Læknablaðið - 15.03.2004, Síða 24

FRÆÐIGREINAR / ÖLDRUNARÞJÓNUSTA
Tafla IV. Hlutfall þeirra sem svöruöu játandi, aldursstaölaö mat á áhættuhlutfalli (OR) og 95% vikmörk (95% Cl) þegar spurt var hvort starfshópar kvenna í ötdrunarþjónustunni (n=1215) heföu leitaö læknis vegna ýmissa kvilla. Hjúkrunarfræöingar haföir til viömiöunar viö aðra hópa.
Líkamlegt álag % OR (95% Cl)
Hjúkrunar- fræöingar Sjúkraliöar Ófaglæröar Ræstitæknar Aörar
Astmi 8,3 i 1,1 (0,5-2,2) 1,2 (0,7-2,3) 0,9 (0,3-2,3) 1,4 (0,6-3,1)
Vöðvabólga 40,0 i 1,5 (1,0-2,2) 1,1 (0,8-1,6) 0,9 (0,5-1,4) 1,2 (0,8-1,9)
Bakverkir 34,1 i 1,1 (0,7-1,6) 1,1 (0,7-1,5) 0,9 (0,5-1,5) 1,0 (0,6-1,6)
Hjartsláttartruflanir 9,3 i 1,3 (0,7-2,3) 0,7 (0,4-1,3) 0,3 (0,1-0,9) 0,8 (0,4-1,8)
Háþrýstingur 13,1 i 0,8 (0,4-1,3) 0,8 (0,5-1,4) 0,7 (0,3-1,5) 1,0 (0,5-1,8)
Höfuðverkur 18,4 i 1,1 (0,7-1,8) 1,0 (0,6-1,6) 1,1 (0,6-2,1) 0,9 (0,5-1,6)
Svefnraskanir 12,3 i 2,0 (1,1-3,8) 2,0 (1,1-3,7) 1,4 (0,6-3,2) 1,0 (0,4-2,3)
Depurð 10,6 i 0,9 (0,5-1,5) 0,8 (0,5-1,3) 0,4 (0,2-1,1) 0,3 (0,1-0,7)
Kvíði 12,2 i 1,1 (0,6-2,0) 1,3 (0,8-2,2) 1,0 (0,4-2,1) 0,7 (0,3-1,5)
Augnsjúkdómur 10,9 i 1,0 (0,6-1,9) 1,0 (0,6-1,8) 0,6 (0,2-1,4) 1,2 (0,6-2,3)
Tafla IV. Aldurstaölaö meöaltal stiga á skalanum 1-10 þegar starfshópar kvenna í öldrunarþjónustunni mátu andlega og
líkamlega líöan sína og starfsánægju (n-1215).
Meðaltal stiga (staöalfrávik)__________________________________________________________________
Hjúkrunarfræöingar Sjúkraliöar Ófaglæröar Ræstitæknar Aörar
Líkamleg vellíöan F=4,72 df=4; p=0,001 7,7 (1,5) 7,2 (1,8) 7,0 (2,1) 7,2 (2,2) 7,5 (2,0)
Andleg vellíöan F=3,84 df=4; p=0,004 8,3 (1,3) 8,2 (1,7) 7,7 (2,2) 7,9 (2,3) 8,1 (1,8)
Starfsánægja F=2,02 df=4; p=0,09 8,1 (1,5) 7,7 (1,7) 7,9 (1,8) 7,7 (2,3) 8,2 (1,9)
tæknir. Ekki er hægt að sjá hvort um meistarapróf var
að ræða í framhaldsnáminu eða aðra lærdómsgráðu.
Hærri hundraðshluti ófaglærðra í umönnun var ein-
hleypur, hjúkrunarfræðinga fráskilinn en ræstitækna
ekkjur samanborið við aðra hópa. Kvartanir um
óþægindi f vinnuumhverfinu voru mismunandi hjá
hópunum. Þeir sem tilheyrðu hópnum „aðrir“ kvört-
uðu mest um þurrt, þungt loft, vonda lykt og pláss-
leysi. Ófaglærðar konur í umönnun og ræstitæknar
stunduðu síst reglulega líkamsrækt, reykingar voru
næstum helmingi algengari meðal ófaglærðra en
hjúkrunarfræðinga en algjört áfengisbindindi var
helst meðal ræstitækna (tafla I).
Sjúkraliðum og ófaglærðum í umönnun fannst
vinnan í öllum tilfellum líkamlega erfiðari en hjúkr-
unarfræðingum. Hið sama mátti að nokkru segja um
ræstitækna en mynstrið var ekki eins skýrt (tafla II).
Einhæfni, skortur á samráði og ónóg samstaða í
vinnunni var meiri hjá öllum aðspurðum hópum en
hjúkrunarfræðingum (tafla III).
Lítill munur var á milli hópanna þegar spurt var hvort
þeir hefðu leitað læknis vegna tiltekinna óþæginda eða
sjúkdóma (tafla IV). Sjúkraliðar höfðu þó fremur en
aðrir leitað læknis vegna vöðvabólgu og sjúkraliðar og
ófaglærðar í umönnun höfðu fremur leitað læknis vegna
svefnraskana en hjúkrunarfræðingar.
Líkamleg og andleg vellíðan var heldur meiri
meðal hjúkrunarfræðinga en annarra hópa. Anægja
með vinnuna var svipuð í öllum hópunum (tafla V).
Umræður
Sjúkraliðar, ófaglærðar konur í umönnun og ræsti-
tæknar í öldrunarþjónustu eru undir mun meira lík-
amlegu vinnuálagi en hjúkrunarfræðingar og þeim
finnst vinnan einhæfari. Hjúkrunarfræðingar njóta
almennt betri líkamlegrar og andlegrar líðanar en
hinir starfshóparnir en samt leita þeir ekki síður
lækna en þeir.
Menntun tengist mörgum atriðum sem máli skipta
í lífi kvenna: efnahag, uppeldisskilyrðum, starfs-
frama, hjúskaparhorfum, aðgang að upplýsingum og
skilningsgetu (3). Þessa vegna mátli búast við því að
hjúkrunarfræðingar í öldrunarþjónustu hefðu betri
andlega og líkamlega heilsu en þeir hópar sem hafa
styttri skólagöngu og lægri laun.
Mögulegar skýringar á því hvers vegna hjúkrunar-
fræðingar leita ekki síður lækna en hinir hópamir
kunna að felast í því að þeir leiti læknis af minna tilefni,
hafi betra aðgengi að læknum eða setji síður fyrir sig
kostnað við læknisheimsóknir en gjald fyrir þær kunna
að vera Þrándur í Götu fyrir þá sem hafa lág laun.
Allir starfshóparnir voru ánægðir með starfið og
ber því saman við niðurstöður Fahlströms sem kann-
aði vinnuaðstæður og líðan sjúkraliða og ófaglærðs
starfsfólks í öldrunarþjónustunni á nokkrum stöðum
í Svíþjóð (9). Starfsfólkinu þar fannst eins og hér
starfið gefandi og það byði upp á sjálfræði þótt það
væri á hinn bóginn líkamlega og andlega erfitt.
220 Læknablaðið 2004/90
J