Læknablaðið - 15.02.2006, Blaðsíða 24

FRÆÐIGREINAR / NÆRINGARFRÆÐI
svefns og ýmissa stoðkerfissjúkdóma er algengari
meðal þeirra sem eru yfir kjörþyngdarmörkum.
Þyngdartap getur minnkað til muna áhættuna á að
fá ofangreinda sjúkdóma (4).
Það er vel þekkt að erfitt getur reynst að losna
við umframþyngd, ef einstaklingurinn hefur þróað
hana með sér á annað borð. Það er þess vegna mik-
ilvægt að stemma stigu við þróuninni snemma og
reyna að minnka þannig hættu á fylgikvillum offitu
síðar meir. Ungir fullorðnir eru þarna mikilvægur
markhópur, en með því að endurskoða mataræði
meðal þeirra og koma í veg fyrir þróun of mikill-
ar líkamsþyngdar má trúlega einnig hafa áhrif og
minnka líkur á þróun of mikillar líkamsþyngdar
meðal barna þessa fólks (5, 6).
Fjöldi matseðla og aðferða til að grenna sig hafa
verið settir fram, en breytilegt er hversu mikill eða
sterkur vísindalegur grunnur Iiggur þarna að baki. í
öllum tilfellum byggir þyngdartap á minnkaðri orku-
inntöku miðað við orkuþörf sem þarf til að halda
þyngd óbreyttri. Orkuþörf er að mestu stjórnað
af fitufríum massa eða próteinmassa líkamans og
þess vegna þarf að reikna orkuþörf út frá hæfilegri
þyngd einstaklingsins annaðhvort með því að áætla
þá þyngd eða draga frá orkuþörf vegna fituvefs, eða
ofþyngdar og offitu. Of mikil minnkun orkuinntöku
miðað við það sem þarf til að halda þyngd óbreyttri
getur minnkað fitufrían massa og þar með hægt veru-
lega á bruna og minnkað orkuþörf. Einnig getur
slíkt fæði reynt meira á þolrifin og orðið leiðigjarnt.
Gerðar hafa verið greiningar á þeim athugunum og
rannsóknum um megrunarfæði sem kynntar hafa
verið. Danski vísindamaðurinn Arne Astrup pró-
fessor í næringarfræði hefur bent á að mikill árangur
í upphafi Atkins fæðis haldist ekki út eitt ár og að
þá sé fæðið ekki betra til að halda þyngdartapi en
annað orkuskert fæði (7). Atkinsfæðið er fituríkara
en almennar ráðleggingar. Vísbendingar eru um að
hóflega próteinríkt fæði sem um leið er kolvetnaríkt
gefi góðan árangur (8, 9). Mikilvægt er að kanna
hérlendis hversu árangrusríkt það mataræði er sem
hefur samsetningu í samræmi við almennar ráð-
leggingar bæði á alþjóðavettvangi og hér heima (10,
11).
Tafla la. Útreikningar á líkamsþyngd sem notuð er í Harris-Benedicts jöfnum til að áætla grunnorkuþörf einstaklinga. (15,16)
Kjör líkamsþyngd („ideal body weight") 50+ (0,75* (hæð I cm - 150))
Þyngd sem notuó er í Harris-Benedicts jöfnum ((Raunveruleg þyngd í kg - kjör líkamsþyngd í kg) x 0,25) + kjör líkamsþyngd í kg
Tafla Ib. Útreikningar á grunnefnaskiptum of þungra einstaklinga * (15,16).
Karlar 66,473+(13,7516*Þyngd)+(5,0033*Hæð cm)-(6,755*Aldur ár)
Konur 655,0955+(9,5634*Þyngd)+(l,8496*Hæð cm)-(4,6756*Aldur ár)
* Þyngd sem gefin er upp í jöfnunni miöast viö ((raunveruleg þyngd - kjör líkamsþyngd) x 0,25) + kjör
líkamsþyngd.
Samkvæmt könnun sem gerð var árið 2002 telj-
ast rúm 57% karla og tæp 34% kvenna á aldrinum
24-39 ára of þung (11) þannig að vissulega er þörf á
aðferðum til að framkalla þyngdartap meðal ungra
íslendinga. í þessari grein er lýst íhlutandi rann-
sókn til að ná fram þyngdartapi ineðal of þungra
20-40 ára íslendinga. Notaðir eru næringarútreikn-
aðir matseðlar sem veittu 30% minni orku en þarf
til að halda þyngd óbreyttri. Orkuefnaskipting mat-
seðlanna er í samræmi við opinberar ráðleggingar.
Næringarfræðingar veittu ráðgjöf og kenndu notk-
un matseðlanna.
Efniviður og aðferðir
Þátttakendur
Auglýst var eftir þátttakendum í rannsóknina á
stærstu vinnustöðum Stór-Reykjavíkursvæðisins.
Rannsóknin er íslenski hluli SEAFOODplus-
Young sem styrkt er af 6. rammaáætlun Evrópu-
sambandsins. Skilyrði fyrir þátttöku var að við-
komandi væri á aldrinum 20-40 ára, hefði líkams-
þyngdarstuðul (LÞS) á bilinu 28-32 kg/m2 og mitt-
ismál >94 cm fyrir karlmenn og >80 cm fyrir konur
(12-14). Mögulegir þátttakendur komu á móttöku
rannsóknarinnar, til húsa á Landspítala, þar sem
staðfest var með mælingum hvort þeir fullnægðu
skilyrðum fyrir þátttöku. Að auki voru einstakling-
ar útilokaðir frá þátttöku ef viðkomandi hafði verið
ávísað lyfjum ætluðum sjúklingum með sykursýki
af gerð tvö eða háþrýsting eða hafði verið ávísað
kólesteróllækkandi lyfjum. Ófrískar konur og
konur með barn á brjósti voru útilokaðar frá þátt-
töku, svo og einstaklingar með sykursýki af gerð 1.
Allir þátttakendur (n=140) gáfu upplýst samþykki
fyrir þátttöku í rannsókninni. Rannsóknin var
samþykkt af Vísindasiðanefnd (04-031) og tilkynnt
til Persónuverndar (S1940/2004).
Útreikningar á orkuþörf
Grunnorkuþörf einstaklinga var metin með
Flarris-Benedicts jöfnum út frá hæð, þyngd kyni
og aldri (15). Þar sem um var að ræða of þunga
einstaklinga var „kjörlíkamsþyngd“ (ideal body
weight) ákvörðuð og í framhaldi af því þyngdartala
sem notuð var í Harris-Benedicts jöfnunum (16)
(sjá jöfnur í töflum la og Ib).
Hreyfing hefur áhrif á heildarorkuþörf dags-
ins og til að áætla heildarorkuþörf einstaklinga
er notast við svokallaðan hreyfistuðul (Physical
activity level, PAL) ásamt útreiknaðri grunnor-
kuþörf samkvæmt jöfnunni: Heildarorkuþörf =
grunnorkuþörf x PAL (10). Algengt er að miða
við PAL 1,3-1,4 fyrir fólk sem hreyfir sig lítið
(10). Þátttakendur í rannsókninni sem hér er lýst
voru upp til hópa kyrrsetufólk og ákveðið var
108 Læknablaðið 2006/92