Læknablaðið - 15.02.2006, Blaðsíða 57

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BRÉF TIL BLAÐSINS
Af klæðaburðí
Málefni ritstjórnar Læknablaðsins náðu á
liðinni aðventu hámælum, um yfirlýsingar fyrr-
verandi ábyrgðarmanns blaðsins og andsvör for-
manns Læknafélags Islands þarf ekki að fjölyrða.
í síðasta tölublaði Læknablaðsins greinir Pétur
Pétursson læknir frá málinu og kemst að þeirri
niðurstöðu að stjórnir Læknafélags Islands (LI)
og Læknafélags Reykjavíkur (LR) hafi brugðist.
Telur hann að stjórnirnar hafi sýnt skammsýni
með undirlægjuhætti við Kára Stefánsson lækni,
og þannig valdið Islendingum álitshnekki í hinu
alþjóðlega vísindasamfélagi.
Á þeim tæpum fjórum árum sem ég sat í út-
gáfustjórn blaðsins áður en umrætt mál hófst
hafði útgáfustjórnin komið sjaldan saman og þá
einungis til að fjalla um launamál starfsmanna
blaðsins og ábyrgðarmanns. Læknablaðið hefur á
þessum tíma náð útbreiðslu til fleiri en lækna með
rafrænni útgáfu sem er aðgengileg öllum á vefsíðu
blaðsins og náði blaðið þeim merka áfanga að
verða skráð í Medline ekki síst vegna framgöngu
Jóhannesar Björnssonar prófessors. Þannig hefur
blaðið breyst úr lítt lesnu fréttabréfi og vettvangi
ritæfinga í tímarit með alþjóðlegar tilvitnanir. í
ritstjórn Læknablaðsins höfðu til fjölda ára setið
læknar sem á haustmánuðum lentu í deilum við
ábyrgðarmanninn vegna stefnu hans í ritstjórnar-
málum blaðsins. Þegar fjölmiðlar tóku að fjalla um
málið var ritstjórninni í heild boðið á fund stjórnar
LR til að ræða um ritstjórnarstefnu blaðsins. Áður
hafði ábyrgðarmaðurinn einn greint stjórn LÍ
frá málavöxtum. Harðar deilur urðu á fundinum
með stjórn LR milli ábyrgðarmanns og annarra
ritstjóra. í ljós kom að ritstjórn Læknablaðsins
hafði aldrei markað formlega ritstjórnarstefnu og
að ábyrgðarmaðurinn virtist einn taka ákvarðanir
um helstu efnistök blaðsins án víðtæks samráðs
við aðra ritstjóra. Ábyrgðarmaðurinn greindi frá
því að hann hefði að leiðarljósi að birta allar að-
sendar greinar frá læknum óháð innihaldi, en ef
innihald væri ærumeiðandi ellegar augljós ósann-
indi kæmu fram sem brytu í bága við siðareglur
lækna væri þó reynt að telja um fyrir höfundi. Taldi
ábyrgðarmaðurinn að hann stæði þannig vörð um
prentfrelsi, enda ábyrgðin á greinarbirtingunni
ekki hans heldur höfundar. Jafnframt kom fram
að hann myndi ekki víkja frá þessum starfsháttum.
Yfirlýsingar ábyrgðarmanns um að innan ritstjórn-
ar ætti ekki að ríkja lýðræði ollu deilum. Eftir
þennan fund vöknuðu efasemdir innan stjórnar
LR um hæfileika ábyrgðarmanns til að vinna að
farsælli lausn málsins. Stjórn LR lítur svo á að
ábyrgðin í starfi ábyrgðarmanns Læknablaðsins
felist í því að viðhalda ritstjórnarstefnu og neita
höfundum alfarið birtingu greina sem brjóta í bága
við hana. Þannig er ekki verið að hefta ritfrelsi
heldur gæta þess að efnistök blaðsins séu því ávallt
til sóma. Ennfremur er stjórn LR ósammála túlkun
ábyrgðarmannsins fyrrverandi að innan ritstjóra-
hópsins ríki ekki lýðræði. Stjórnir læknafélaganna
skipa lögum samkvæmt ritstjóra, og einn úr þeirra
hópi sem ábyrgðarmann, hann er því fremstur
meðal jafningja en ekki sem einráður. Slíkt er í
skýru samræmi við alþjóðlegar leiðbeiningar um
starfsemi ritstjórna og læt ég ensku tilvitnunina
standa; „editors should seek input from a broad
array of advisors, such as reviewers, editorial staff,
an editorial board, and readers."
í kjölfar þessa fundar boðaði ábyrgðarmaður
Læknablaðsins til fundar í útgáfustjórn þar sem
hann kynnti áform sín um að reka þá ritstjóra
sem harðast mótmæltu honum og bar við trúnað-
arbresti í þeirra sambandi. Var honum bent á að
hann hefði ekki umboð til slíks, ritstjórar væru
kosnir af aðalstjórnum læknafélaganna þó svo að
í raun hefði ekki verið rétt að þeim málum staðið
til fjölda ára. Ábyrgðarmaðurinn var þess í stað
hvattur til að ná sáttum við aðra ritstjóra, meðal
annars með því að virða meðalhóf og fjarlægja um-
deilda grein um tíma af opnum vef Læknablaðsins,
eða þar til efnisleg niðurstaða siðanefndar félags-
ins lægi fyrir. Ennfremur var lagt til að skipa óháða
ritnefnd til þess að fjalla um athugasemdir þær sem
komu fram í bréfi lögmanns Kára Stefánssonar.
Ábyrgðarmaðurinn lagðist þvert gegn öllum þess-
um tillögum.
Það sem síðar gerðist er öllum kunnugt. Rit-
stjórnin sagði af sér að undanskildum ábyrgðar-
manni og stjórnir LR og LÍ skipuðu óháða ritnefnd
(ad hoc) í samræmi við alþjóðlegar leiðbeiningar
læknisfræðitímarita. Nefnd þessi komst að þeirri
niðurstöðu að birting umræddrar greinar hefði
brotið gegn alþjóðlegum ritstjórnarreglum, lagði
til að hlutar hennar yrðu fjarlægðir af netútgáfu
blaðsins og Kári Stefánsson beðinn velvirðingar.
Slíkt var gert í samræmi við eftirfarandi leiðbein-
ingar: „Whenever it is recognised that a significant
inaccuracy, misleading statement or distorted
report has been published, it rnust be corrected
promptly and with due prominence. An apology
must be published whenever appropriate.“
Niðurlag á bls. 144.
Óskar Einarsson
oskare@mac. com
Höfundur er formaður
Læknafélags Reykjavíkur.
Læknablaðid 2006/92 141