Læknablaðið - 15.01.2013, Síða 18

RANNSÓKN
Tafla I. Neysla algengra matvæla og matvælaflokka i grömmum á dag (meðaltal ± staðalfrávik (SF) og dreifing neyslunnar). n=162.
Meðaltal ± SF 5% 10% 25% 50% 75% 90% 95%
Grænmeti, ávextir og hreinir safar Grænmeti 52 ±47 1 5 14 39 77 124 134
Ávextir 136±102 3 24 57 114 201 292 318
Hreinir safar 87 ±107 0 0 0 45 155 242 287
Ávextir, grænmeti og safar alls 275 ±164 46 89 155 257 369 533 583
Kartöflur og kornmeti Kartöflur, nýjar 21 ±28 0 0 1 16 29 49 56
Franskar kartöflur 6 ± 12 0 0 0 0 0 24 37
Brauð 80 ±39 30 38 52 71 104 127 151
Gróf brauð, trefjaefni >6% 16 ± 21 0 0 0 8 23 48 59
Morgunkorn 43 ±38 0 6 19 33 54 93 126
Hafragrautur 16 ±36 0 0 0 0 0 67 107
Pasta og núðlur 19 ±29 0 0 0 3 28 61 81
Pizza 12 ±28 0 0 0 0 0 49 75
Fiskur og kjöt Fiskur og fiskafurðir 21 ±24 0 0 0 16 30 53 62
Kjöt og kjötafurðir 65 ±35 15 21 39 63 84 112 128
Mjólk og mjólkurvörur Nýmjólk 78 ± 117 0 0 0 0 123 239 290
Léttmjólk 102 ±144 0 0 0 60 137 301 385
Undanrenna/Fjörmjólk 17 ±49 0 0 0 0 0 67 103
Kókómjólk/Kakó 32 ±53 0 0 0 0 67 83 133
Mjólkurvörur* 22 ±29 0 1 4 14 36 51 58
Ostar 17 ± 14 0 0 6 14 27 35 39
Mjólk og mjólkurvörur alls 357 ±193 97 143 205 345 458 597 720
Feitmeti Smjör og smjörlíki 9 ± 8 1 2 4 7 12 16 21
Sósur og ídýfur 13 ± 11 0 0 4 10 18 26 33
Lýsi 2 ± 3 0 0 0 0 5 8 8
Drykkir aðrir en mjólk Gosdrykkir og svaladrykkir 117 ±129 0 0 23 83 165 266 417
Svaladrykkir 71 ± 99 0 0 0 31 89 203 274
Gosdrykkir 46 ± 76 0 0 0 0 67 151 220
Vatn og sódavatn 285 ± 235 10 49 123 221 404 545 737
Kex, kökur, sætindi og snakk Kökur 32 ±34 0 0 4 27 42 73 93
Kex 13 ± 18 0 0 0 7 18 34 49
Sælgæti og ís 32 ±33 0 0 0 25 53 81 96
Popp, snakk, hnetur 8 ± 14 0 0 0 1 10 24 32
* Mjólkurvörur aðrar en drykkjarmjólk og ostar
2002'6 og endurbætt fyrir landskönnun á mataræði 2010-2011.17
Við útreikninga á næringargildi fæðu var annars vegar stuðst við
íslenska gagnagrunninn um efnainnihald matvæla, ÍSGEM,18 og
hins vegar gagnagrunn fyrrum Lýðheilsustöðvar um samsetn-
ingu algengra rétta og skyndibita á íslenskum markaði. Tekið var
tillit til rýrnunar næringarefna við eldun.
Birtar eru niðurstöður um neyslu valinna fæðutegunda (í
grömmum á dag (g/dag)), orku (sem kkal/dag), orkugefandi nær-
ingarefna (í g/dag og sem hlutfall af heildarorkuneyslu) og neyslu
vítamína og steinefna. Eins var gerð greining á framlagi fæðu-
flokka til heildarorkuneyslu og valinna næringarefna (harðrar
fitu, viðbætts sykurs, salts og fæðutrefja). Við flokkun fæðuteg-
unda í skilgreinda fæðuflokka er stuðst við sama kerfi og lýst er í
skýrslu er geymir helstu niðurstöður landskönnunar á mataræði
fullorðinna íslendinga 2010-2011.17 Niðurstöðurnar voru bornar
saman við ráðleggingar um fæðuval og ráðlagða dagsskammta
(RDS) næringarefna fyrir viðkomandi aldurshóp.1419 Skammta-
stærðir sem miðað er við í ráðleggingum um fæðuval voru aðlag-
aðar miðað við orkuþörf 6 ára barna, sem nemur um það bil 60% af
áætlaðri orkuþörf fullorðinna.20 RDS fyrir vítamín og steinefni er
skilgreindur sem það magn næringarefnis sem fullnægir þörfum
alls þorra fólks, eða um 98% þýðis. Þegar lagt er mat á vítamín-
og steinefnaneyslu hópa er venjan að styðjast við fleiri hugtök en
einungis ráðlagðan dagsskammt, það er að segja meðalþörf, lægri
mörk æskilegrar neyslu og efri mörk hættulausrar neyslu. Meðal-
þörf vítamína og steinefna hefur ekki verið skilgreind fyrir börn,
en fyrir fullorðna samsvarar hún yfirleitt 60-80% af RDS.19 í þessari
grein er stuðst við 2/3 hluta RDS sem mælikvarða á áætlaða
meðalþörf þýðisins, en slík nálgun er algeng og viðurkennd þegar
niðurstöður neyslukannana eru metnar og meðalþörf fyrir efni er
ekki þekkt.19 Ef neysla fer undir áætlaða meðalþörf þýðis er talið
að hætta sé á að þörf fyrir viðkomandi næringarefni sé ekki mætt.
18 LÆKNAblaðið 2013/99