Læknablaðið - 15.10.2013, Blaðsíða 37

Ilalldór Laxncss
Þessar bækur eru allar
skyldulesning læknanema til
að efla ogfremja mannúð og
samúð-því einsog Bjartur
í Sumarhúsum orti: Hvað er
auður og afl og hús, efeingin
urt vex íþinni krús?
stöðu. Meðvitað forðast maður að gefa
viðfangsefninu þá einkunn að það sé
leiðinlegt eða að það ræni tíma frá öðrum
mikilvægari verkefnum, því þar er einmitt
siðferðisvandinn fólginn. Sjúklingurinn
kemur með þá von í brjósti, jafnvel sann-
færingu, að læknirinn leggi sig allan fram
til að takast á við aðsteðjandi vanda. Ef
læknirinn skynjar í hjarta sínu að við
vandanum sé engin raunveruleg lausn
og vill helst losna af fundi sjúklings sem
fyrst, er hin siðferðilega klemma aug-
ljós. Og eins og venjulega býðst engin
„patent" lausn eða augljóst svar við spurn-
ingunni um hvernig eigi að bregðast við.
Sennilega er svarið oft persónulegt, háð
stund og stað, persónueiginleikum læknis
og sjúklings og sambandinu sem á milli
þeirra ríkir. En það er mikil stoð í hand-
ritinu sem er bæði skrifað og óskrifað um
samskipti læknis og sjúklings og byggir á
þeirri aldagömlu kröfu að læknir skuldi
sjúklingi sínum þjónustu og ef ekki
lækningu, þá líkn. Sama hver vandinn
er og hver á í hlut. Og þegar dýpra er
skyggnst eru öll læknisfræðileg vandamál
áhugaverð í einhverjum skilningi og
allir sjúklingar leggja á borðið gátu eða
vandamál sem er verðugt viðfangsefni og
ekkert síður þótt það kosti þolinmæði og
sjálfsaga.
Efþúfengir tækifæri til að ráðleggja
læknanemum og læknum að lesa skáldsögu eða
ijóðabók til að víkka sjóndeildarhring þeirra og
gera þá að betri læknum, hvaða bók myndir þú
mæla með?
Satt að segja á ég sjálfur svo margt
ólesið að ég tel mig ekki vera í neinni að-
stöðu til að benda á tiltekna bók og segja
„Þessa bók verður þú að lesa öllum öðrum
fremur". Samt er ég þeirrar skoðunar að
lestur bókmennta og önnur listneysla,
tónlist, myndlist, leiklist, kvikmyndalist
og svo framvegis, sé læknum mjög mikil-
væg, bæði til að hjálpa þeim að horfa út
fyrir viðfangsefni hversdagsins, en
ekki síður til að kynnast viðhorfum og
sjónarmiðum sem geta styrkt þá í glímu
við hin daglegu viðfangsefni sem oft eru
tengd vandamálum sem kynslóðirnar hafa
glímt við um aldir. Það er enginn vandi að
benda á bækur sem hafa beina og augljósa
skírskotun inn í okkar starf. Nýjar bækur
Steinunnar Sigurðardóttur, Jójð og Fyrir
Lísu eru orðnar að námsefni í læknadeild
af því þær fjalla um vandamál sem nýlega
hafa komið upp á yfirborðið sem stór-
vandamál í okkar samfélagi með alvar-
legar heilsufarslegar afleiðingar. Ljóðabók
Ara Jóhannessonar, Öskudagar, setur
viðfangsefni læknisstarfsins í listrænt
samhengi og tekst að bæta innsæi skáld-
skaparins inn í hið daglega starf, beinlínis
inn í stofuganginn, og gefa okkur þannig
nýja og dýrmæta vídd. Bók Kristínar
Steinsdóttur, Ljósa, er ágeng og lærdóms-
rík lýsing á aðstæðum sjúklings í ekkert
mjög fjarlægri fortíð. Og klassík síðustu
aldar er rík af sígildum viðfangsefnum
sem varða alla lækna. Samviskusemi og
fórnfýsi Fjalla-Bensa í Aðventu, svo nálgast
helgisögu. Sjálfstætt fólk og Heimsljós fjalla
öðrum þræði um mannlega reisn frammi
fyrir vonlausum aðstæðum, augljósum
ófullkomleika og fullt af vondum ákvörð-
unum. Síðast en ekki síst vildi ég nefna
sænska sálfræðinginn og ljóðskáldið
Tomas Tranströmer sem fékk Nóbelsverð-
launin í bókmenntum 2011, en að minnsta
kosti þrjár af ljóðabókum hans hafa verið
þýddar á íslensku. Hann sótti yrkisefni
í starf sitt sem fangelsissálfræðingur en
eftir að hann fékk heilablóðfall árið 1990
með hægri helftarlömun og málstoli varð
ljóðmál hans og erindi við lesendur ein-
stakt. Þrátt fyrir málstol hefur honum
tekist að tjá hugsanir sínar og hugmyndir
í ljóði. Það hefur verið sagt að hann
hafi skapað tungumál án orða í ljóðum.
Hann tjáði þjáningu sína í ljóðum og rauf
þannig einangrun málstolsins. Eftir áfallið
orti hann „Apríl í þögn". Þar segir meðal
annars „Ég er umlukinn skugga mínum/
eins og fiðla/ í sínum svarta kassa".
En miklu mikilvægara en einstakar
bækur, jafnvel einstök meistaraverk, er alls
konar lestur sem eflir okkur og styrkir á
margan hátt, bætir málfar, eykur innsæi
og hjálpar manni að hugsa um lífið og
tilveruna á frjóan og víðsýnan hátt. Og al-
menn þekking skiptir máli í læknisstarfi.
Einmitt þess vegna er lagt mat á almenna
þekkingu nemenda sem keppa um sæti
í læknadeild á hverju vori, auk þess sem
þeir eru prófaðir í undirstöðugreinum
raunvísinda og öðrum greinum úr hefð-
bundnu námsefni í framhaldsskóla. Bara
sú staðreynd að eitt helsta hlutverk læknis
er að tala við sjúklinga, undirstrikar
mikilvægi almennrar þekkingar í fari hver
læknis og hana öðlast menn ekki nema
þeir lesi.
wLÆKNAblaðið 2013/99 469