Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 19

LÆKNAblaðið 2014/100 19
Inngangur
Auknar lífslíkur fólks á Vesturlöndum leiða til þess að
eldra fólk er sífellt stærri hluti þeirra sem leita eftir heil-
brigðisþjónustu.1,2 Eldra fólk er líklegra til að hafa marga
sjúkdóma og stríða við langvinn veikindi sem leiða af sér
líkamlegt og vitrænt færnitap, auk skertrar félagslegrar
færni. Aukning á komum eldra fólks á bráðadeildir er
umfram mannfjöldahlutfall þess og aukningin sést um
víða veröld, þrátt fyrir mismunandi bráðadeildalíkön.3,4
Eldra fólk er líklegra til að hafa alvarlega sjúkdóma, að
koma í sjúkrabíl og að vera innlagt í kjölfar heimsóknar
á bráðadeild.5-8 Hár lífaldur tengist lengri dvöl á bráða-
deild og auknum kostnaði við innlögn.1,5,9 Jafnframt
er eldra fólk útsettara fyrir aukaverkunum, með hærri
tíðni vangreininga, á fleiri endurkomur á bráðadeild og
það verða fleiri mistök við lyfjagjafir miðað við yngra
fólk með sambærilega sjúkdómsbyrði.10-13 Eftir því sem
öldruðum hefur fjölgað á bráðadeildum hefur því verið
haldið fram að það þurfi að endurhanna bráðadeildar-
húsnæði og verkferla sem kallar á ítarlegan skilning á
klínískum og sálfélagslegum þörfum eldra fólks sem
sækir bráðadeildir.14-16
Helstu sjúkdómsgreiningum og heilkennum eldra
fólks sem sækir á bráðadeild hefur verið lýst en lýsandi
rannsóknir á færni og sálfélagslegum þáttum eru tak-
markaðar. Þær rannsóknir sem til eru benda til að um
fjórðungur eldra fólks hafi breytingar á vitrænni getu,
einn sjötti hluti hafi hugsanleg einkenni þunglyndis og
tveir þriðju hafi eitthvert færnitap.17-21 Fáar rannsóknir
inngangur: Eldra fólki sem sækir bráðadeild sjúkrahúsa fer fjölgandi.
Eldra fólk er að jafnaði með útbreiddar aldurstengdar breytingar í líf-
færum, marga sjúkdóma og er á fjölda lyfja, auk líkamlegs og/eða vitræns
færnitaps. Þjónustuþarfir þessa fólks eru oft flóknar. Markmið rannsókn-
arinnar var að lýsa færni og öldrunarheilkennum eldra fólks á bráðadeild
Landspítala með samanburði við bráðadeildir í 6 öðrum löndum.
Efniviður og aðferð: Notuð var framskyggn lýsandi rannsókn á fólki (>75
ára) sem sótti bráðadeildir í nokkrum löndum, þar með talið á Íslandi.
Skimtæki InterRAI fyrir bráðadeildir var nýtt af hjúkrunarfræðingum til að
meta einstaklingana.
niðurstöður: Metnir voru 202 einstaklingar á bráðadeild Landspítala í
Fossvogi, þar af voru 55% konur. Einbúar voru 48% og 34% áttu fyrri
komur á bráðadeild innan 90 daga. Við komu á bráðadeild voru 59% með
líkamlegt eða vitrænt færnitap; 13% sýndu merki um vitræna skerðingu og
36% voru ógöngufærir án eftirlits. Ættingjar fundu fyrir álagseinkennum í
28% tilvika en 11% upplifðu yfirþyrmandi álag. Í kjölfar komu á bráðadeild
lögðust 46% inn á sjúkrahús. Í samanburði við erlendu niðurstöðurnar
sést að heldur fleiri af íslensku þátttakendunum bjuggu einir og álagsein-
kenni ættingja voru heldur meiri (28% á móti 18%). Hlutfall innlagðra á
sjúkradeild var lægra á Íslandi og fleiri fóru í endurhæfingu á Íslandi miðað
við heildarhópinn.
Ályktun: Öldrunarheilkenni og færnitap hrjáði meirihluta eldra fólks sem
leitaði á bráðadeild. Taka þarf tillit til þessa við hönnun á bráðadeildum
og þróun verkferla er lúta að þjónustu við eldra fólk svo hámarka megi
skilvirkni, öryggi og gæði.
ÁGRIp
hafa verið gerðar á fleiri en einum stað og engin alþjóð-
leg samanburðarrannsókn hefur verið birt.
Þessi rannsókn tekur til eldra fólks sem sækir bráða-
deildir í nokkrum löndum og er liður InterRAI í því að
þróa matstæki sem lýsir þörfum og áhættu þessa hóps.
Hér er lýst niðurstöðum rannsóknarinnar á Íslandi með
heildarhópinn til viðmiðunar.
Efniviður og aðferðir
Safnað var fjölþjóðlegu, lýsandi þýði einstaklinga 75
ára og eldri sem leitaði á bráðadeild. Samtals var safnað
gögnum frá 13 bráðadeildum í Ástralíu, Belgíu, Kanada,
Þýskalandi, Íslandi, Indlandi og Svíþjóð. Til að ná töl-
fræðilegri marktækni var það skilyrði sett að þær bráða-
deildir sem tækju þátt í rannsókninni yrðu að minnsta
kosti að fá 100 einstaklinga úrtak. Leitast var við að velja
bráðadeildir sem væru dæmigerðar fyrir viðkomandi
land. Bráðadeildirnar voru að mestu staðsettar í þéttbýli
með mikinn fjölda heimsókna en fáeinar þeirra voru úr
dreifbýli en með mikinn fjölda heimsókna.
Rannsóknin var samþykkt af vísindasiðanefnd og
Persónuvernd á Íslandi ásamt sambærilegum stofn-
unum í öðrum löndum. Aflað var upplýsts samþykkis
frá þátttakendum og frá ættingjum þegar það átti við.
Aldursmarkið 75 ára og eldri var valið þar sem fyrri
rannsóknir hafa sýnt að fólk eldra en 75 ára er í mestri
hættu á að fá fylgikvilla og hljóta skaða af veikindum
Greinin barst
7. september 2013,
samþykkt til birtingar
17. nóvember 2013.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Eldra fólk á bráðadeild: íslenskar
niðurstöður úr fjölþjóðarannsókn InterRAI
Guðrún Þuríður Höskuldsdóttir1 læknir, Ólöf Guðný Geirsdóttir1 næringarfræðingur, Inga Dóra Kristjánsdóttir2 hjúkrunarfræðingur, Hjördís
Jóhannesdóttir2 hjúkrunarfræðingur, Bára Benediktsdóttir2 hjúkrunarfræðingur, Bryndís Guðjónsdóttir2 hjúkrunarfræðingur, Ingibjörg
Magnúsdóttir2 hjúkrunarfræðingur, Sólrún Rúnarsdóttir2 hjúkrunarfræðingur, Pálmi V. Jónsson1,3 læknir fyrir InterRAI ED rannsóknarhópinn4
1Rannsóknarstofu Háskóla
Íslands og Landspítala
í öldrunarfræðum,
2bráðadeild Landspítala,
3læknadeild Háskóla
Íslands, 4sjá eftirmála.
Fyrirspurnir:
Pálmi V. Jónsson,
palmivj@landspitali.is
R a n n S Ó k n
Cloxabix (celecoxib) er notað til meðhöndlunar
á einkennum slitgigtar, iktsýki, og hryggiktar
Góður liðstyrkur
til meðferðar við gigt