Læknablaðið - 15.01.2013, Qupperneq 37

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Gröfnr. 46. Beinasafnið er
einstakt og ber þess skýr ein-
kenni að vera úr kirkjugarði
sjúkrastofnunar að sögn
Steinunnar.
Mynd Pétur Sörensson
Ummerki í augn-
tóftum eftir skyrbjúg.
Mynd Elsa Pacciani.
Ummerki um alvar-
lega ígerð í gómi.
Mynd Elin Ahlin.
Hreifst af kaþólskum sið
„Læknismeðferð og lækningakunnátta hefur verið
af skornum skammti en þó má finna dæmi um að
gert hafi verið að beinbrotum sem hafi síðan gróið
og sjúklingurinn lifað lengur og dáið af öðrum
orsökum. Meðöl til að lina kvalir voru frumstæð
en þó hafa fundist fræ í jarðvegi af erlendum
lækningajurtum sem líklega hafa verið ræktaðar
í klausturgarðinum í þeim tilgangi. Gestgjafarnir
hafa sjálfsagt gert allt sem í þeirra valdi stóð til
þess að gera skjólstæðingum sínum lífið bærilegt.
Æðsta takmarkið hlýtur samt að hafa verið að ráða
bót á hvers konar meinum þótt fyrirbænir hafi oft
orðið að duga. Hafa þær ef til vill þótt árangurs-
ríkastar þótt lækningar hafi verið reyndar sam-
kvæmt bestu þekkingu þess tíma. Vel má vera að
í klaustrinu hafi búið einstaklingar sem ákváðu
að helga sig öðrum með umönnun og lækningum.
Annars hefði ekkert verið þangað að sækja um-
fram það sem hægt var að veita heima eða í eigin
sóknarkirkju."
Steinunn segir að við rannsóknirnar á Skriðu-
klaustri hafi smám saman runnið upp fyrir henni
hversu mikilvægu samfélagshlutverki klaustrin
gegndu í kaþólskum sið. „Þarna komu úr jörðu
greinilegar leifar alþjóðlegrar sjúkrastofnunar
enda er sláandi munur á beinasafni Skriðuklaust-
urs samanborið við önnur varðveitt beinasöfn
hérlendis. Það er því í rauninni hafið yfir allan
vafa að á Skriðuklaustri var rekinn umfangsmikill
spítali um ríflega hálfrar aldar skeið."
Klaustrin voru, ásamt biskupsstólunum, tvímælalaust
öflugustu stofnanir landsins. Þau voru hluti af alþjóð-
legu stofnananeti sem byggði á kenningakerfi kaþólsku
kirkjunnar og tengdu ísland við útlönd. Síst ætti að
vanmeta starf þeirra hérlendis við samfélagshjálp,
heilsuvernd og lækningar á miðöldum þótt mörg þeirra
hafi vissulega einbeitt sér að annars konar umbótum
líka. Utan þeirra klaustra sem ráku spítala voru að vísu
einnig einstaklingar sem sinntu almennum lækningum
og fæðingarhjálp. Starf þeirra á sér þó frekar hliðstæðu
í starfi heilsugæslulækna eða ljósmæðra á okkar tíð en
líknarstarf klaustranna kom ótvírætt í stað spítala eins
og við þekkjum nú.
Sagan afklaustrinu á Skriðu, bls. 246-7.
„Eftir siðaskiptin verður hrun í þessari sam-
félagsþjónustu, ekkert kemur í stað hennar, og
allar heimildir sýna að fólki á flakki og vergangi
fjölgaði, þjófnaðir stórjukust, aðallega var þó stolið
mat, og yfirvöld brugðust við með Stóradómi, refs-
ingar voru hertar og dauðarefsingar teknar upp
sem ekki höfðu tíðkast í kaþólskum sið. Myrkustu
aldir íslandssögunnar renna upp í kjölfarið."
Steinunn segist vera fremur hlutlaus þegar
kemur að trúmálum en hún kveðst þó hafa snúist
æ meir á sveif með kaþólskunni eftir því sem hún
hafi grúskað meira í rústum Skriðuklausturs. „Það
er margt við kaþólskan sið sem höfðar til mín."
LÆKNAblaðið 2013/99 37