Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 16

R a n n S Ó k n
16 LÆKNAblaðið 2014/100
Í þessari rannsókn fengu sjúklingar eftir opna hjartaskurðað-
gerð blóðflögur við hærri blóðflögufjölda en aðrir gjörgæslusjúk-
lingar (125 þús./μL á móti 63 þús./μL, p=<0,001) (tafla III). Mögu-
leg skýring á þessum mun er að margir þessara sjúklinga eru á
blóðflöguhemjandi lyfjum en einnig gætu letjandi áhrif hjarta- og
lungnavélar á blóðflöguvirkni haft áhrif.24
Klínískar leiðbeiningar eru mikilvægar til að minnka blóð-
hlutanotkun.25,26 Þær virðast þó ekki vera nægur hvati til að við-
halda gagnreyndri blóðhlutagjöf.27 Mikilvægt er að stunduð sé
markviss eftirfylgni við notkun blóðhluta.14 Nýskipuð nefnd um
blóðhlutanotkun á Landspítala mun gegna lykilhlutverki í þeim
efnum og skoða kosti þess að skrá með framskyggnum hætti hver
raunveruleg ábending blóðhlutagjafar er. Það er umhugsunarvert
að á Íslandi er ekki með formlegum hætti skráð ábending eða
ástæða blóðhlutagjafar, líkt og gert er víða erlendis. Slíkt eykur
aga og rekjanleika í klínískum ákvörðunum sem tengjast blóð-
hlutanotkun.25 Sýnt hefur verið fram á að samanburður klínískra
leiðbeininga við ástæðu blóðhlutagjafar og blóðgildis fyrir blóð-
hlutapöntun minnkar blóðhlutanotkun hjá gjörgæslusjúklingum
án þess að auka dánartíðni eða legulengd.26,28 Ennfremur hafa
nýlegar rannsóknir sýnt að blóðhlutagjöfum sem ekki samrým-
ast leiðbeiningum fækkaði um helming þegar framvirk skráning
var tekin upp.27,29 Blóðhlutanotkun er því víða orðin gæðavísir á
sjúkrahúsum erlendis (patient blood management) og væri æskilegt
taka upp slíka skráningu hér á landi.14
Rétt er að benda á að klínískar leiðbeiningar um blóðhlutagjafir
eru einungis að hluta gagnreyndar og byggja að miklu leyti á áliti
sérfræðinga, sérstaklega hvað varðar blóðvökva- og blóðflögu-
gjafir.1,4,5 Ennfremur eru alvarlega veikir sjúklingar á gjörgæslu-
deildum sjaldnast aðgreindir frá minna veikum.14 Leiðbeiningar
geta því verið í ósamræmi við viðeigandi meðferð alvarlega veikra
sjúklinga.12,16 Þetta gæti að hluta skýrt blóðhlutagjafir utan viðmiða
klínískra leiðbeininga á gjörgæsludeildum þótt aðrir þættir skipti
vafalítið einnig máli, svo sem vandkvæði við að breyta klínískri
hegðun heilbrigðisstarfsfólks þrátt fyrir nýjar gagnreyndar upp-
lýsingar (clinicians resistance to change).14 Notkun blóðhluta ræðst
samt endanlega af mati læknis þar sem klínískar leiðbeiningar
eru hafðar til hliðsjónar.
Flestar erlendar rannsóknir sem fjalla um blóðhlutagjafir
á gjörgæsludeildum hafa aðeins rannsakað eina eða tvær teg-
undir blóðhluta. Styrkur þessarar rannsóknar er að lagt var mat
á notkun allra tegunda blóðhluta hjá fullorðnum gjörgæslu-
sjúklingum á Landspítala. Rannsóknin gefur því góða mynd af
blóðhlutanotkun á gjörgæsludeildum hér á landi. Helsti veikleiki
rannsóknarinnar er hins vegar sá að hún er afturskyggn og því
erfitt að kanna ástæður blóðhlutagjafa þar sem þær eru sjaldnast
skráðar í sjúkraskrár. Þetta gerir erfiðara um vik að leggja ná-
kvæmt mat á hversu vel klínískum leiðbeiningum var fylgt, ekki
síst hvað varðar blóðvökvagjafir.
Lokaorð
Gjörgæsludeildir eru hlutfallslega stórir notendur blóðhluta bæði
hér á landi og erlendis. Þessi rannsókn sýnir að miðað við er-
lendar rannsóknir fékk svipað hlutfall gjörgæslusjúklinga hér á
landi rauðkornaþykkni, eða um þriðjungur, en færri blóðvökva-
og blóðflöguhluta. Um 6% rauðkorna og að minnsta kosti 14%
blóðvökva og 33% blóðflagna voru gefnar utan viðmiða klínískra
leiðbeininga. Niðurstöðurnar benda til þess að óþarfa blóðhluta-
gjöfum á gjörgæsludeildum Landspítala megi fækka líkt og á
gjörgæsludeildum erlendis. Áhugavert væri að gera framskyggna
rannsókn á blóðhlutagjöfum gjörgæsludeilda. Sú rannsókn yrði
mikilvægt skref að framvirkri skráningu blóðhlutagjafa sem ætti
að skila sér í auknu öryggi og betri horfum sjúklinga á Landspít-
alanum. Um leið væri hægt að skoða áhrif klínískra leiðbeininga
um blóðhlutagjafir fyrir og eftir útgáfu þeirra.
Þakkir fá læknarnir Alma Möller, Kristinn Sigvaldason og
Elín Maríus dóttir, Sigrún Helga Lund tölfræðingur ásamt starfs-
fólki gjörgæsludeilda Landspítala. Rannsóknin var styrkt af Vís-
indasjóði Landspítala Háskólasjúkrahúss.