Læknablaðið - 15.04.2008, Blaðsíða 38

FRÆÐIGREINAR
LUNGNAKRABBAMEIN
Mynd 15. Tölvusneiðmynd
af brjóstholi sjúklings
með lungnakrabbamein af
flöguþekjugerð sem vaxið er
út í hægri hluta brjóstveggj-
ar (T3-æxli). Með skurð-
aðgerð var fjarlægður hluti
af brjóstveggnum auk efri
lungnalappa.
er hægt að framkvæma með brjóstholssjá (video-
assisted thoracic surgery, VATS) (92). Fjöldi rann-
sókna hefur sýnt minni skurði/ör og sjúklingar
eru fljótari að jafna sig en eftir hefðbundna opna
aðgerð (82,92,93). Þessar rannsóknir eru þó fæstar
slembaðar og val á sjúklingum sennilega skekkt
(selection bias) (94). Einnig þykja brjóstholssjárað-
gerðirnar tæknilega flóknar, þær eru töluvert
dýrari en opin aðgerð og sýnataka úr miðmæt-
iseitlum síðri en við opna aðgerð (94). Opin aðgerð
stendur því enn fyrir sínu (82).
Þegar lungnakrabbamein er vaxið í brjóstvegg
er hægt að fjarlægja í sömu aðgerð, æxlið í lung-
anu og hluta af brjóstveggnum, helst í einu lagi
(mynd 15). Þetta á einnig við um æxli sem vaxin
eru út í þind eða gollurshús (mynd 16). Gatið í
brjóstveggnum er þá þakið að innanverðu með
bót úr gerviefni, oftast Goretex®. Stundum er beitt
geislameðferð fyrir eða eftir aðgerð, þó ekki hafi
tekist að sýna fram á að slík meðferð bæti lífs-
horfur sjúklinganna (95). Ef tekst að fjarlægja allt
æxlið og eitlar eru án meinvarpa eru fimm ára
lífshorfur á bilinu 18-61% (95-97). Sjúklingar með
skurðtæk Pancoast-æxli fá yfirleitt bæði geisla- og
krabbameinslyfjameðferð fyrir aðgerð, enda sann-
að að slíkt bæti lífshorfur þeirra (95).
Ef lungnakrabbamein er vaxið inn í miðmæti
(T4-æxli) getur í einstaka tilfellum komið til greina
að fjarlægja æxlin með skurðaðgerð (95). Er þá
yfirleitt gefin geisla- og krabbameinslyfjameð-
ferð fyrir aðgerð. Með þessu er hægt að minnka
æxlin, jafnvel æxli sem fyrir meðferðina voru talin
óskurðtæk (down-staging) (mynd 17). Ekki er þó
mælt með skurðaðgerð hjá þessum sjúklingum ef
meinvörp eru til staðar í N2- miðmætiseitlum (95).
Reynist miðmætiseitlar hins vegar án meinvarpa
eru fimm ára lífshorfur eftir skurðaðgerð í kring-
um 25-30% (95).
Allt að 30% sjúklinga sem greinast með lungna-
krabbamein eru með meinvörp í miðmætiseitlum.
Þriðjungur þeirra er með eitilmeinvörp í miðmæti
sömu megin og lungnaæxlið (N2-eitlar) og eru
því á stigi IIIA (38). Langflestir hinna eru með eit-
ilmeinvörp í N3 eitlum, og eru því á stigi IIIB þar
sem ekki er mælt með skurðaðgerð (98, 99). Hjá
sjúklingum á stigi IIIA getur komið til greina að
gera aðgerð, sérstaklega ef um lítil og smásæ eit-
ilmeinvörp er að ræða í einni eitilstöð eingöngu
(98). Horfur er bestar hjá sjúklingum undir
sextugu en allt að þriðjungur þessara sjúklinga
getur náð að lifa í fimm ár frá aðgerð (100,101). A
síðustu árum hefur verið venja að beita geisla- og
krabbameinslyfjameðferð fyrir slíka aðgerð enda
þótt ekki hafi verið sýnt fram á ótvíræðan árangur
slíkrar meðferðar.
Skurðaðgerð kemur yfirleitt ekki til greina
hjá sjúklingum með fjarmeinvörp (99). Þó eru á
þessu einstaka undantekningar, einkum ef um er
að ræða unga einstaklinga með stakt meinvarp í
heila eða nýmahettu (102). Meinvarpið er þá fjar-
lægt fyrst og síðan æxlið í lunganu. Að öðru leyti
byggist meðferð þessara sjúklinga á krabbameins-
lyfjameðferð og/eða geislum og er sú meðferð
óháð því hver vefjagerðin er að frátöldu smá-
frumukrabbameini.
Skurðaðgerð á sjaldan við hjá sjúklingum með
smáfrumukrabbamein, enda langflestir þeirra
með útbreiddan sjúkdóm (31). Ef um staðbund-
inn sjúkdóm er að ræða getur blaðnám eða fleyg-
skurður komið til greina og eru lífshorfur á bilinu
13-44% (103).
Geislameðferð
Geislameðferð er bæði hægt að beita í læknandi
og líknandi tilgangi. Læknandi meðferð kemur til
greina hjá sjúklingum sem ekki er treyst í aðgerð
eða sem hluti af viðbótarmeðferð fyrir og/eða
eftir skurðaðgerð (49). Líknandi meðferð er hins
vegar beitt þegar lækningu verður ekki komið
við en þörf er á meðferð við einkennum. Hér er
fjallað um geislameðferð smáfrumukrabbameins
og lungnakrabbameina af ekki-smáfrumugerð í
sitt hvoru lagi.
Lungnakmbbamein af ekki-smáfrumugerð
Óskurðtæka sjúklinga á stigi I og II er hægt að
meðhöndla með geislameðferð einvörðungu þar
sem lækning er höfð að markmiði. Ekki liggja fyrir
slembaðar rannsóknir en lífshorfur sjúklinga sem
fá geislameðferð í lækningaskyni virðast betri en
sjúklinga sem enga meðferð fá (104).
Geislameðferð fyrir skurðaðgerð getur komið
til greina í völdum tilvikum en slík meðferð er
fyrst og fremst talin eiga við innan ramma klín-
ískra rarmsókna (98). Almennt gildir því um
„óskurðtæk" æxli á stigum IIIA og sérstaklega á
stigi IIIB að geislameðferð fyrir aðgerð bæti ekki
lífshorfur sjúklinga (105). Sama á við um skurðtæk
306 LÆKNAblaðið 2008/94