Læknablaðið - 15.09.2011, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
Aukning öndunarfæraeinkenna og notkunar
astmalyfja meðal íslendinga á aldrinum 20-44 ára
Stefán Sigurkarlsson1 læknanemi, Michael Clausen2 læknir, Þórarinn Gíslason1'2 læknir, Davíð Gíslason12 læknir
ÁGRIP
Inngangur: Við samanburð milli 15 þjóða í Evrópurannsókninni Lungu og heilsa (ECRHS I) árið 1990 reyndist vera minnst um ofnæmissjúkdóma á islandi. i
þessari rannsókn eru niðurstöður tveggja þverskurðarrannsókna bornar saman til þess að meta hvort öndunarfæraeinkenni og notkun astmalyfja hafi aukist
á (slandi á 17 áratímabili frá 1990.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknarhóparnir voru á aldrinum 20-44 ára og valdir af handahófi á höfuðborgarsvæðinu. Spurt var um einkenni frá
öndunarfærum, nefofnæmi og notkun astmalyfja. Fyrri rannsóknarhópurinn (n=3.600) var úr Evrópurannsókninni sem hófst árið 1990, en sá síðari (n=2.313)
var í fæðuofnæmisrannsókninni EuroPrevall árið 2007. Báðar rannsóknirnar voru alþjóðlegar.
Niðurstöður: Svörun var lakari árið 2007 (43,2%) en árið 1990 (80,6%). Við samanburð árin 1990 og 2007 á einkennum síðustu 12 mánaða, varð hlutfallsleg
aukning á sögu um astmaköst (2,2% og 6,7%, p<0,0001), notkun astmalyfja (2,4% og 7,2%, p<0,0001) og sögu um nefofnæmi (17,8% og 29,3%,
p<0,0001). Aukning var á öndunarfæraeinkennum nema ptpi og surgi, sem minna var um árið 2007 (14,4%) en 1990 (18,0%, p<0,01), en mæði samfara pípi
og surgi var meiri 2007 (p<0,0001). Konur, einkum þær yngri, vöknuðu oftar vegna hóstakasta i báðum rannsóknum (p<0,0001). Árið 2007 höfðu fleiri konur
astma (p<0,05) og notuðu oftar astmalyf en karlar (p<0,05). Árið 2007 voru astmaköst og notkun astmalyfja mun algengari meðal yngri þátttakenda. Slíkur
aldursmunur var ekki til staðar árið 1990.
Ályktanir: Rannsóknin styður að aukning hafi orðið á einkennum frá öndunarfærum og notkun astmalyfja á árunum frá 1990-2007.
Inngangur
'Læknadeild Háskóla
íslands, 2lyflækningasviði
Landspítala.
Fyrirspurnir:
Davíð Gíslason,
Landspítala Fossvogi,
108 Reykjavík
davidgis@simnet.is
Barst: 17. desember
2010, - samþykkt til
birtingar: 16. júní 2011.
Höfundar tiltaka hvorki
styrki né hagsmunatengsl.
Upp úr miðri 20. öld fóru menn að merkja aukningu
í algengi ofnæmissjúkdóma á Vesturlöndum. Þessi
aukning virtist fylgja velmegunarstigi landanna. Rann-
sóknir hafa staðfest þessa aukningu. Algengi astma
hjá 12 ára bömum í Suður-Wales jókst milli áranna
1973 og 1988 úr 4% í 9%, algengi exems úr 5% í 16%
og frjóofnæmis úr 9% í 15%.' í Aberdeen var kannað
algengi ofnæmissjúkdóma hjá bömum á aldrinum 8-13
ára með 25 ára millibili 1964 og 1989. Önghljóð í lungum
jukust úr 10,4% í 19,8%, greindur astmi fór úr 4,1%
í 10,2%, exem úr 5,3% upp í 12% og frjóofnæmi úr
3,1% í 11,9%.2 Á þessum árum hækkaði dánartíðni af
völdum astma mikið og varð meira áberandi í ljósi
þess að eftir því sem á öldina leið gekk betur að
koma böndum á aðra sjúkdóma.
Breytileikinn gat þó verið mikill milli dreifbýlis og
þéttbýlis, jafnvel þótt skammt væri milli svæða. Belgísk
rannsókn sýndi til að mynda fram á umtalsverðan mun
á algengi öndunarfæraeinkenna á svæði sem náði yfir
40 km2.3 í iðnaðarhverfum og þéttbýli voru ofnæmiskvef
og astma algengust, minna var um þetta í úthverfum og
minnst í dreifbýli.3 Charles Blackley, sem sýndi árið 1869
fyrstur fram á samband frjókoma og „sumarkvefs", fann
að sjúkdómurinn var algengari meðal menntamanna en
starfsfólks í landbúnaði.4 Margar nýrri rannsóknir hafa
staðfest slíkan mismun og til dæmis voru austurrísk
börn sem bjuggu á bóndabýlum töluvert sjaldnar með
astma og ofnæmi en böm í öðru dreifbýli.5 Svipuðum
niðurstöðum hefur verið lýst á Islandi því ofnæmi
meðal íslenskra læknanema var þriðjungi algengara en
í samanburðarhópi fólks sem valið var af handahófi
af Reykjavíkursvæðinu.6
Á Vesturlöndum hefur orðið mikil breyting á
lifnaðarháttum sem einnig hefur verið tengd aukningu
á ofnæmi og ofnæmissjúkdómum. Rannsóknir á al-
gengi astma og ofnæmis í Þýskalandi fyrir og eftir
fall Berlínarmúrsins sýndu skörp skil milli austurs og
vesturs með meira ofnæmi vestanmegin, en þessi skil
hurfu smám saman eftir sameiningu ríkjanna og með
breyttum lifnaðarháttum í austurhluta Þýskalands.7
Rannsókn sem gerð var hér á landi árin 1990-
1991 var hluti af fjölþjóðlegri rannsókn sem kallast
European Community Respiratory Health Survey
(ECRHS) (Evrópurannsóknin Lungu og heilsa). Þar
var kannað algengi ofnæmis og ofnæmissjúkdóma
meðal fólks á aldrinum 20-44 ára og voru niðurstöður
meðal annars þær að einna minnst væri um ofnæmi
og ofnæmissjúkdóma á íslandi af þátttökuþjóðum rann-
sóknarinnar.8'9 Því vaknar sú spurning hvaða breyting
hafi orðið á íslandi í þessum efnum síðan.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna hvernig
einkenni frá öndunarfærum og notkun astmalyfja hefur
breyst frá 1990-2007 meðal íbúa á aldrinum 20-44 ára
á Reykjavíkursvæðinu, og meta innbyrðis samband ein-
kenna og lyfjanotkunar árið 2007.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknarhópar:
Gögnum fyrir rannsóknina var safnað í tvennu lagi.
í fyrri umferð, árið 1990, var rannsóknarhópur valinn
af handahófi úr þjóðskrá, og innihélt hann 1800 karla
og 1800 konur á aldrinum 20-44 ára, sem búsett voru
á höfuðborgarsvæðinu. Þátttakendur fengu sendan
LÆKNAblaðið 2011/97 463