Læknablaðið - 15.01.2013, Síða 11

RANNSÓKN
Lungnasegarek á Landspítala 2005-2007
- nýgengi, birtingarmynd, áhættuþættir og horfur
Kristján Óli Jónsson1,2, Uggi Þ. Agnarsson2, Ragnar Danielsen2, Guömundur Þorgeirsson12
ÁGRIP
Inngangur: Lungnasegarek er alvarlegur sjúkdómur og algengt vandamál
hjá sjúklingum sem leggjast inn á sjúkrahús. Faraldsfræði sjúkdómsins á
íslandi er að miklu leyti órannsökuð. Markmið þessarar rannsóknar var að
meta nýgengi lungnasegareks, birtingarmynd sjúkdómsins, áhættuþætti
og horfur meðal sjúklinga sem lögðust inn á Landspítalann á þremur
árum.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn athugun á
sjúkraskrám sjúklinga sem fengu greininguna lungnasegarek (126 sam-
kvæmt ICD10) á árunum 2005-2007. Upplýsinga var aflað um aldur,
einkenni, meðferð, áhættuþætti og undirliggjandi sjúkdóma, greiningarað-
ferðir og afdrif.
Niðurstöður: Þýðið var 312 sjúklingar og nýgengi lungnasegareks á
Landspítala 5 af hverjum 1000 sjúklingum. Þrjátiu daga dánarhlutfall var
9,9% (95% öryggisbil 6,6-13,3%). Algengasta einkenni við greiningu var
mæði (81%) og greining oftast gerð með tölvusneiðmynd (89%). Meðferð
var í flestum tilvikum segavarnandi lyfjameðferð (96%). Marktæk aukning
reyndist á tíðni gáttatifs meðal sjúklinga með lungnaháþrýsting sam-
kvæmt hjartaómun (32% en 10% meðal þeirra sem ekki höfðu lungnahá-
þrýsting, p=0,026). Dánartíðnin reyndist marktækt hærri meðal kvenna,
13%, en 6,5% meðal karla (p= 0,049) og meðal þeirra sem höfðu engin
hefðbundin einkenni lungnasegareks (36% en 8,1% meðal þeirra sem
höfðu slík einkenni, p=0,012).
Ályktun: Nýgengi lungnasegareks á Landspítala var 5 af hverjum 1000
innlögðum sjúklingum sem er heldur hærra en margar erlendar rannsóknir
hafa sýnt. Dánarhlutfall var hins vegar svipað og hefur snarlækkað frá þvi
lungnasegarek var síðast rannsakað á (slandi fyrir 40 árum.
Inngangur
Höfundar
eru allir læknar.
Læknadeild Háskóla
íslands', hjartadeild
Landspítala2
Fyrirspurnir:
Uggi Þ. Agnarsson
uggitha@landspitali.is
Greinin barst
20. ágúst 2012,
samþykkt til birtingar
26. nóvember 2012.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Lungnasegarek á sér oftast uppruna í segum sem
myndast í djúpum bláæðum ganglima og er algengt
vandamál hjá sjúklingum sem leggjast inn á sjúkrahús.1
Aðstæður sem trufla eða tefja blóðrás í bláæðum eða
valda skemmdum í æðaþelsklæðningu þeirra stuðla að
segamyndun, einkum ef einnig er um að ræða dulda
segahneigð af einhverri ástæðu. Áætlað hefur verið að
um þriðjungur sjúklinga með djúpan bláæðasega fái
lungnasegarek en um tveir þriðju fái eingöngu stað-
bundin einkenni um djúpan bláæðasega.2
Sjúkdómsmynd lungnasegareks er fjölbreytileg,
allt frá engum einkennum yfir í lost og skyndidauða.3
Greining er því oft vandasöm. Meðal langvinnra fylgi-
kvilla eru langvinnur lungnaháþrýstingur og endur-
tekin lungnasegarek, auk hugsanlegra fylgikvilla und-
irliggjandi bláæðasega. Meðferð skiptir oft sköpum og
eru því greining sjúkdómsins og rétt viðbrögð mjög
mikilvæg.4
Nýgengi lungnasegareks er að miklu leyti órann-
sakað hér á landi. Erlendar nýgengistölur eru breyti-
legar, liggja á bilinu 40-270 tilfelli á hverja 100.000 íbúa
á ári.5'7 Dánarhlutfall hefur verið áætlað 8-13% í sumum
rannsóknum4'6’8 og greiningin kemur fyrir á 1,3% dán-
arvottorða í Bandaríkjunum.9 Þá virðist lungnasegarek
vera algengara meðal kvenna en karla.10,11
Islenskar rannsóknir á lungnasegareki eru fáar
en helst ber að nefna rannsókn frá lyflækningadeild
Landspítala sem náði yfir áratuginn 1961-1970.12 Á því
tímabili höfðu greinst 102 tilfelli með lungnasegarek,
sem samsvaraði 0,9% sjúklinga á lyflækningadeildinni.
Reiknað dánarhlutfall var mjög hátt, eða um 50%.
Rannsóknin var þó gerð áður en nútíma greiningarað-
ferðir ruddu sér til rúms, tölvusneiðmyndatökur af
lungnaæðum, lungnaslagæðamyndatökur (pulmonary
angiography) og ísótópaskönn. í seinni tíð hefur greining
á lungnasegareki aðallega byggst á tölvusneiðmynda-
töku sem hefur gerbreytt öllum greiningarforsendum.5
Engu að síður gera flestir höfundar sem um málið
fjalla ráð fyrir að vangreining sé stórt vandamál.13 Eftir
þessa byltingu í greiningartækni hefur engin rannsókn
verið birt um faraldsfræði þessa mikilvæga sjúkdóms
á íslandi. Hins vegar sýndi nýleg þversniðsrannsókn á
forvörnum gegn bláæðasegasjúkdómum á Landspítal-
anum (og þar með gegn lungnasegareki) að tækifæri
til forvarna voru stórlega vannýtt.14 Að mati höfunda
höfðu 47% inniliggjandi sjúklinga á skurðlækninga- og
lyflækningadeildum ábendingu fyrir forvarnarmeð-
ferð samkvæmt gildandi leiðbeiningum en aðeins 57%
þeirra sem uppfylltu ábendingarskilmerki fengu slíka
meðferð. Þá hafa birst tvær rannsóknir um nýgengi
bláæðasega í íslensku þýði. Önnur tók saman allar
greiningar bláæðasega og lungnasegareks á spítölum
á Stór-Reykjavíkursvæðinu 2005 og hluta úr 2006 og
mat nýgengið sem 1,1 tilfelli á 1000 persónuár.15 Hin
rannsóknin tók til segamyndunar í djúpum bláæðum
ganglima 1975-1990. Áætlað nýgengi byggt á bláæða-
myndatökum á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri var
0,35 tifelli á 1000 persónuár.16
Markmið þessarar rannsóknar er að meta nýgengi
og birtingarmynd lungnasegareks á Landspítala, horf-
ur sjúklinganna og helstu áhættuþætti. Þetta er fyrsta
rannsóknin sem nær yfir allar deildir Landspítala.
LÆKNAblaðið 2013/99 11