Læknablaðið - 15.10.2013, Blaðsíða 35

LÖGFRÆÐI 6. PISTILL
Læknar eru hvattir til að koma á framfæri við ritstjórn eða
pistlahöfund ábendingum um efni sem þeir vilja að fjallað verði um.
Skráningar- og tilkynningaskylda
óvæntra atvika
Á dögunum var haldin ráðstefna á vegum
landlæknisembættisins um heilbrigðiskerfið
og öryggi sjúklinga. í umfjöllun RÚV um
ráðstefnuna var haft eftir fyrrum landlækni
að einn af hverjum tíu sjúklingum sem
leggjast inn á vestræn kennslusjúkrahús verði
fyrir einhvers konar óhappi vegna meðhöndl-
unar, óhöppum sem jafnvel geti leitt til
dauða. Miðað við íslenskt umhverfi, skipulag
heilbrigðisþjónustu og menntun heilbrigðis-
starfsmanna sé ekki við öðru að búast en að
hið sama sé að gerast í íslenskri heilbrigðis-
þjónustu. Ef niðurstöður þessara erlendu
rannsókna eru heimfærðar á íslenskan
veruleika þýði það að 2500 sjúklingar verði á
ári hverju fyrir einhvers konar óhöppum, af
þeim verði 600 fyrir örkumlum vegna þeirra,
og um það bil 170 deyi. Hægt væri að koma
í veg fyrir um helming óhappanna (ruv.is/
frett/10-verda-fyrir-ohappi-vegna-medhondl-
unar).
Upplýsingar sem þessar undirstrika
mikilvægi þess að heilbrigðisstarfsmenn,
læknar sem aðrir, skrái allt sem fer úrskeiðis
við meðferð. f lögum um landlækni og lýð-
heilsu nr. 41/2007 eru lagaákvæði sem leggja
bæði skráningarskyldu og tilkynningaskyldu
á herðar heilbrigðisstarfsmönnum um óvænt
atvik. í skráningarskyldunni felst að öll
óvænt atvik í heilbrigðisþjónustu ber að skrá.
í tilkynningaskyldunni felst að óvænt atvik
sem hafa valdið eða hefðu getað valdið sjúk-
lingi alvarlegu tjóni skal tafarlaust tilkynna
embætti landlæknis.
Um þessar skyldur er fjallað í 9. og 10. gr.
laga um landlækni og lýðheilsu nr. 41/2007
með síðari breytingum.
í 9. gr. er fjallað um skráningarskyldu
óvæntra atvika í heilbrigðisþjónustu og felur
ákvæðið í sér skýra lagaskyldu gagnvart heil-
brigðisstarfsmönnum, sem hlut eiga að máli,
faglegum yfirmönnum þeirra og öðru starfs-
fólki heilbrigðisstofnana, eftir því sem við
á, til að skrá öll óvænt atvik. Lagaákvæðið
skýrir óvænt atvik sem óhappatilvik, mistök,
vanrækslu eða önnur atvik sem valdið
hafa sjúklingi tjóni eða hefðu getað valdið
sjúklingi tjóni. Tilgangur þessarar skráningar
er að finna skýringar á óvæntum atvikum
og leita leiða til að tryggja að þau endurtaki
sig ekki. Til viðbótar við skráningarskylduna
ber heilbrigðisstofnunum, sjálfstætt starf-
andi heilbrigðisstarfsmönnum og öðrum sem
veita heilbrigðisþjónustu að halda skrá um
óvænt atvik og senda landlækni reglulega
yfirlit um öll óvænt atvik með þeim hætti
sem embættið ákveður.
f 10. gr. er fjallað um tilkynningaskyldu
heilbrigðisstofnana, sjálfstætt starfandi heil-
brigðisstarfsmanna og annarra sem veita
heilbrigðisþjónustu til landlæknis varðandi
óvænt atvik sem valdið hafa eða hefðu getað
valdið sjúklingi alvarlegu tjóni, svo sem
dauða eða varanlegum örkumlum. Varðandi
þessi atvik skal jafnframt upplýsa sjúkling
um það án ástæðulausra tafa og nánustu
aðstandendur hans þegar það á við. Embætti
landlæknis skal rannsaka þessi mál til að
finna á þeim skýringar og tryggja eftir því
sem kostur er að slík atvik gerist ekki aftur.
Heilbrigðisstofnun og -starfsmenn skulu
veita embættinu þær upplýsingar og gögn
sem það telur nauðsynleg við rannsókn
þessara mála og embættið skal eiga greiðan
aðgang að heilbrigðisstofnunum og starfs-
stofum heilbrigðisstarfsmanna í þágu rann-
sóknar. Við meðferð málsins ber embættinu
meðal annars að meta hvort atvikið kalli á að
heilbrigðisstarfsmanni/mönnum verði veitt
áminning vegna þess.
Verði óvænt dauðsfall á heilbrigðisstofnun
eða annars staðar þar sem heilbrigðis-
þjónusta er veitt, sem ætla má að rekja megi
til mistaka, vanrækslu eða óhappatilviks við
meðferð eða forvarnir vegna sjúkdóms, skal
auk tilkynningar til embættis landlæknis til-
kynna það til lögreglu í samræmi við ákvæði
laga um dánarvottorð, krufningar og fleira
nr. 61/1998.
Embætti landlæknis gaf út á sínum tíma
dreifibréf nr. 2/2008 um atvikaskráningu
og tilkynningaskyldu (landlaeknir.is/gaedi-
og-eftirlit/heilbrigdisstarfsfolk/dreifibref/
nanar/iteml4915/Dreifibref-nr—2/2008-
-Atvikaskraning-og-tilkynningaskylda).
Þá hefur embættið útbúið tvenns konar
eyðublöð vegna þessa. Annað eyðublaðið er
vegna skráningar einstakra óvæntra atvika.
Dögg
Pálsdóttir
lögfræðingur
Læknafélags íslands
DoggP@lis.is
Þar koma fram þau atriði sem embættið
hefur ákveðið að skráð séu að lágmarki
vegna óvæntra atvika. Þetta eyðublað ber
heilbrigðisstarfsmanni að fylla út í hvert sinn
sem sjúklingur verður fyrir óvæntu atviki
í heilbrigðisþjónustu. Til viðbótar ber að
senda það embætti landlæknis þegar atvikið
hefur valdið eða hefði getað valdið sjúkingi
alvarlegu tjóni. Hitt eyðublaðið er fyrir yfir-
litin sem senda ber embættinu og hefur
embættið ákveðið að þau skuli senda tvisvar
á ári. Eyðublaðið ber með sér að atvikin sem
embættið safnar upplýsingum um eru fall
(bylta), atvik tengd læknismeðferð, hjúkr-
unarmeðferð, lyfjameðferð, svæfingu, rann-
sókn, umönnun, endurhæfingu, tækjabúnaði,
eignatjóni, ofbeldi og sóttvörnum, þar með
talin stunguóhöpp. Ef atvik er ekki unnt að
fella undir neitt af þessum flokkum fer það í
flokkinn „Annað". Eyðublöðin eru aðgengi-
leg á heimasíðu embættisins (landlaeknir.
is/um-embaettid/greinar/grein/iteml5324/
Vidbrogd-vid-atvikum). Þau er hægt að fylla
út rafrænt, en gert er ráð fyrir að þau séu
prentuð út og undirrituð.
Á heimasíðu embættis landlæknis er
fjallað um orsakir atvika og óvænts skaða
á heilbrigðisstofnunum (landlaeknir.is/
um-embaettid/greinar/grein/iteml5290/
Orsakir-ovaentra-atvika-og-ovaents-skada).
Þar kemur meðal annars fram að rannsóknir
á orsökum atvika sýni að óvæntan skaða
megi rekja til þreytu heilbrigðisstarfsmanna,
misskilnings í samskiptum, ófullnægjandi
upplýsinga, ófullnægjandi sjúklingafræðslu,
ófullnægjandi mönnunar, ófullnægjandi
aðlögunar nýrra starfsmanna, ófullnægjandi
tækjabúnaðar og skorts á verklagsreglum og
vinnuleiðbeiningum.
Fréttir um sívaxandi álag á heilbrigðis-
starfsmenn vekja áhyggjur um að tíma-
skortur þeirra verði til þess að skráningu
óvæntra atvika sé ekki sinnt og að tilkynning
um alvarleg óvænt atvik farist jafnvel fyrir.
Vert er því að undirstrika og leggja áherslu
á hversu mikilvægt það er fyrir öryggi
sjúklinga og bætt öryggi heilbrigðiskerfisins
að heilbrigðisstarfsmenn sinni þessari skýru
lagaskyldu sinni.
LÆKNAblaðið 2013/99 467