir
voru dæmigerðar sýklaþyrpingar greindar sem GBS
með greiningu yfirborðsmótefnavaka (Streptex®
latex kekkjunarpróf).
Skilgreiningar
Þunguð kona taldist vera GBS beri ef bakterían rækt-
aðist úr einhverju þeirra sýna sem tekin voru frá
henni. Á sama hátt taldist bam smitað ef bakterían
ræktaðist frá einhverju af sýnunum sem tekin voru
frá því.
Fjöldi einstaklinga, bæði kvenna og barna með
jákvæðar ræktanir, var skráður.
Forspárgildi um beraástand við fæðingu var skil-
greint sem jákvætt ef bakterían ræktaðist frá sömu
konu bæði úr sýni á meðgöngu og í fæðingu og á sama
hátt neikvætt ef bakterían ræktaðist ekki úr sýnun-
um.
Tölfræðiútreikningar voru gerðir með kí-kvaðrat
(ChiSquare) prófi.
Forvamarsýklalyfjameðferð
Ekki voru gefin sýklalyf til að uppræta berastig á
meðgöngu en hins vegar var Penisillín G gefið í æð í
fæðingunni, ef síðasta ræktun fyrir fæðingu var já-
kvæð fyrir GBS og jafnframt einn eða fleiri af eftir-
töldum áhættuþáttum til staðar: Meðgöngulengd <37
vikur, legvatn farið >12 klukkustundum fyrir fæðingu
eða konan með hita >38°C.
112
Læknablaðið 2003/89