Læknablaðið - 15.02.2003, Blaðsíða 51

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEIMILISLÆKNINGAR í NOREGI
rækja sinn eigin rekstur. Flestir kjósa þó að vera sam-
an, gjarnan þrír eða fleiri, ýmist hver með sinn rekst-
ur eða í sameiginlegu fyrirtæki lækna. Sums staðar
eiga sveitarfélögin stofurnar og leigja læknum og ör-
fáir læknar eru á föstum launum en langflestir eru
með sjálfstæðan rekstur enda eru tekjur þeirra betri.
Innan við 50 læknar hafa kosið að vera alveg sjálf-
stæðir og þiggja ekkert frá hinu opinbera. Til þeirra
leita afar fáir enda er þjónusta þeirra þrefalt dýrari
en innan kerfisins.“
Eg spurði Magna hvort um þetta kerfi hefði náðst
sátt í Noregi og vitnaði bæði til sjónarmiða heil-
brigðisyfirvalda og átaka innan læknastéttarinnar
hér á landi um skipulag heilsugæslunnar.
„Núorðið ríkir eining um kerfið en það komst
ekki átakalaust á. Aður en læknar féllust á þessa til-
raun voru miklar umræður og átök um það, bæði
milli lækna og á hinum pólitíska vettvangi. Sú um-
ræða hófst raunar á áttunda áratugnum en á árunum
1993-96 voru gerðar tilraunir með svona kerfi í fjór-
um sveitarfélögum. í ljósi þeirrar reynslu sem þá
fékkst var ákveðið að halda áfram og korna kerfinu á
um allt land. Til þess að svona kerfi geti gengið þarf
það að njóta velvildar lækna og almennings. Norskir
heimilislæknar njóta almennt trausts meðal almenn-
ings og fólk er sátt við að fara fýrst til þeirra og láta
þá vísa sér áfram til sérfræðings.
Langflestir eru þeirrar skoðunar að kerfið hafi
reynst vel en auðvitað hefur þurft að sníða ýmsa
agnúa af því. Þar er helst rætt um tilvísanirnar og
raunar er búið að breyta reglunum þannig að krón-
ískir sjúklingar þurfa bara einu sinni að fá tilvísun til
sérfræðings en ekki í hvert sinn. Einnig hafa orðið
nokkrar deilur um skipulag vaktskyldunnar. I þeirri
umræðu hafa læknar lagt áherslu á að þeir hafi ekki
skyldu til að vera til reiðu fyrir sjúklinga sína allan
sólarhringinn árið um kring. Þess vegna eru starf-
ræktar læknavaktir. En það hefur komið í ljós að
þörfin fyrir þær er minni en áður var því nú komast
flestir að hjá lækninum sínum og ef hann hefur of
mikið að gera geta þeir skipt um lækni. Sjúklingar
hafa mikið vald í þessu kerfi og læknar þurfa að
standa sig til að halda í sjúklinga sína,“ segir Magni.
Á móti straumnum?
Ein afleiðing þessa nýja kerfis í heimilislækningum er
sú að viðvarandi skortur sem verið hefur á læknum til
starfa í Noregi er óðum að hverfa. „Fyrir þremur
árum vantaði að jafnaði lækna í 500-600 stöður. Nú
um áramótin voru einungis 122 stöður ómannaðar.
Ástæðan er sú að þetta nýja kerfi þykir meira að-
laðandi fyrir lækna, þeir hafa betri laun og búa við
meira öryggi en áður var. Framtíðarsýnin er tryggari
og þess vegna sækjast ungir læknar í auknum mæli
eftir því að mennta sig í heimilislækningum til þess að
leggja þær fyrir sig.“
Greinilegt er að þarna hafa Norðmenn dottið ofan
á kerfi sem hentar þeim vel og spurning hvort íslensk
heilbrigðisyfirvöld geti ekki lært eitthvað af því.
Magni leggur áherslu á að kerfið byggist á samningi
milli lækna og samfélagsins þar sem læknar taki á sín-
ar herðar ýmsar skyldur. „í raun má segja að verið sé
að synda gegn straumi í því að koma svona kerfi á.
Tímarnir einkennast af skammtímasjónarmiðum og
valfrelsi þar sem fólk verslar þar sem kjörin eru best
hverju sinni. I slíku andrúmslofti kann það að virðast
einkennilegt að koma á kerfi sem bindur sjúklinga
við einn lækni. Það helgast af því viðhorfi að fólki sé
það fyrir bestu að vera í föstu sambandi við einn
heimilislækni. Vissulega ríkir valfrelsi á þessu sviði
því fólki er frjálst að leita til annarra lækna eða fara
beint til sérfræðinga, en þá þurfa menn að borga
meira,“ segir Magne Nylenna framkvæmdastjóri
Norska læknafélagsins.
Læknablaðið 2003/89 143