Læknablaðið - 15.10.2013, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
Brátt andnauðarheilkenni á
gjörgæsludeildum Landspítala 2004-2008
Þórður Skúli Gunnarsson’ læknir, Kristinn Sigvaldason2 læknir, Kristbjörn I. Reynisson3 sérfræðingur í mynd- og geislagreiningu,
Alma D. Möller2 læknir
ÁGRIP
Tilgangur: Að kanna nýgengi, orsakir, dánarhlutfall og öndunarvéla-
meðferð sjúklinga með brátt andnauðarheilkenni á gjörgaesludeildum
Landspitala á fimm ára tímabili og bera saman við eldri íslenska rannsókn.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggn rannsókn þar sem farið var yfir allar
innlagnir á gjörgæsludeildir Landspítala árin 2004-2008 og upplýsingum
safnað um aldurs- og kynjadreifingu, orsakir, legutíma, gjörgæslumeðferð
og afdrif þeirra sjúklinga sem féllu undir alþjóðlega skilgreiningu á bráðu
andnauðarheilkenni. Niðurstöður voru bornar saman við niðurstöður eldri
rannsóknar fyrir tímabilið 1988-1997 til að kanna hvort breytingar hafi
orðið á nýgengi og horfum sjúklinga.
Niðurstöður: Alls lögðust 6413 sjúklingar inn á gjörgæsludeildir Landspít-
ala á tímabilinu. Af 224 sjúklingum með alvarlega öndunarbilun reyndust
120 sjúklingar vera með brátt andnauðarheilkenni. Meðalaldur var 55 ár,
55% voru karlar og miðgildi legutíma á gjörgæsludeild var 13 dagar en
miðgildi legutíma á sjúkrahúsi 24 dagar. Miðgildi daga frá áfalli að stað-
festu bráðu andnauðarheilkenni var þrír dagar. Nýgengi reyndist vera 7,9
tilfelli á 100.000 ibúa/ári. Alls létust 36 sjúklingar vegna heilkennisins, eða
30% sjúklinga.
Ályktun: Nokkur aukning virðist hafa orðið á nýgengi bráðs andnauðar-
heilkennis en dánarhlutfall hefur hins vegar lækkað marktækt, eða úr
40% í 30%. Bættar horfur sjúklinga með brátt andnauðarheilkenni má
sennilega rekja til framfara í gjörgæslumeðferð, svo sem notkunar á
lungnaverndandi öndunarvélameðferð, hátíðniöndunarvél, grúfulegu og
hjarta- og lungnavél.
’Læknadeild Háskóla
íslands,
2svæfinga- og
gjörgæsludeild,
3röntgendeild Landspítala.
Fyrirspurnir Kristinn
Sigvaldason, svæfinga-
og gjörgæsludeild
Landspítala Fossvogi
krisig@landspitali. is
Greinin barst
11. mars 2013,
samþykkt til birtingar
16. september 2013.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Inngangur
Brátt andnauðarheilkenni (BAH, Acute Respiratory
Distress Syndrome, ARDS) er eitt af erfiðustu vanda-
málum sem fengist er við á gjörgæsludeildum sjúkra-
húsa. Heilkennið felur í sér bráða öndunarbilun með
dreifðum íferðum £ báðum lungum í kjölfar annars
sjúkdóms, slyss eða skurðaðgerðar. Bráðu andnauðar-
heilkenni var fyrst lýst árið 1967 hjá hermönnum sem
slösuðust alvarlega í Víetnamstríðinu.1 Ætla má að
með framförum í læknisfræði og betri lifun alvarlega
veikra eða slasaðra sjúklinga hafi læknar farið að fást
við vandamál sem lítið voru þekkt áður líkt og BAH.
Allt frá því heilkenninu var fyrst lýst árið 1967 hafa
nýgengistölur verið mjög á reiki vegna mismunandi
skilgreininga og hafa rannsóknir sýnt tíðnitölur á
bilinu 4,5-75 tilfelli á 100 þúsund íbúa/ár.2'3 Það var
því stórt framfaraskref þegar samkomulag náðist
um alþjóðlega skilgreiningu á bráðu andnauðarheil-
kenni árið 1992, sem gerði fræðimönnum kleift að gera
samræmdar rannsóknir á tíðni, orsökum og horfum
sjúklinga.4 Skilgreind voru hugtökin bráður lungna-
áverki (ALl, acute lung injury) og brátt andnauðarheil-
kenni (ARDS, sjá töflu I). Dánarhlutfall hefur verið
hátt og bentu fyrstu rannsóknir fyrir um 20 árum
til þess að dánarhlutfall sjúklinga væri á bilinu 64-
70%.5-6 A undanförnum tveimur áratugum virðist
dánarhlutfall þó hafa lækkað og er líklegast milli 30 og
40%.7"9 Þá sýndi íslensk rannsókn yfir tímabilið 1988-
1997 að dánarhlutfall sjúklinga með brátt andnauðar-
heilkenni á íslenskum gjörgæsludeildum var 40%.10
Bættar horfur sjúklinga með brátt andnauðarheilkenni
má sennilega rekja til framfara í öndunarvélameðferð
svo og framfara í gjörgæslulækningum almennt. Rann-
sóknir hafa sýnt að ef stuðst er við svokallaða lungna-
verndandi meðferð í öndunarvél þar sem andrýmd er
haldið lágri og þrýstingsaukning í loftvegi takmörkuð
er dánarhlutfall sjúklinga lægra.11'13 Sjúklingar með al-
varlegt brátt andnauðarheilkenni sem svara ekki hefð-
bundinni öndunarvélameðferð eru í meira mæli settir
í hátíðniöndunarvél (HFOV, liigh frequency oscillatory
ventilation), í grúfulegu (prone position) eða tengdir við
hjarta- og lungnavél (ECMO, extracorporeal membrane
oxygenation) sem lokaúrræði.
Þrátt fyrir alþjóðlega skilgreiningu á bráðu and-
nauðarheilkenni hafa verið birtar mismunandi niður-
stöður um nýgengi og dánarhlutfall milli landa sem ef
til vill má rekja til ólíkra þjóðfélagsaðstæðna og heil-
brigðiskerfa og því er erfitt að heimfæra slíkar niður-
stöður til íslands. Markmið þessarar rannsóknar var
því að kanna orsakir, öndunarvélameðferð, nýgengi og
dánarhlutfall sjúklinga með brátt andnauðarheilkenni á
gjörgæsludeildum Landspítala á árunum 2004-2008 og
bera saman við sambærilega eldri rannsókn sem fram-
kvæmd var yfir tímabilið 1988-1997. Niðurstöður gætu
gefið vísbendingu um hvort nýgengi hafi breyst og hvort
framfarir í gjörgæslumeðferð hafi skilað sér í bættum
horfum sjúklinga með brátt andnauðarheilkenni hér á
landi.
LÆKNAblaðið 2013/99 443
L