Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 15

R a n n S Ó k n
LÆKNAblaðið 2014/100 15
leika veikinda skortir þó í þessari rannsókn. Á hinn bóginn hafa
nokkrar erlendar rannsóknir bent á það að gjöf blóðhluta er sjálf-
stæður áhættuþáttur sýkinga og lengri legutíma, sem er rakið til
ónæmisbælandi áhrifa blóðhluta.19
Samanburður á niðurstöðum þessarar rannsóknar og er-
lendra rannsókna er ýmsum vandkvæðum bundinn þar sem
sjúklingaþýði eru mismunandi.20 Þessi rannsókn er samantekt
á blandaðri gjörgæslu (skurð- og lyflæknissjúklingar) með stóru
tilvísunarþýði og tekur því til nánast allrar þjóðarinnar. Á Ís-
landi er gjörgæsludeildin á Sjúkrahúsi Akureyrar sú eina utan
Landspítala en alvarlega veikir sjúklingar eru stundum sendir
þaðan á gjörgæsludeildir Landspítalans. Auk þess eru hágæslu-
deildir ekki til staðar hér á landi og sjúklingar sem eru taldir of
veikir fyrir almenna legudeild því vistaðir á gjörgæsludeildum.
Niðurstöður okkar eru því bornar saman við fjölsetra rann-
sóknir með stóru blönduðu þýði.
Alls fengu 30% gjörgæslusjúklinga rauðkornaþykkni, sem er
álíka hátt hlutfall og á svipuðum gjörgæsludeildum erlendis.1,2
Meðaltal blóðrauða fyrir gjöf rauðkornaþykknis á gjörgæslu-
deildum Landspítala var 87 g/L sem verður að teljast hátt miðað
við klínískar leiðbeiningar. Alls voru 33% rauðkornaþykkna gef-
in við blóðrauða yfir 90 g/L borið saman við 10-30% í erlendum
rannsóknum,1, 2 en í erlendum rannsóknum er meðaltal blóð-
rauða við gjöf á bilinu 78 til 86 g/L.1, 3, 4, 6 Líkt og í leiðbeiningun-
um á Landspítala mæla flestar erlendar klínískar leiðbeiningar
með gjöf rauðkornaþykknis þegar mælt gildi blóðrauða er lægra
en 70 g/L og aðeins í undantekningartilvikum yfir 90 g/L.5,13,14,17
Allar gjafir rauðkorna við blóðrauða yfir 110 g/L (2%) teljast því
utan viðmiða leiðbeininga jafnvel þó um virka blæðingu sé að
ræða. Við gjafir rauðkorna þegar blóðrauði var yfir 100 g/L (6%)
voru aldrei fleiri en þrjár einingar gefnar á sama sólarhring/
lotu. Því er ólíklegt að um mikla virka blæðingu hafi verið að
ræða og þessar gjafir því sennilega utan viðmiða leiðbeininga
(mynd 2). Í stórri evrópskri rannsókn var í 11% tilvika ekki til-
greind ástæða fyrir inngjöf rauðkornaþykknis og í tveimur ástr-
ölskum rannsóknum var talið að 2-3% rauðkornagjafa væru utan
viðmiða klínískra leiðbeininga.1,2,21 Í slembaðri rannsókn frá árinu
1999 var sýnt fram á að sjúklingum með blóðþurrðarsjúkdóm í
hjarta farnaðist betur þegar reynt var að halda blóðrauða yfir 80
g/L, samanborið við 70 g/L.5 Í okkar rannsókn var ekki marktæk-
ur munur á blóðrauða fyrir gjöf rauðkornaþykknis hjá sjúklingum
sem ekki voru með blóðþurrðarsjúkdóm í hjarta og þeim sem voru
með slíkan sjúkdóm (tafla III).
Alls fengu 18% gjörgæslusjúklinga blóðvökva, sem er tiltölu-
lega lágt hlutfall miðað við 26-29% á svipuðum gjörgæsludeildum
erlendis.1,12 Þessi munur gæti stafað af annars konar sjúklingaþýði
á gjörgæsludeildum á Íslandi miðað við þær erlendu stofnanir sem
hafðar eru til samanburðar. Aðrar venjur varðandi vökvagjöf geta
einnig skýrt þennan mun, því blóðvökvi er sumstaðar notaður til
að auka blóðrúmmál.22 Í klínískum leiðbeiningum er lenging á
blæðingarprófum um 50% (próþrombíntími 20,5 sekúndur) oft tal-
in merki um auknar líkur á blæðingu.1,12,13 Rútínu blóðstorkupróf
eins og APTT og PT meta einkum virkni storkuþátta en ekki aðra
þætti storkukerfisins eins og fíbrínógenforða, blóðflöguvirkni,
blóðrauða eða sýrustig blóðs. Þau koma því að takmörkuðu gagni
við mat á blæðingum hjá alvarlega veikum sjúklingum.23 Rann-
sóknir á ferskfrystum blóðvökva sýna að gjafir utan viðmiða leið-
beininga eru á bilinu 29-48%.1,12 Skortur á blæðingarprófi (5%) eða
eðlilegt blæðingarpróf (9%) við gjöf blóðvökva í þessari rannsókn
var talið utan viðmiða klínískra leiðbeininga, óháð ástæðu gjafar.1
Erfiðara var að túlka aðrar gjafir blóðvökva með tilliti til klínískra
leiðbeininga þar sem ástæðu gjafar vantaði.
Í þessari rannsókn fengu 9% gjörgæslusjúklinga blóðflögur
borið saman við 11% í ástralskri og 26% í breskri rannsókn.1,7 Í 75%
tilfella voru blóðflögur gefnar við blóðflögugildi yfir 50 þús/μL
(mynd 5) og engin þessara gjafa tengdist aðgerðum á miðtauga-
kerfi. Þar sem upplýsingar vantar er erfitt að ráða í hversu margar
gjafir á gildi yfir 50 þús/μL voru vegna mikilla virkra blæðinga.
Til samanburðar má nefna að í tveimur erlendum rannsóknum
voru blóðflögur gefnar við blóðflögugildi yfir 50 þús/μL í 37% og
53% tilvika og voru taldar utan viðmiða klínískra leiðbeininga,
óháð ástæðu gjafar.1,7
Mynd 6. Dreifing blóðflögugilda (þús/μL) við gjöf blóðflagna. Lóðréttar línur sýna
hve margar einingar af blóðflögum voru gefnar við gildi undir 50 þús/μL og yfir 100
þús/μL.
Mynd 5. Dreifing próþrombíntíma (sekúndur) við gjöf blóðvökva. Lóðréttar línur
sýna hlutfall blóðvökvaeininga gefið við próþrombíntíma undir 20,5 sek eða við-
miðunargildi (12,5-15,0 sekúndur) próþrombíntíma.