Læknablaðið - 15.09.2011, Blaðsíða 19

Y F I R L I T
Mynd 3. Ómskoðun aflúí Morisons í hægri síðu.
vökvasöfnunar af öðrum orsökum. Lágmarksmagn af fríum vökva
í kvið sem hægt er að greina með ómskoðun er á bilinu 400
til 1000 ml.18
Vökvi í kviðarholi safnast yfirleitt á þá staði sem neðst liggja,
nema blóð sem er farið að storkna. Einfaldast er venjulega að
sjá frían vökva í kviðarholi með því að skima í hít Morisons
Mynd 4. Vökvasöfnun við milta og vinstra nýra.
sem er milli lifrar og nýra. Sýn á þetta svæði fæst með því að
beina ómhausnum í hægri síðu um það bil yfir 8. til 11. rifi
(mynd 1). Merkið á ómhausnum er látið snúa í átt að höfði
eða snúið yfir til hægri hliðar sjúklings. Mögulega þarf að snúa
ómhausnum þannig að sýn fáist milli rifja. Venjulega liggur lifur
þétt að nýranu en hjá feitum einstaklingum er ekki óalgengt að
sjá ómþétta rönd á þessu svæði. Vökvasöfnun í kviðarholi, hvort
sem það er blóð eða skinuholsvökvi (ascites), kemur fram sem
dökk ómsnauð rönd milli lifrar og nýra (mynd 3).
Þriðji staðurinn þar sem skimað er fyrir áverkum er við milta
og vinstra nýra. Ómhausnum er þá beint ofarlega og aftarlega í
vinstri síðu, aftur þannig að merki hans vísi í átt að höfði eða
yfir til hægri hliðar sjúklings (mynd 1). Heldur erfiðara er að ná
góðri sýn á þetta svæði þar sem loft í ristli truflar oft sýn, auk
þess sem miltað er minni gluggi til þess að óma í gegnum en
lifrin er hægra megin. Blóð eða annar frír vökvi liggur á þessu
svæði frekar í kringum miltað en getur einnig verið milli milta og
nýra (mynd 4). Frír vökvi í kviðarholi rennur síður upp í vinstri
efri fjórðung og safnast því yfirleitt frekar yfir til hægri hliðar.
Þegar ómað er í hægri og vinstri flanka til að leita að blæðingu
fæst aukið næmi með því að lækka undir höfðalagi sjúklings
þannig að vökvi flæði í ofanverðan kvið. Ómskoðun greinir ekki
Mynd 5. Vökvasöfnun í brjósthol.
Mynd 6. Vökvasöfnun í mjaðmagrind.
LÆKNAblaðið 2011/97 471