Læknablaðið - 15.01.2009, Blaðsíða 31

F R
Y F
ÆÐIGREINAR
IRLITSGREIN
vegar skilað ágætum bata til lengri tíma.89 Þegar
hálstitrun er beitt ásamt sjónrænni skönnunar-
þjálfun geta áhrif meðferðar varað allt að tveimur
mánuðum og yfirfærst á margar athafnir daglegs
lífs.90 Rannsóknir hafa leitt í ljós að blóðflæði eykst
á svæðum eins og á mótum gagnauga- og hvirfils-
blaðs í kjölfar slíkrar meðferðar.91
Endursvörunarþjálfim (e. feedback training)
byggir á þeirri hugmynd að sjúklingar þurfi að
öðlast innsæi í eigin skyn- og hreyfiraskanir áður
en eiginleg meðhöndlun gaumstols geti hafist.92
Sem dæmi eru sjúklingum sýndar myndbands-
upptökur af sjálfum sér þegar þeir gefa áreitum
vinstra megin við þá ekki gaum. Sjúklingar sem
öðlast hafa aukið innsæi með þessari meðferð eru
líklegri til að nota að staðaldri aðferðir eins og
sjónræna skönnun í daglegu lífi sem eykur líkur
á að þeir gefi hlutum í vinstra sjónsviði gaum.93-
94 Áhrif geta varað í allnokkurn tíma (12 mánuði)
með endurtekinni meðferð.95
Loks er að nefna útlimameðferð (e. litnb activa-
tion) sem á rætur sínar í þeirri hugmynd að með
því að auka virkni skaddaða heilahvelsins megi
minnka gaumstol. Þetta hefur verið reynt til dæmis
með því að lamaður vinstri útlimur sjúklings
er hreyfður eða sjúklingur sjálfur beðinn um að
hreyfa hann. Svo virðist sem slík hreyfing vinstri
handleggs geti dregið úr gaumstolseinkennum og
aukið lífsgæði sjúklinga.96'100 Rannsóknir hafa leitt
í ljós að ýmis einkenni gaumstols minnka við end-
urtekna meðferðarlotur og að áhrif geta varað allt
að mánuð.101
Fleiri meðferðarleiðir við gaumstoli eru til sem
of langt mál væri að telja upp hér. Lærdómurinn
sem draga má af ofangreindu virðist vera að mis-
munandi meðferðarleiðir gefa takmarkaðan og
ólíkan árangur,102 og að samhliða beiting tveggja
eða fleiri meðferðarleiða geti hugsanlega leitt til
betri árangurs en beiting þeirra, hvorrar í sínu
iagi.
Hafa ber í huga að við mat á meðferðarárangri
hefur oftar verið beitt sértækum gaumstolsprófum
en ekki atferlisgreiningu á athöfnum daglegs lífs
sjúklinga.
Lokaorð
Þekkingu á gaumstoli fleygir fram en þó er ljóst
að skilningi okkar á gaumstoli er um margt ábóta-
vant. Heilablóðfall, sem er algengasta orsök rösk-
unarinnar, veldur einnig lömun, skyntruflunum,
lyndisröskunum og minnistruflunum svo eitthvað
sé nefnt. Þegar teknar eru ákvarðanir um meðferð
og endurhæfingu þarf að taka mið af þessum stað-
reyndum.
Sérhæfðir meðferðarmöguleikar sem standa
íslenskum gaumstolssjúklingum til boða hafa tak-
markast að mestu við sjónræna skönnunarþjálfun.
Fjölga þarf sérhæfðum meðferðarmöguleikum á
íslandi í samræmi við almenna meðferð eins og
hreyfiþjálfun til að auka lífsgæði gaumstolssjúk-
linga. Ekkert eitt úrræði getur leitt til meira en tak-
markaðs bata á einkennum varanlegs gaumstols
hjá meirihluta sjúklinga þar sem áhrif hafa varað
að hámarki í nokkrar vikur eftir eina meðferð-
arlotu. Líklegt má telja að árangursríkasta með-
ferðarformið geti falist í samhliða notkun þeirra
úrræða sem hafa verið rædd hér, meðal annars
vegna þess hve einkenni gaumstols geta verið
mörg og mismunandi ásamt mögulegum samlegð-
aráhrifum. Mörgum spurningum um gaumstol er
ósvarað. Greinarhöfundar munu bráðlega hefja
rannsókn hér á landi þar sem ný meðferðarúrræði
verða athuguð. Meðal annars verður hálstitrun og
strendingsaðlögun beitt samhliða.
Heimildir
1. Hjaltason H, Sævarsson S. Gaumstol: Einkenni, tíðni,
greining og horfur. Læknablaðið 2007; 93: 681-7.
2. Heilmann KM, Bowers D, Valenstein E, Watson RT.
Hemispace and hemispatial neglect. í Jeannerod M ritstj.
Neuropsychological and Neuropsychological Aspects of
Spatial Neglect, Elsevier Science Publishers Company, New
York 1987:115-50.
3. Halligan PW, Marshall JC. The history and clinical
presentation of neglect. í Robertson IH, Marshall JC eds.
Unilateral neglect: clinical and experimental studies.
Lawrence Erlbaum, Hillsdale, NJ 1993: 3-25.
4. Buxbaum LJ, Ferraro MK, Veramonti T, et al. Hemispatial
neglect: Subtypes, neuroanatomy, and disability. Neurology
2004, 62: 749-56.
5. Halsband U, Gruhn S, Ettlinger G. Unilateral spatial
neglect and defective performance in one half of space. Int J
Neurosci 1985; 28:173-95.
6. Rossetti Y, Rode G. Reducing spatial neglect by visual and
other sensory manipulations: noncognitive (physiological)
routes to the rehabilitation of a cognitive disorder. í Karnath
H-O, Milner D, Vallar G ritstj. The Cognitive and Neural
Bases of Spatial Neglect (kafli 7.2). New York: Oxford
University Press 2002.
7. Vallar G. The anatomical basis of spatial neglect in humans.
í Robertson IH, Marshall J ritstj. Unilateral Neglect: Clinical
and Experimental Studies. Lawrence Erlbaum Associates,
Hove 1993: 27-53.
8. Bisiach E, Vallar G. Hemineglect in Humans. I Boller P,
Grafman J. ritstj. Handbook of Neuropsychology vol.l.
Amsterdam: Elsevier North-Holland 1988.
9. Maeshima S, Terada T, Nakai K, et al. Unilateral spatial
neglect due to a haemorrhagic contusion in the right frontal
Iobe. J Neurol 1995; 242: 613-7.
10. Prilipko O, Seeck M, Mermillod B, Landis T, Pegna AJ.
Postictal but not interictal hemispatial neglect in patients
with seizures of lateralized onset. Epilepsia 2006; 47: 2046-
51.
11. Kinsbourne M. Hemispace and hemispatial neglect.
1 Jeannerod M ritstj. Neuropsychological and Neuro-
psychological Aspects of Spatial Neglect, Elsevier Science
Publishers Company, New York 1987: 69-86.
12. Heilmann KM, Watson RT, Valenstein E. Neglect; Clinical
and anatomic issues. í Feinberg TE, Farah MJ ritstj.
Behavioral neurology and neuropsychology 2n<1 edn New
York: McGraw-Hill 2003: 303-12.
13. Gitelman DR, Nobre AC, Parrish TB, et al. A large-scale
distributed network for covert spatial attention. Brain 1999;
122:1093-106.
14. Avillac M, Deneve S, Olivier E, Pouget A, Duhamel JR.
Reference frames for representing visual and tactile locations
in parietal cortex. Nat Neurosci 2005; 8:941-9.
LÆKNAblaðið 2009/95 31