Læknablaðið - 15.02.2006, Blaðsíða 13

FRÆÐIGREINAR / ÁTRASKANIR
Átraskanir: einkenni, framvinda, faralds-
fræði og tengsl við geðsjúkdóma
Y firlitsgrein
Ágrip
Sigurlaug María
Jónsdóttir'
SÁLFRÆÐINGUR
Guðlaug
Þorsteinsdóttir2
GEÐLÆKNIR
Átraskanir eru alvarlegir geðsjúkdómar sem hrjá
fyrst og fremst ungar konur og geta haft afdrifarík
áhrif á líf þeirra og fjölskyldur. Þær einkennast af
afbrigðilegu mataræði og megrunaráráttu og valda
iðulega alvarlegum líkamlegum og andlegum ein-
kennum sem geta leitt til dauða. Átraskanir eru
langvinnir sjúkdómar. Þeim fylgja oft geðrænar
hliðarraskanir og líkamlegir fylgikvillar sem þarf
að taka tillit til við meðferð. Tíðni átraskana virð-
ist vera að aukast í hinum vestræna heimi og fylgja
aukinni velmegun og vaxandi offituvanda. Engin
ástæða er til að ætla að því sé öðruvísi farið á
íslandi en ítarlegar rannsóknir skortir.
í þessari yfirlitsgrein er farið yfir helstu ein-
kenni og greiningarviðmið þriggja flokka átrask-
ana, það er lystarstols, lotugræðgi og átröskunar
sem ekki er nánar skilgreind. Gerð er grein fyrir
framvindu, batahorfum sem og faraldsfræði
átraskana. Jafnframt er tengslum átraskana við
aðra geðsjúkdóma lýst. Að lokum er rætt um þá
þjónustu sem átröskunarsjúklingum hefur staðið
til boða hérlendis og þörf fyrir frekari meðferð-
arúrræði.
Inngangur
Rannsóknin naut engra
fjárstyrkja.
‘Sálfræðiskor Háskóla íslands,
2geðsvið Landspítala.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Guðlaug Þorsteinsdóttir
gudlthor@landspitalL is
Lykilorð: átraskanir, greining-
arviðmið, einkenni, faralds-
frœði, horfur, fylgikvillar.
Á síðastliðnum áratugum hafa orðið miklar breyt-
ingar á efnahag fólks og lífsstíl. Þetta hefur haft
í för með sér aukna tíðni offitu (1-3) en að sama
skapi hefur samfélagslegur þrýstingur á að halda
sér grönnum aukist. Þetta á að öllurn líkindum
stóran þátt í aukinni tíðni átraskana, sérstaklega
lotugræðgi (bulimia nervosa), lotuofáti (binge
eating disorder) og vægari tegundum átraskana.
Átraskanir eru ein algengasta geðröskunin hjá
ungum konum nú um stundir. Átraskanir hafa
orðið mun meira áberandi í samfélaginu og í um-
ræðunni og eftirspurn eftir meðferðarúrræðum
hefur aukist mjög.
Átröskunum er almennt skipt upp í þrjá flokka,
en þeir eru: lystarstol (anorexia nervosa), lotu-
græðgi og átröskun ekki nánar skilgreind (eating
disorder not otherwise specified; EDNOS), stund-
um kölluð ódæmigerð átröskun (atypical eating
disorder). Töluverð skörun er á einkennum milli
greiningarflokka og algengt að sjúklingar flytjist
milli greiningarflokka í sjúkdómsferlinu. Þetta
ENGLISH SUMMARY
Jónsdóttir SM, Þorsteinsdóttir G
Eating disorders: symptomatology, course
and prognosis, epidemiology, and psychiatric
comorbidity. Review article
Læknablaðið 2006; 92: 97-104
Eating disorders are a group of serious psychiatric
disorders that affect primarily young women and
can have serious consequences on their lives and
their families. Eating disorders are characterized by
disordered eating behaviour with desire for thinness
that can result in serious physical and psychological
symptoms and death. Eating disorders tend to
run a chronic course. Psychiatric comorbidity and
physical complications are common among eating
disordered patients and these issues need to be taken
into consideration during treatment. Prevalence and
incidence of eating disorders appears to be increasing
in Western societies and follow increased prosperity
and obesity problems. There is no reason to believe
that the situation is different in lceland but research is
lacking.
In this review article we address the main symptoms
and diagnostic criteria of three types of eating
disorders, that is anorexia nervosa, bulimia nervosa
and eating disorder not otherwise specified. The
course and prognosis, epidemiology, and psychiatric
comorbidity of eating disorders will also be presented.
Finally, we discuss the services available to eating
disordered patients here in lceland and the need for
futher development of the services.
Key words: eating disorders, diagnostic criteria, symptoms,
epidemiology, prognosis, comorbidity.
Correspondance: Guðlaug Þorsteinsdóttir,
gudlthorQlandspitali.is
bendir til verulegra vankanta á núverandi grein-
ingarkerfi og þörf á endurbótum á komandi árum.
Hér á íslandi er sjúkdómsgreiningarskrá Alþjóða
heilbrigðismálastofnunarinnar, ICD kerfið, notuð
við flokkun sjúkdóma. Það er þó óhentugt í vinnu
með átraskanir, sérstaklega þar sem flestir spurn-
ingalistar og greiningarviðtöl fyrir átraskanir eru
hönnuð út frá greiningarkerfi ameríska geðlækna-
félagsins, DSM kerfinu (Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders).
Lotuofát er nýleg sjúkdómsgreining sem menn
hafa rannsakað um þó nokkurt skeið en það til-
heyrir greiningunni átröskun ekki nánar skilgreind
Læknablaðið 2006/92 97