Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 12

R a n n S Ó k n
12 LÆKNAblaðið 2014/100
bilinu 75 til 100 þús/μL við virka og stóra blæðingu.13 Gjöf blóð-
flagna á sjaldan við þegar þær mælast yfir 100 þús/μL. Oft er þó
gripið til blóðflögugjafa við hærri blóðflögugildi en segir í leið-
beiningum, eins og við skerta virkni blóðflagna, til dæmis vegna
notkunar blóðflöguhemjandi lyfja (svo sem asetýlsalisýlsýru og
clópídrógels) eða truflunar á starfsemi þeirra af völdum hjarta- og
lungnavélar.1,18
Árið 2004 voru gefnar út klínískar leiðbeiningar fyrir gjafir
rauðkorna á Landspítala. Árið 2012 voru gefnar út endurskoðaðar
leiðbeiningar og var þá jafnframt bætt við leiðbeiningum um gjafir
blóðvökva og blóðflagna.13 Kaflarnir um blóðvökva og blóðflögur
styðjast við rannsóknir og alþjóðlegar klínískar leiðbeiningar sem
þegar voru til staðar og notaðar á Landspítala til viðmiðunar á
rannsóknartímabilinu árið 2010.13 Hverfandi áherslumunur er á al-
þjóðlegum leiðbeiningum frá árinu 2010 og leiðbeiningum Land-
spítala frá 2012.14
Upplýsingar um notkun blóðhluta á íslenskum gjörgæsludeild-
um liggja ekki fyrir, né heldur hvernig klínískum leiðbeiningum
er fylgt. Tilgangur þessarar rannsóknar var því að kanna notkun
blóðhluta á gjörgæsludeildum Landspítala árið 2010 og hvernig
hún samræmist nýlegum klínískum leiðbeiningum spítalans frá
2012.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin náði til allra sjúklinga 18 ára og eldri sem fengu blóð-
hluta á gjörgæsludeildum Landspítalans við Hringbraut og í Foss-
vogi á 6 mánaða tímabili frá 1. júní til 30. nóvember 2010. Áður
en rannsóknin hófst lágu fyrir leyfi frá Siðanefnd Landspítalans
(66/2010), Persónuvernd (2010121171AMK) og framkvæmdastjóra
lækninga á Landspítala (08.12.2010 Tilv. 16).
Farið var afturskyggnt í gegnum tvö skráningarkerfi, annars
vegar rafræna skrá yfir allar gjörgæslulegur á Landspítala og
hins vegar upplýsingakerfi Blóðbanka Landspítala, ProSang.
Allir sem lögðust inn á gjörgæsludeildir á rannsóknartímabilinu
voru fundnir í rafrænni skrá yfir gjörgæslulegur. Þar voru einnig
fengnar upplýsingar um meðalaldur og legutíma sjúklinga. Sjúk-
lingum var flett upp í upplýsingakerfi Blóðbankans og athugað
hvort pantaðir hefðu verið blóðhlutar fyrir þá þremur dögum fyrir
gjörgæsludeildarlegu og þar til legu lauk. Því næst var athugað
hvort blóðhlutar hefðu verið gefnir samkvæmt sjúkraskrám og
skráningarblöðum gjörgæsludeilda.
Klínískar upplýsingar um þá sjúklinga sem fengu blóðhluta var
safnað úr sjúkraskrám, meðal annars innlagnarskrám, dagálum
og skráningarblöðum gjörgæsludeilda. Hjá sjúklingum sem fengu
blóðhluta var skráð ástæða innlagnar, heilsufar sjúklings fyrir inn-
lögn, aldur, kyn og legutími á gjörgæsludeild. Einnig var skráður
heildarfjöldi gefinna blóðhluta fyrir hvern sjúkling og athuguð
var samsetning blóðhluta innan sama sólarhrings. Ekki var safnað
upplýsingum úr sjúkraskrám um þá sjúklinga sem ekki fengu
blóðhluta. Þegar sjúklingi var gefinn blóðhluti var sólarhringurinn
skilgreindur sem ein blóðgjafalota. Miðað var við vaktaskipti að
morgni kl. 8 nema þegar blóðhlutar virtust gefnir af sömu ástæðu
og í framhaldi gjafa frá fyrri sólarhring/lotu. Reiknaður var fjöldi
og gerð blóðhluta sem gefnir voru sama einstaklingi á hverjum
sólarhring/lotu. Lægsta blóðrauðagildi (g/L) fyrir rauðkornagjöf,
hæsta gildi próþrombíntíma (sekúndur) (eða annarra blóðstorku-
prófa þegar próþrómbíntími var ekki til staðar) fyrir blóðvökvagjöf
og lægsta blóðflögugildi (þús/μL) fyrir blóðflögugjöf í hverjum
sólarhring/lotu var síðan skráð. Bæði var stuðst við blóðrauðagildi
frá klínískri lífefnafræðideild Landspítala og blóðgasmælingum
sem gerðar voru á gjörgæsludeildunum tveimur. Reiknað var veg-
ið meðaltal (vægi fór eftir því hve margar einingar sömu tegundar
blóðhluta voru gefnar á sólarhring/lotu). Blóðhlutar sem gefnir
voru á skurðstofu eða legudeild fyrir, eftir eða á meðan sjúklingar
lágu á gjörgæsludeild, voru ekki teknir með í rannsóknina.
Rannsóknargildi fyrir blóðhlutagjöf gjörgæslusjúklinga á rann-
sóknartímabilinu árið 2010 voru borin saman við þau markgildi
sem sett eru fram í klínískum leiðbeiningum Landspítalans um
blóðhlutagjöf frá september 2012.13 Ákveðið var að bera niður-
stöður saman við nýjar klínískar leiðbeiningar Landspítala frá
2012 en áherslum þeirra svipar til alþjóðlegra leiðbeininga frá
árinu 2010 og leiðbeininga Landspítala um gjafir rauðkorna frá
2004. Blóðrauði yfir 100 g/L við gjöf rauðkornaþykknis var talinn
utan viðmiða leiðbeininga þegar mikil og virk blæðing var ekki
til staðar. Allar gjafir blóðflagna við blóðflögur yfir 100 þús./μL
og gjafir blóðvökva þegar engin blóðstorkupróf voru til staðar eða
við eðlilegan próþrombíntíma (12,5-15,0 sekúndur) voru taldar
utan viðmiða leiðbeininga. Upplýsingar voru skráðar í Microsoft
Excel og reikniforritið R (útgáfa 2.12.1, The R Foundation for Stat-
Tafla I. Ástæður innlagnar hjá þeim sjúklingum sem fengu blóðhluta.
Fjöldi
sjúklinga
sem fengu
blóðhluta
n=202 (%)
Rauðkorn
828 (%)2
Blóðvökvi
747 (%)2
Blóðflögur
147 (%)2
Skurðsjúklingar1 107 (53) 416 (50) 451 (60) 74 (50)
opin hjartaaðgerð 55 (27) 173 (21) 234 (31) 37 (25)
Kviðarholsaðgerð 24 (12) 179 (22) 166 (22) 35 (24)
Æðaskurðaðgerð 10 (5) 31 (4) 26 (3) 2 (1)
Aðrar aðgerðir 18 (9)
Aðrar innlagnarástæður1 99 (49) 520 (63) 395 (53) 105 (71)
Lost/sýklasótt 36 (18) 307 (37) 266 (36) 71 (28)
Öndunarfærasjúkdómar 23 (11) 91 (11) 102 (14) 28 (19)
Meltingarsjúkdómar 21 (10) 270 (33) 219 (29) 57 (39)
Hjarta- og
æðasjúkdómar
18 (9)
Annað 21 (10)
Aftari dálkar sýna fjölda og hlutfall blóðhlutaeininga sem gefnar voru hverjum undirhópi.
1Innlagnarástæður gátu verið fleiri en ein.
2Heildarfjöldi eininga gefinn á rannsóknartímabili.
Tafla II. Upplýsingar um tegundir blóðhluta, fjölda sjúklinga sem fengu hverja
tegund, hversu margar einingar á tilteknum sólarhringum/lotum og við hvaða
rannsóknargildi (vegið meðaltal, staðalfrávik).
Fjöldi
gjörgæslusjúklinga
n=598 (%)
Einingar Sólar-
hringar
/lotur
Blóðgildi við gjöf
Rauðkorn 179 (30) 828 365 Blóðrauði
87 ± 12 g/L
Blóðvökvi 107 (18) 747 186 Próþrombíntími
20,4 ± 11 sekúndur
Blóðflögur 51 (9) 147 106 Blóðflögugildi
82 ± 49 þús./μL