Læknablaðið - 15.10.2013, Blaðsíða 54

Pistlar frá formönnum sérgreinafélaga og
undirdeilda Læknafélags íslands og Reykjavíkur
Island í
evrópskum spegli
Ragnheiður
Inga
Bjarnadóttir
formaður Félags
íslenskra fæðinga- og
kvensjúkdómalækna
rib@simnet.is
Mikil umræða hefur átt sér stað
í fjölmiðlum undanfarnar vikur
um niðurskurð í heilbrigðis-
kerfinu sem á undir högg að
sækja. En hvernig stöndum við
til dæmis miðað við önnur lönd
Evrópu í mæðravernd, fæðingar-
hjálp og kvensjúkdómum?
Síðastliðið haust voru tölur frá Fæðing-
arskráningu íslands sendar inn í samevr-
ópska verkefnið Euro Peristat í fyrsta sinn.
Þetta verkefni hófst árið 1999 sem hluti af
heilbrigðisskráningu Evrópusambandsins
(EUs Health Monitoring Programme) sem
leggur áherslu á meðgöngu, fæðingu og
nýburaheilsu. í nýútgefinni skýrslu Euro
Peristat fyrir árið 2010’ sem kom út í maí á
þessu ári, birtust tölur frá 29 löndum sem
ekki eru öll í Evrópusambandinu enda er
það ekki skilyrði fyrir þátttöku.
Tölurnar frá Islandi, sem birtust nú í
fyrsta sinn, vöktu verulega athygli. Gaman
er að segja frá því að fyrirsögn umfjöll-
unar dagblaðs nokkurs í Hollandi um
Euro Peristat var á þá leið að best væri að
fæða á íslandi! Hvað sem því líður er mjög
athyglisvert að sjá íslenska fæðingartöl-
fræði í evrópsku samhengi, enda skerum
við okkur úr að mörgu leyti.
Á íslandi er hæsta frjósemi í Evrópu
en íslenskar konur fæða að meðaltali 2,2
börn. Hér er hlutfall eðlilegra fæðinga
hæst í Evrópu, eða 78,7% allra fæðinga.
Tíðni keisaraskurða var hér lægst í
Evrópu á árinu 2010, eða 14,8%. Hér var
lág tíðni áhaldafæðinga, það er fæðinga
með hjálp sogklukku eða tangar, eða 6,5%
sem er sérlega lágt miðað við lága tíðni
keisaraskurða. Tíðni spangarklippinga
er einnig lág á íslandi en tíðni alvarlegra
spangarrifa (3. og 4. gráðu rifur) er meiri
en víða annars staðar, eða 4,2%. Enginn
8
FÍFK
mæðradauði var á íslandi á árunum 2006-
2010 og alvarleg sjúkdómsbyrði (morbiditet)
barnshafandi kvenna og nýbakaðra mæðra
var lág.
Athygli vekur að á íslandi var lægsta
tíðni andvana fæðinga (miðað við 28 vikna
meðgöngu) í Evrópu, eða 1,8/1000 fædd
börn. Hér var einnig lægsta tíðni nýbura-
dauða sem skilgreindur er sem dauði
innan 28 daga frá fæðingu eða 1,2/1000
lifandi fædd börn. Á Islandi og í Finnlandi
var lægsta tíðni ungbarnadauða (innan
365 daga frá fæðingu): 2,3/1000 lifandi
fædd börn. Hér á landi var einnig lægsta
tíðni léttbura (<2500 g), eða 3,3% fæddra
barna og lægsta tíðni fyrirbura (<37 vikur
meðgöngu), eða 5,5% fæddra barna.
Það kemur því á óvart að á Islandi var
tíðni lágs Apgarstigs (<7 við 5 mínútna
aldur) hærri en í flestum Evrópulöndum,
eða 2,0%. Hins vegar var tíðni mjög lágs
Apgars (<4) við 5 mínútna aldur um 0,4%
sem er svipað og í öðrum Evrópulöndum.
Þetta vekur þá spurningu hvort fleiri
börn fæðist með einkenni súrefnisskorts
hérlendis eða hvort stigagjöf okkar sé
strangari. Þetta gefur tilefni til að rann-
saka nánar ástand nýbura á Islandi, til
dæmis með því að mæla sýrustig í nafla-
streng við fæðingu, eins og gert er víða á
Norðurlöndum.
Það má því segja að öruggt sé að fæða
og fæðast á íslandi. Mikilvægt er þó að
fylgjast með gæðavísum, sjá hvar við
getum bætt árangurinn og standa vörð um
þann árangur sem náðst hefur. Þennan
góða árangur má meðal annars þakka
góðu og vel skipulögðu heilbrigðiskerfi
sem má ekki taka sem sjálfsögðum hlut
því þá er hætt við að árangurinn versni.
ísland var lengi fyrirmynd annarra
þjóða um árangur skimunar gegn legháls-
krabbameini og var hægt að sýna fram
á að skimun lækkaði dánartíðni vegna
leghálskrabbameins. Nú kemur hins
vegar fram í nýjustu OECD-skýrslu um
heilbrigðismál, Health at a Glance 20112 að
konur á Islandi mæta síður til leitar en
fyrir áratug. Þátttaka kvenna í kembileit
á íslandi hefur fallið úr 74% árið 2000 í
69% árið 2009. Verst er mæting yngstu
kvennanna og er nú svo komið að innan
við helmingur þeirra mætir til leitar á
þriggja ára fresti en mælt er með því að
taka strok frá leghálsi á tveggja ára fresti
hjá þessum hópi. Nú hefur komið í ljós
að yngri konur sem greinast með leg-
hálskrabbamein eru með meinið á hærra
stigi en áður var og hafa þær konur oft
ekki sinnt leitartilmælum. Á tímabilinu
2008-2012 greindust 41% kvennanna
með leghálskrabbamein sem var vaxið
út fyrir leghálsinn, eða stig IIA+, en 19%
nýgreindra leghálskrabbameina var á því
stigi á tímabilinu 1998-2002.3 Hér hafa því
meira en tvöfalt fleiri konur greinst með
langt gengið leghálskrabbamein en fyrir
10 árum, sem eflaust má kenna því að
dregið hefur úr forvörnum, en verulegur
niðurskurður hefur verið hjá Leitarstöð
Krabbameinsfélagsins á undanförnum
árum. Þetta er dæmi um hvernig afbragðs
árangur getur dalað ef heilbrigðiskerfið
er fjársvelt. Vonandi bera læknar á Islandi
gæfu til að snúa við þessari þróun og
standa vörð um heilsu landsmanna.
Heimildir
1. EURO-PERISTAT Project with SCPE and EUROCAT.
European Perinatal Health Report. The health and care
of pregnant women and babies in Europe 2010. www.
europeristat.com maí 2012.
2. OECD. Health at a Glance 2011: OECD Indicators, OECD
Publishing 2011. http://dx.doi.org/10.1787/health_
glance-2011-en
3. Sigurðsson K. Óbirtar niðurstöður frá Leitarstöð
Krabbameinsfélags Islands.
486 LÆKNAblaðið 2013/99