Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 3

Landspítalinn var tekinn í notkun 20. desember 1930 en
þá voru þrír sjúklingar lagðir þar inn. Spítalinn var að sögn
ráðherra, Jónasar Jónssonar frá Hriflu, stærsta og dýr-
asta hús á Íslandi og í blaði hans, Tímanum, sagði: „Með
stofnun landspítala hefur íslenska þjóðin stigið langt
spor fram á leið í heilbrigðis- og menningaráttina.“ Lengi
höfðu verið uppi hugmyndir um að byggja landspítala en
það var ekki fyrr en konur tóku sig til og hófu söfnun fjár,
í tilefni af nýfengnum kosningarétti árið 1915, sem málið
komst á rekspöl. Með elju og þrautseigju tókst þeim að
safna töluverðu af peningum en ekki síður var barátta
þeirra fyrir breyttum hugsunarhætti varðandi heilbrigðis-
mál mikilvæg. Fé var fyrst veitt til byggingar landspítala
árið 1925 og framkvæmdir hófust það ár og 15. júní 1926
lagði Alexandra Danadrottning hornstein að byggingunni.
Um ári síðar var húsið orðið fokhelt og þá hófust fram-
kvæmdir innanhúss. Konurnar létu ekki staðar numið þótt
markmiði þeirra um landspítala væri náð og minningar-
sjóður fékk fjárframlög til að styðja rekstur spítalans.
Guðjón Samúelsson húsameistari teiknaði spítalann
sem er í nýklassískum stíl, eins og margar aðrar opin-
berar byggingar á þessum árum. Á spítalanum áttu að
vera fimm deildir, það er handlæknis-, lyflæknis, röntgen-
og fæðingardeild, en bað- og nudddeild var ekki tilbúin
þegar spítalinn var tekinn í notkun. Eldhús og geymslur
ásamt röntgendeild voru á jarðhæð, á fyrstu hæð var
lyflækningadeildin ásamt skrifstofum og fleiru, handlækn-
ingadeild var á annarri hæð, en þar voru meðal annars
tvær skurðstofur, og fæðingardeild á þeirri þriðju. Hjúkr-
unarfræðinemar bjuggu á heimavist sem var undir súð
en fjölmargt starfsfólk bjó í spítalanum. Gert var ráð fyrir
fleiri deildum síðar og betri aðstöðu til kennslu og rann-
sókna en það biði þess tíma að byggt yrði sérstakt starfs-
mannahús. Spítalinn gat tekið á móti 100 sjúklingum og á
fyrsta starfsárinu komu þangað um 950 sjúklingar.
Á myndinni á kápu þessa blaðs sem líklega er tekin
um 1935 er Landspítalinn mest áberandi. Karl Chr. Niel-
sen (1895-1951) tók myndina en hann var nokkurs konar
Reykjavíkurljósmyndari alþýðunnar á árunum 1920-1950.
Hann lærði ljósmyndun á ljósmyndastofu Carls Ólafsson-
ar á árunum 1914-1916 en vann lengstum verkamanna-
störf og myndaði einkum mannlíf hversdagsleikans.
Til vinstri á myndinni er Kennaraskólinn sem byggður var
árið 1908 en arkitekt þess húss var Erlendur Einarsson
sem um tíma gegndi starfi húsameistara og var lengi
samstarfsmaður Guðjóns Samúelssonar. Til hægri við
spítalann er verið að byggja húsið á horni Barónsstígs
og Mímisvegar. Járnbrautarteinarnir á myndinni lágu eftir
malarási sem var á milli Norðurmýrar og Vatnsmýrar og
var gamla þjóðleiðin úr Reykjavíkurkaupstað til suðurs.
Járnbrautin lá úr malarnámunni á Skólavörðuholti og
tengdist járnbrautinni sem lá frá Öskuhlíðinni niður að
Reykjavíkurhöfn. Myndin sýnir glöggt hvað Landspítalinn
var stórt og reisulegt hús í samtíma sínum.
Jón Ólafur Ísberg
LÆKNAblaðið 2014/100 3
læknablaðið
the icelandic medical journal
www.laeknabladid.is
Hlíðasmára 8,
201 Kópavogi
564 4104 – 564 4106
Útgefandi
Læknafélag Íslands
Læknafélag Reykjavíkur
Ritstjórn
Engilbert Sigurðsson,
ritstjóri og ábyrgðarmaður
Anna Gunnarsdóttir
Hannes Hrafnkelsson
Magnús Gottfreðsson
Sigurbergur Kárason
Tómas Guðbjartsson
Þórdís Jóna Hrafnkelsdóttir
Þórunn Jónsdóttir
Tölfræðilegur ráðgjafi
Thor Aspelund
Ritstjórnarfulltrúi
Védís Skarphéðinsdóttir
vedis@lis.is
Blaðamaður og
ljósmyndari
Hávar Sigurjónsson
havar@lis.is
Auglýsingastjóri og ritari
Sigdís Þóra Sigþórsdóttir
sigdis@lis.is
Umbrot
Sævar Guðbjörnsson
saevar@lis.is
Upplag
1750
Áskrift
12.400,- m. vsk.
Lausasala
1240,- m. vsk.
Prentun, bókband
og pökkun
Prenttækni ehf.
Vesturvör 11
200 Kópavogi
© Læknablaðið
Læknablaðið áskilur sér rétt til að birta
og geyma efni blaðsins á rafrænu
formi, svo sem á netinu. Blað þetta má
eigi afrita með neinum hætti, hvorki að
hluta né í heild, án leyfis.
Fræðigreinar Læknablaðsins eru
skráðar (höfundar, greinarheiti og
útdrættir) í eftirtalda gagnagrunna:
Medline (National Library of Medicine),
Science Citation Index (SciSearch),
Journal Citation Reports/Science
Edition og Scopus.
The scientific contents of the Icelandic
Medical Journal are indexed and abst-
racted in Medline (National Library
of Medicine), Science Citation Index
(SciSearch), Journal Citation Reports/
Science Edition and Scopus.
ISSN: 0023-7213
landspítali
Læknablaðið -
100. árgangur
Hér til vinstri gefur að líta fyrsta tölublað fyrsta árgangs
Læknablaðsins með sinni frægu tóbaksauglýsingu á
kápunni, Læknablaðið 1915; 1: 1. Þeirra tímamóta að
blaðið á nú 100 ára óslitna útgáfusögu verður minnst
með ýmsum hætti eins og Engilbert Sigurðsson ritstjóri
og ábyrgðarmaður rekur í leiðara sínum. Á kápu 100.
árgangs verða myndir úr Ljósmyndasafni Íslands og
Reykjavíkur, og frá Minjasafni Akureyrar, sem eiga
rætur í lífi og starfi lækna í gegnum tíðina. Jón Ólafur
Ísberg mun setja á þær heilbrigðissögulegan vinkil og
staðsetja í tíma og rúmi. Aftast í hverju tölublaði verður
opnaður gluggi inn í gömul blöð og skyggnst inn í það
margvíslega efni sem þar er að finna.
Innan skamms verða allir árgangar blaðsins gerðir
aðgengilegir á timarit.is og jafnast það í nútímanum á
við það að eiga allt Læknablaðið innbundið í bókasafni
sínu eins og margir læknar áttu í eina tíð og eiga sumir
enn.
Það er komið hálfgert óorð á menningu þessa
dagana, en með sanni má þó segja að helsti
gagnabanki fyrir læknamenningu síðustu 100 ára
sé Læknablaðið. Til hamingju læknar að hafa tekist
gefa blaðið út með sóma frá upphafi, til óyggjandi
vísindalegs gagns fyrir land og þjóð, og til félagslegs
ávinnings fyrir stéttina í heild.
Védís Skarphéðinsdóttir
Ný meðferð fyrir sjúklinga með sykursýki tegund 2
Ný leið til að lækka
umframmagn af glúkósa
- fjarlægir hann1
Eina meðferðin sem
fjarlægir umframmagn
af glúkósa um nýrun1
FJARLÆGIR
um 70 g af glúkósa
daglega.
Getur leitt til þyngdartaps1
1 Heimild: Sérlyfjaskrártexti Forxiga (dapagliflozin),
apríl 2013.
LÆKKAR
BLÓÐSYKUR
HbA1C1
Nýtt!
1
2
-2
0
1
3
-0
1