Læknablaðið - 15.02.2006, Blaðsíða 48

UMRÆÐA & FRÉTTIR / FÍKNIEFNI OG OFBELDI
hafa leitað sjálf á deildina með áhyggjur af heilsunni
en reynast svo ekki vera í yfirvofandi lífshættu. Þá
þurfum við kannski ekki að bregðast við nema að
flýta fyrir úthreinsun efnanna. En vilji viðkomandi
hinsvegar fara af deildinni, eigum við að koma í veg
fyrir það? Hann getur verið í lífshættu með marg-
faldan dauðaskammt af efnum innvortis. Eigum við
að horfa á eftir honum út með allt þetta magn eitur-
efna sem er skaðlegt fyrir þjóðfélagið eða ber okkur
að tilkynna það lögreglu?
Menn hafa mismunandi skoðun á hvernig bregð-
ast eigi við. Sumir segja að læknirinn eigi ekki að
hugsa um neitt nema sjúklinginn og ekkert að hug-
leiða eða skipta sér af því hvaða afleiðingar gerðir
hans geti haft. Aðrir vilja fara bil beggja og láta
lögreglu vita í sumum tilvikum, til dæmis ef einhver
ætlar að setjast upp í bíl ölvaður og aka héðan. Enn
aðrir segja að þeir ætli ekki að hylma yfir svona glæp
og vilja tilkynna allt ólöglegt til lögreglu.“
Trúnaðarskyldan kemur einnig við sögu þegar
ofbeldið er annars vegar. Kristín nefnir dæmi:
„Hingað kemur maður nær dauða en lífi eftir gróft
ofbeldi. Takist okkur ekki að bjarga lífi hans ber
okkur að tilkynna það til lögreglu. Ef okkur tekst að
lífga manninn við og hann vill ekki kæra verknað-
inn, eigum við þá ekki að aðhafast neitt? Eiga þeir
sem ofbeldið frömdu að geta haldið áfram að gera
slíka hluti? Þetta gerist stundum þegar um heimilis-
ofbeldi er að ræða. Stundum er fólk tilbúið að kæra í
upphafi en verður svo hrætt og dregur í land.“
Valgerður: „Sé sjúklingur sjálfráða verðum við
að virða ákvarðanir hans. Oft getur verið erfitt fyrir
okkur að setja okkur inn í aðstæður fórnarlamba
ofbeldis. Ef við fáum til okkar konu sem hefur
verið barin illa finnst okkur sjálfsagt að hún kæri.
Ef það er eiginmaður konunnar sem á í hlut getur
konunni fundist miklu verra ef hann fer í fangelsi.
Þetta er ekki einfalt og við verðum að treysta fólki
til að taka sjálfstæðar ákvarðanir. Við getum ekki
farið inn í líf fólks og lifað því. Hins vegar ættum
við að reyna að ná til fólks í þessari stöðu og hjálpa
því að leita sér faglegrar aðstoðar."
Kristín bætir við enn einu dæminu: „Ef lög-
reglan kemur með ökumann og biður um blóð-
rannsókn vegna gruns um ölvunarakstur og við
komumst að því að hann er ekki ölvaður heldur
undir áhrifum fíkniefna, hvað eigum við þá að
gera? Lögreglan bað eingöngu um áfengispróf og
fær það. Eigum við að spyrja hvort hún vilji fíkni-
efnaprufu? Trúnaðarskyldan segir að við megum
það ekki en á sama tíma viljum við koma í veg fyrir
að menn fari aftur út í umferðina og valdi tjóni.“
Siðferðisbrestur í samfélaginu
Þeim Kristínu og Valgerði verður heitt í hamsi þegar
talið berst að ástæðum aukinnar neyslu og meðfylgj-
andi ofbeldis og hvað sé hægt að gera við því.
Valgerður: „Hluti af vandanum er lyfjatrúin
sem er allt of útbreidd. Allt á að laga með lyfjum.
Fólk má ekki missa svefn eina nótt þá vill það
fá svefnlyf og við fáum til okkar fólk sem segist
ekki geta lifað án þess að fá lyf. Annað er vaxandi
einstaklingshyggja sem birtist í aðgerðum stjórn-
valda. Við tímum ekki að starfrækja öfluga heil-
brigðisþjónustu og menntakerfi eða löggæslu og
tollgæslu. Það er svekkjandi að finna sífellt fyrir
niðurskurðinum því við erum svo fá að við eigum
að geta sinnt þessu betur en við gerum.“
Kristín segir að sumar aðgerðir hafi borið ár-
angur en það vanti enn meira á að fólk spyrji sig
hvað sé undirliggjandi og reyni að bæta úr. „Sem
dæmi um árangursríka aðgerð var átakið sem
gert var til að koma börnum og unglingum úr mið-
bænum um helgar. Þar tóku foreldrar, lögregla og
borgaryfirvöld höndum saman og það bar góðan
árangur. Þetta sýndi að það er hægt að breyta og
laga. Það sama gilti um átakið gegn e-pillunum.
En svo hætti átakið og þá rauk neyslan upp aftur.
Þetta þurfum við að skoða, athuga hvað gerðist,
voru þetta nýir sölumenn á markaðnum, lengdur
opnunartími eða eitthvað allt annað? Mér finnst
það sorglegt að hrista bara hausinn og segja að
þetta sé það sama og gerst hafi í útlöndum svo við
þessu sé ekkert að gera. Okkur er ekki sama og
það hefur verið sýnt fram á að með samstilltu átaki
er hægt að hafa áhrif og bæta ástandið.
í framhaldi af þessu fór ég að velta fyrir mér
opnunartíma veitingahúsa. Það hafði verið varað
við því að fíkniefnaneysla gæti aukist eftir að opn-
unartíminn lengdist. Ástæðan fyrir því er sú að
áfengi er slævandi og menn endast ekki mjög lengi
á því einu. Þess vegna eykst þörfin fyrir að fá eitt-
hvað sem eykur úthaldið fram undir morgun. Nú
virðist þetta vera að gerast, er ekki rétt að draga í
land og sjá hvort eitthvað dragi úr neyslunni með
því að stytta opnunartímann eða breyta honum.“
Kristín vitnaði til orða Sigurbjörns Sveinssonar
formanns LÍ eftir málþingið en hann sagði að við
værum að horfast í augu við siðferðisbrestina í
samfélaginu.
„Aukin fíkniefnaneysla og ofbeldi eru einkenni
um bresti í þjóðfélaginu sem við þurfum að horfast
í augu við. Vissulega hafa menn verið að rannsaka
hitt og þetta og það er vel en það þarf meira til. Við
sem búum í þjóðfélaginu berum sjálf ábyrgð. Erum
við orðin of gráðug og höfum ekki tíma til að sinna
hvert öðru? Markaðshyggjan miðar að því að gera
alla óánægða með það sem þeir hafa.
Fjölmiðlarnir eru uppfullir af fréttum um stóru
fyrirtækin og einstaklinga sem eru alltaf að græða
en það er ekki endilega það sem almenningur
132 Læknablaðið 2006/92